بخشی از مقاله
چکیده
در حال حاضر استفاده از منابع آبهای سطحی به دلیل افزایش بیرویه مصرف آن در بخشهای کشاورزی، صنعت و غیره باعث کاهش دسترسی به منابع آبهای مرغوب گردیده است. به منظور بررسی اثرات آبیاری با آب شور بر عملکرد و اجزاء عملکرد سه رقم پنبه به نامهای دلتاپاین16، تابلادیلا و B557 آزمایشی به صورت کرتهای خردشده در قالب بلوکهای کامل تصادفی در ایستگاه تحقیقات شوری رودشت اصفهان اجرا گردید.
در این آزمایش چهار سطح شوری آب آبیاری4، 7 ،10 و 13 دسی زیمنس بر متر به عنوان کرتهای اصلی و سه رقم فوق الذکر به عنوان کرتهای فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج آزمایش نشان داد که رقم تابلادیلا نسبت به رقم B557 دارای عملکرد و کارایی مصرف آب بیشتری می باشد.
رقم دلتاپاین 16 بعنوان شاهداز نظر عملکرد و کارایی مصرف آب بهتر از بقیه ارقام بود. بیشترین عملکرد برای همه ارقام در کیفیت آب آبیاری 4 دسی زیمنس بر متر بدست آمد و با افزایش شوری آب آبیاری عملکرد، کارایی مصرف آب آبیاری، وزن ده غوزه، تعداد غوزه در بوته و تعداد بوته سبز شده کاهش یافت. بیشترین عملکرد مربوط به رقم دلتاپاین 16 در کیفیت آب آبیاری 4 دسی زیمنس بر متر با 4663/3 کیلوگرم در هکتار و کمترین عملکرد مربوط به رقم B557 در کیفیت آب آبیاری 13 دسی زیمنس بر متر با 1770/1کیلوگرم در هکتار بدست آمد.
مقدمه
کیفیت نامناسب آب آبیاری و شوری و شور و سدیمی بودن خاکهای زراعی از مهمترین عوامل محدود کننده رشد گیاهان در بیشتر نقاط کشور و از جمله استان اصفهان محسوب میشود. استفاده از آبهای شور، مستلزم رعایت مدیریتهای خاصّی در مزرعه میباشد و در این رابطه راهکارهای متفاوتی جهت افزایش تولیدات کشاورزی وجود دارد که از آن جمله میتوان به کاشت گیاهان مقاوم به شوری، کاهش فاصله آبیاری به منظور جذب بهتر آب توسط گیاه، مصرف آب بیشتر به منظور آبشوئی، استفاده از آبیاری قطرهای، تغییر روش های زراعی به منظور کنترل شوری، افزایش راندمان کاربرد آب و تلفیق آب شور و شیرین به منظور کاهش غلظت نمک در آب آبیاری اشاره کرد
طبق گزارش پژوهشی مؤسسه تحقیقات پنبه - - 1381 و براساس نتایج حاصل از طرح بررسی تنوع ژنتیکی مقاومت به خشکی در ژنوتیپ-های تتراپلوئید پنبه، رقم تابلادیلا در مقایسه با رقم تجارتی ورامین عملکرد بالاتری در استانهای گلستان و خراسان از خود نشان داده است.
بررسی خصوصیات کمی و کیفی نشان میدهد که رقم تابلادیلا در مقایسه با رقم ورامین از تعداد غوزه بیشتر ولی وزن غوزه کمتری برخوردار است. همچنین از لحاظ خصوصیات کیفی الیافتقریباً، با رقم ورامین برابر است. تاکنون اثر کیفیتهای مختلف آب آبیاری بر روی ارقام B557 و تابلادیلا بررسی نشدهاست ولی نتایج حاصل از آزمایش اعمال تیمارهای مختلف شوری آب آبیاری - کیفیتهای 2/3، 6/2 و 10 دسی زیمنس بر متر - برروی پنبه رقم ورامین در ایستگاه تحقیقات کشاورزی رودشت نشان داد که تیمارهای مختلف مدیریت مصرف آبهای شور از نظر عملکرد وش پنبه، جوانه زدن و ارتفاع گیاه دارای اختلاف معنیداری بودهاند
ماس و هافمن - - 1977 حد آستانه مقاومت به شوری عصاره اشباع را برای پنبه 7/7 دسی زیمنس بر متر و درصد کاهش عملکرد محصول به ازاء هر واحد کاهش شوری را 2/5 و آنرا جزءگیاهان مقاوم به شوری معرفی نمودند. فائو نقصان عملکرد محصول پنبه را بواسطه استفاده از آب آبیاری با کیفیت شور در روشهای آبیاری سطحی را به ازای استفاده از آبهایی با کیفیت 5/1، 4جوانههای تازه گل میشود ولی تأثیری بر گلدهی جاری و دوام غوزهها ندارد .
تنش مشابه در زمان اوج گدهی موجب ریزش جوانه گل و همچنین تقلیل دوام غوزهها میگردد. تنش در مرحله بعدی باعث کاهش گلدهی شده و تقریباً مانع نگهداری تمام غوزهها میشود - سرمدنیا و کوچکی، . - 1366 نتایج یک تحقیق که بر روی پنبه و با استفاده از سیستم آبیاری بارانی - لاین سورس - در اسرائیل انجام شد نشان داده شد که با افزایش شوری آب آبیاری از 2 به 7/5 دسی زیمنس بر مترعملکرد کاهش یافت. بیشترین عملکرد مربوط به کاربرد آب آبیاری با شوری 4 تا 5 دسی زیمنس بر متر با مصرف آب 500 میلیمتر در فصل زراعی بدست آمد. همچنین با افزایش مقدار مقدار کاربرد آب آبیاری آستانه تحمل به شوری هم افزایش یافت
مواد و روشها
این آزمایش به مدت دو سال در ایستگاه تحقیقات رودشت اجرا گردید. این ایستگاه واقع در 65 کیلومتری شرق اصفهان با ارتفاع 1510 متر از سطح دریا، عرض جغرافیایی 32 درجه و 30دقیقه شمالی، طول جغرافیایی 52 درجه و 20 دقیقه شرقی با آب و هوای گرم و خشک و میانگین بارندگی سالیانه حدود 100 میلیمتر و پتانسیل تبخیر حدود 2000 میلیمتر و بافت خاک کلی لوم می باشد. این طرح بصورت کرتهای یکبار خرد شده و در چهار تکرار انجام شد.
فاکتورهای اصلی شامل کیفیت آب آبیاری در سطوح 4، 7، 10 و 13 دسی زیمنس بر متر و فاکتور فرعی ارقام B557 و تابلادیلا به همراه رقم دلتاپاین 16 به عنوان شاهد بودند. هر کرت شامل 6 خط کاشت به طول 6 متر و فاصله بین ردیف 70 سانتیمتر و روی ردیف 15 سانتیمتر در نظر گرفته شد. فاصله بین دو سطح کیفیت آب آبیاری نیز 2 متر در نظر گرفته شد.
زمین مناسب در پاییز سال قبل شخم خورده و در فروردین هر سال تسطیح و آماده کشت میگردید. نمونه برداریها از عمقهای 0-30 و30-60 سانتیمتری جهت آزمون خاک و تعیین کود مورد نیاز انجام و سپس مقدار کود براساس توصیه مؤسسه خاک و آب اضافه میگردید. جهت مبارزه با بذر علف هرز از سمتریفلورالین به مقدار 3 لیتر در هکتار استفاده شد و اعمال تیمارها پس از استقرار گیاه - در مرحله چهار برگی - انجام گرفت.
در طول فصل رشد کلیه مراقبتهای لازم انجام میگرفت. دور و میزان آب آبیاری براساس کاهش مجاز تخلیه رطوبت تا 50 درصد و رسیدن رطوبت به حد ظرفیت مزرعه تا عمق 60 سانتمتری انجام می گرفت. اندازه گیری رطوبت قبل از آبیاری با دستگاه نوترون متر و مقدار آب مصرفی با کنتور انجام می گرفت .یادداشت برداریها در طول فصل رشد و آخر فصل انجام و برداشت طی دو چین در اواسط مهرماه و اواسط آبان از 4 خط وسط هر تیمار صورت گرفت .
نتایج
جدول - 1 اثر کیفیت آب آبیاری بر روی پارامترهای اندازه گیری در سالهای اجرای طرح
نتایج جدول شماره یک نشان می دهد که به عملکرد ،آب مصرفی، کارایی مصرف آب آبیاری، وزن ده غوزه و تعداد غوزه در بوته در سال اول اجرای طرح در سطح یک درصد از نظر آماری معنی دار است و بر تعداد بوته سبز شده از نظر آماری معنی دار نیست. همانطوریکه از جدول شماره یک مشاهده میگردد بیشترین عملکرد در کیفیت آب آبیاری 4 دسی زیمنس بر متر و کمترین عملکرد در کیفیت آب آبیاری 13 دسی زیمنس بر متر بدست آمد و هرچه از کیفیت آب آبیاری کاسته می شود شیب کاهش عملکرد نیز بیشتر شده است. بطوریکه کاهش عملکرد با استفاده از کیفیت آب آبیاری 7 دسی زیمنس بر مترنسبت به 4 دسی زیمنس بر متر 11 درصد، کاهش عملکرد، استفاده از کیفیت آب آبیاری 10 دسی زیمنس بر مترنسبت به 7 دسی زیمنس بر متر 17 درصد، و کاهش عملکرد با استفاده از کیفیت آب آبیاری 13 دسی زیمنس بر مترنسبت به 10 دسی زیمنس بر متر 37 درصد بدست آمد. بیشترین مقدار کارایی مصرف آب آبیاری در کیفیت آب آبیاری 4 دسی زیمنس بر متر و کمترین مقدار برای کیفیت آب آبیاری 13 دسی زیمنس بر متر بدست آمد. با افزایش شوری آب آبیاری از 4 دسی زیمنس بر متر وزن ده غوزه کاهش یافت و بنظر میرسد با توجه به اینکه اختلاف تعداد غوزه در بوته در سطح یک درصد معنی دار شده است این کاهش وزن بیشتر ناشی از کاهش تعداد غوزه در بوته است تا تعداد بوته سبز شده.
