بخشی از مقاله
چکیده
کمبود آب و شوري آن دو محدودیت عمده مؤثر بر تولید و عملکرد محصول در مناطق خشک و نیمه خشک میباشند چفآبیاري مداوم با آب شور سبب افزایش شوري خاك و کاهش جذب آب توسط ریشه خواهد شدچفبر این اساس، تغذیه متعادل گیاه در این شرایط نقش مؤثري در تعدیلففاثرات تنش شوري بر تولید محصول داردچفهدف این مطالعه تغذیه متعادل پفبر اساس مراحل فنولوژیکژفبر عملکرد گندم و مقدار آب مصرفی در شرایط آبیاري با آب شور میباشدچفبدین منظور گیاه گندم در دو کرت مقایسهفاي با شرایط اولیه خاك مشابه پشوري بیشتر از ز فدسیفزیمنس بر متر ژ فکشت و با آب آبیاري با شوري شقلف دسیفزیمنس بر متر آبیاري شدندچفکرت اول به عنوان شاهدفدر نظر گرفته شد و کوددهی براساس عرف منطقه انجام گردید
چفدر کرت دیگر، براساس آزمون خاك توصیهفهاي کودي و مقادیر کود مورد نیاز گیاه در مراحل مختلف رشد اعمال شدندچفنتایج نشان داد که با وجود اینکه مقدار افزایش شوري خاك پس از دوره رشد گیاه، در هر دو کرت تقریبا مشابه بود، اما عملکرد گندم در شرایط کوددهی بهینه پهقتفتن در هکتارژفتقریبا دو برابر بیشتر از تیمار شاهد بودچفهمچنین مصرف بهینه کودهاي شیمیایی موجب کاهش مصرف آب آبیاري به میزان تقریبا حححلفمتر مکعب و موجب افزایش معنیدار بهرهفوري مصرف آب گردیدچفبنابراین میتوان بیان نمود که مصرف بهینه کود بر اساس مراحل رشدي گیاه در این شرایط، سبب مدیریت بهتر شوري خاك، جلوگیري از روند تخریب خاك و در نهایت بهبود بهرهفوري مصرف آب و عملکرد گیاه خواهد شدچفف
مقدمه
افزایش تقاضا براي آب در جهان، بویژه در مناطق خشک و نمیمه خشک موجب استفاده کشاورزان از آبهاي با کیفیت کم مانند آبهاي شور براي آبیاري شده استچفآبیاري مداوم با آب شور موجب شور شدن بیشتر خاك و کاهش جذب آب ریشه در اثر تنش شوري میگردد پRamos et al. 2012ژچفدستیابی به تولید پایدار در زمان استفاده از آب شور مستلزم روشهاي جدیدي است کهفهدففاصلی آنها، به حداقل رساندن شوري در منطقه ریشه میباشد پ Gideon et al., 2002; Katerji et al.,2003ژچفدر این راستا پژوهشگران بسیاري نشان دادند که براي تأمین آب کافی و کاهش تجمع نمک درفخاك نیاز به عملیات و سیستم هاي آبیاري مناسب است
پBresler et al., 1982; Munns, 2002ژچفسایر استراتژيهاي موجود به منظور کاهش اثرات آبیاري با آب شور بر عملکرد گیاه شامل کشت گونههاي مقاوم به شوري پZamani et al., 2010ژ، آبشویی خاك بهمنظورفجلوگیري از تجمع نمکفو تغییر روش کشت پShabani et al., 2013ژفمیباشندچففف شوري با افزایش فشار اسمزي، عدم تعادل بین عناصر غذایی و سمیت برخی عناصر ویژه، رشد گیاه را محدود میکند پباقري و همکاران، ههملژچفهمچنین شوري جذب انتخابی یونها توسط ریشه را تغییر داده و جابهجایی آنها را در گیاه کاهش میدهد پزاهدي فر و همکاران، شهملژچفبا افزایش شوري آب آبیاري، تجمع سدیم در بافتهاي گیاهی افزایش مییابد
در حالی که میزان فسفر، پتاسیم و منیزیم کاهش مییابد پBirenda and Singh, 1996ژچفبررسیهاي پژوهشگران نشان داد که با افزایش شوري میزان نیتروژن پ.Tuna et al, 2007ژ، فسفر پاورعی و همکاران، ههملژفو پتاسیم پBahmaniar, 2006ژف در برگ گیاه کاهش مییابدچفبا افزایش آبیاري با آب شور رشد گیاه کاهش مییابد در نتیجه تبخیر و تعرق و جذب نیتروژن گیاه نیز کاهش یافته در حالیکه مقدار آب خاك، مقدار نیتروژنه نیتراته و خطر آبشویی نیتروژنه نیتراته به آبهاي زیرزمینی افزایش مییابد پBowman et al. 2006ژچفنتایج مطالعه چن و همکاران پحلحهژفنشان داد که در شرایط شوري کم و متوسط خاك، استفاده از کود نیتروژن موجب کاهش ممانعت از رشد گیاه پنبه و افزایش جذب نیتروژن میشود
چفاما در شرایط شوري زیاد، جذب نیتروژن مستقل از مقدار مصرف کود نیتروژنه است چفاما، برخی پژوهش ها نشان داد که مقدار زیاد مصرف نیتروژن در مقابله با اثرات مضر شوري بر رشد و عملکرد گیاه بیتأثیر است پ Makus 2003; Villa-Castorena et al. 2003ژچفبه طور کلی عملکرد محصولات زراعی با افزایش شوري خاك یا آب آبیاري کاهش مییابدچفبا این وجود، در یک سطح شوري معین رشد گیاه را میتوان با استفاده مناسب از کودهاي آلی و معدنی افزایش داد پGupta and Gupta , 1997ژچف بین آبیاري، مصرف کود، شوري خاك و عملکرد گیاه برهمکنشهاي پیچیدهاي وجود داردچفکودهافعلاوه بر اینکه منبع عناصر غذایی موردنیاز گیاه هستند موجب بهبود ساختمان خاك نیز میگردند پMahmoodabadi et al., 2010ژچفبنابراین در شرایط وجود محدودیت در تأمین آب آبیاري پکمیت و کیفیتژ، کاربرد کودهاي شیمیایی و آلی مستلزم مدیریت مناسبتري خواهد بود چففف سطح زیر کشت گندم در کشور ایران حزحغفهزار هکتار میباشد،
عملکرد سالانه و مقدار تولید دانه گندم در سال ملحهفدر ایران به ترتیب برابر با دو تن در هکتار و تلفمیلیون تن گزارش شده است پFAO, 2013ژچففاستان خوزستان یکی از مناطق صنعتی و کشاورزي بوده و نقش مهمی در تولید محصولات کشاورزي به ویژه گندم دارا استچفبراساس آمارنامه سال حشنشه، لذفدرصد از سطح اراضی زیر کشت استان خوزستان متعلق به گندم می باشد پفحححشحغفهکتار از مجموع حححغحزلفهکتار اراضی زیر کشتژچفکه در بین غلات بیشترین سطح زیر کشت استان را به خود اختصاص می دهدچفبنابراین، هدف این پژوهش بررسی اثر تغذیه متعادل گندم در استان خوزستان بر عملکرد و بهرهوري مصرف آب در شرایط شور میباشدچفف
مواد و روشها:
این پژوهش در مزرعه منتخب در روستاي رامسه شهرفحمیدیه در سال زشملفانجام شدچفبدین منظور دو کرت مقایسه اي با شرایط اولیه خاك یکسان پشوري خاك زفدسی زیمنس بر مترژفانتخاب و گندم در آن به روش عرف منطقه کشت گردیدچف براین اساس یک کرت به عنوان شاهد و کرت دوم بهفعنوان تیمار تغدیهفاي متعادل در نظر گرفته شدچفمیزان و مان مصرف کودهاي شیمیایی و توصیه آنها براساس جدول لفاعمال گردید براي آبیاري در هر دو کرت از آب با شوري شقلفدسی زیمنس بر متر استفاده شدچفمقدار آب ورودي به کرتها در فزمانهاي ابیاري با استفاده از پارسال فلوم اندازهفگیري گردیدچففدر نهایت برخی از خصوصیات عملکرد و اجزاء عملکرد اندازهفگیري و نتایج با استفاده از روش آزمون Tفمورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتچفف
نتایج و بحث
برخی از ویژگیهاي شیمیایی وف فیزیکی خاك مورد مطالعه در جدولهاي لفو هفارائه شده استچفخاك مورد مطالعهف درفلایه سطحی داراي بافت لوم رسی با جرم مخصوص ظاهري هتقل فگرم در سانتیمتر مکعب بودفپجدول لژچفنتایج نشان داد که مقدار شوري خاك در تمامی لایه هاي عمقی بیش از زفدسی زیمنس بر متر است و خاك شور میباشدچفاما به دلیل کم بودن مقدار نسبت جذب سدیم پکمتر از ملژ، خاكفشورفو سدیمی نیست چفمقدار کربن آلی خاك در تمام لایه هاي عمقی کمتر از لف درصد است و خاك کمبود نیتروژن داردچفعلاوه بر این مقدار فسفر قابل دسترس خاك نیز کمتر از حد مجاز فسفر در خاك پزلفتا حهفمیلیگرم در کیلوگرمژفمیباشد
نتایج حاصل از اعمال دو مدیریت کوددهی مختلف در مزرعه پبراساس عرف منطقه و براساس مراحل مختلف رشدف گیاهژفبر شوري نهایی خاك، عملکرد گندم و میزان آب مصرفی در جدول تفارائه شده استچفنتایج نشان میدهد که تغذیه متعادل گندم در مراحل مختلف رشد سبب تعدیلفروند شوري خاك در شرایط استفاده از آب آبیاري شور خواهد شدچفشور شدن خاك در پایان دوره رشد گیاه در مدیریت کوددهی بهینهفهفدرصد کمتر از مدیریت براساس عرف منطقه بودچفتغذیه متعادل گیاهف براساس مراحل مختلفف رشد گندم، نه تنها موجب افزایش عملکرد کاه و دانه گندم شده بلکه سبب کاهش مصرف آب در طول دوره رشد گندم گردیده است پجدول تژچففف
