بخشی از مقاله
چکیده:
به منظور بررسی نسبت های مختلف نیترات به آمونیوم در شرایط تنش شور و غیر شور بر مقدار بیوماس و محتوای کلرفیل در گیاه دارویی آویشن دنایی آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرحکاملاً تصادفی انجام گرفت. نسبت های مختلف نیترات به آمونیوم در پنج سطح - 0:100 ,25:75 ,50:50 ,75:25 ,100:0 - در شرایط غیر شور و شور 50 - میلیمولار سدیم کلرید - اعمال شد.
نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد بیشترین مقدار وزن تر و خشک گیاه در شرایط عدم تنش شوری و نسبت 25:75 نیترات به آمونیوم بهدست آمد. در صورت اعمال تنش شوری مقدار وزن تر و خشک گیاه در تمام تیمارها کاهش یافت به-طوریکه بیشترین میزان وزن تر و خشک در تیمار 50:50 نیترات به آمونیوم بهدست آمد. محتوای کلروفیل گیاه آویشن دنایی در شرایط غیر شور بیشتر از شرایط شور بود و بیشترین مقدار کلروفیل در شرایط غیرشور در تیمار 0:100 نیترات به آمونیوم و کمترین مقدار در تیمار تنش شوری و 100:0 نیترات به آمونیوم بهدست آمد.
مقدمه:
جنس آویشن - Thymus - از خانواده نعناعیان و شامل 215 گونه گیاهی در جهان است . - Stahl-Biskup et al., 2002 - در ایران 14 گونه از این جنس رشد میکند که 4 گونه - T. daenensis, T. carmanicus, T. trautvetteri, T. persicus - مخصوص ایران است
گیاه آویشن در مناطق مختلف دنیا به عنوان نوشیدنی، طعم دهنده غذا و داروی گیاهی به کار می رود
تنش شوری، رشد و عملکرد گیاهان را در بسیاری از محصولات کشاورزی کاهش می دهد
تجمع زیاد نمک ، پتانسیل اسمزی را کاهش میدهد و گیاه در جذب آب با مشکل مواجه میشود و دچار تنش اسمزی می گردد . از سوی دیگر، به دلیل وجود یون های سمی مانند کلر، سدیم و در برخی موارد بیکربنات، گیاه با سمیت این گونه یونها مواجه میشود
نیتروژن یکی از مهمترین مواد معدنی برای گیاهان است و گیاهان می توانند آن را به دو شکل نیترات و آمونیوم جذب کنند. آمونیوم وقتی جذب میشود به سرعت در سنتز اسیدهای آمینه و دیگر ترکیبات آلی نیتروژن دار استفاده میشود، اما نیترات قبل از مصرف باید به آمونیوم تبدیل شود
استفاده از نسبت های مختلف نیترات و آمونیوم در سیستمهای کشت تأثیر زیادی بر فاکتورهای کمی و کیفی گیاهان مثل میزان فتوسنتز، رشد و عملکرد گیاهان دارد
تغذیه معدنی گیاهان در شرایط شور از اهمیت بسیاری برخوردار است - بهبهانی و همکاران,. - 1394 شوری موجب کاهش وزن تر و تعداد برگ کلزا می شود
شوری رشد گیاه را در اثر کاهش فتوسنتز کاهش داده و باعث بسته شدن روزنهها می شود. در اثر شوری ورود آب به داخل گیاه کاهش مییابد
سیدلر فاطمی و همکاران - . - 1385 گزارش نمودند که حداکثر وزنتر توتفرنگی در تیمار - 25:75 - آمونیوم به نیترات مشاهده شد. - Wang et al., 2009 - گزارش نمودند که بیوماس اسفناج در نسبتهای بالای - - 50:50 آمونیوم به نیترات کاهش یافت و در نسبتهایی که نیترات به عنوان تنها منبع نیتروژن بود بیوماس افزایش یافت. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف بررسی و مطالعه اثر نسبتهای مختلف آمونیوم به نیترات در شرایط شور و غیر شور بر محتوی کلروفیل و عملکرد تر و خشک گیاه آویشن دنایی انجام گرفت.
مواد و روشها:
این پژوهش در گلخانه تحقیقات گروه خاکشناسی دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرحکاملاً تصادفی با دو تیمار و سه تکرار انجام شد. گیاهان آویشن دنایی به گلدانهای حاوی ماسه و پرلایت به نسبت-های حجمی مساوی 1:1 انتقال داده شدند و اثر محلولهای غذایی بر پایه محلول غذایی هوگلند و آرنون تغییر یافته - جدول - 1 با نسبتهای متفاوت نیترات به آمونیوم - 0:100 ,25:75 ,50:50 ,75:25 ,100:0 - طبق جدول 2 در شرایط غیر شور - نرمال - و شور 50 - میلیمولار سدیم کلرید - در اختیار گیاه قرار گرفت. ویژگی های کمی و محتوی کلروفیل مورد ارزیابی قرار گرفت.
pHمحلول غذایی روی 6/5 با استفاده از اسید کلریک تنظیم شد. پس از پایان آزمایش وزن تر و وزن خشک گیاه با استفاده از ترازوی دیجیتال توزین شد. محتوای کلروفیل به روش Lichtenthaler and Wellburn - 1985 - انجام شد.
جدول -1 جدول تغییر یافته هوگلند و آرنون
جدول -2نسبتهای مختلف نیترات به آمونیوم در محلول غذایی با غلظت 15 میلی مولار نیتروژن
نتایج و بحث:
براساس نتایج بهدست آمده از میانگین دادهها در شرایط عدم تنش شوری بیشترین مقدار وزن تر - , - 39.3 gr از تیمار 25:75نیترات به آمونیوم و کمترین مقدار وزن تر - 25.3 gr - از تیمار 100:0 نیترات به آمونیوم بهدست آمد - جدول . - 3 بیشترین مقدار وزن خشک , - 12.0 gr - از مصرف 25:75 نیترات به آمونیوم و کمترین مقدار وزن خشک - 8.0 gr - از تیمار 100:0 نیترات به آمونیوم بهدست آمد
بابالار و همکاران, - - 1376 در آزمایشی که روی سیب انجام دادند مشاهده کردند نسبتهای بالای آمونیوم به نیترات باعث کاهش رشد نهال می شود. شاویو و همکاران - 1990 - گزارش کردند ماده خشک در تیمارهایی که در مخلوطی از آمونیوم و نیترات تغذیه کرده بودند کمتر کاهش یافت نسبت به گیاهانی که در %100 امونیوم یا نیترات تغذیه کرده بودند. علی و همکاران - 2001 - گزارش کردند بیشترین عملکرد ماده خشک گیاه در تغذیه 50:50 نیترات به آمونیوم به دست آمد.
در صورت اعمال تنش شوری مقدار وزن تر و خشک گیاه کاهش یافت بهطوری که بیشترین مقدار وزن تر - 28.1 gr - و خشک - 7.9 gr - گیاه در نسبت 50:50 و کمترین مقدار وزن تر - 17.1 gr - و خشک - 4.6 gr - در صورت اعمال نسبت 0:100آمونیوم به نیترات بهدست آمد - جدول 3و. - 4 بایبوردی - 2012 - گزارش کرد که بیشترین وزن تر و خشک در صورت کاربرد نسبت نیترات به آمونیوم - 50:50 - در شرایط غیرشور به دست آمد . با افزایش شوری مقادیر وزن تر، وزن خشک به طور معنی داری کاهش یافت.
به نظر می رسد با افزایش شوری در صورت کاربرد نسبت نیترات به آمونیوم 50:50 گیاه آسیب کمتری می بیند. وقتی هر دو شکل نیتروژن یعنی آمونیوم و نیترات همراه با شوری در اختیار گیاه قرار میگیرد، آمونیوم با افزایش فعالیتهای آنزیمهای آنتیاکسیدانت و نیترات با ایجاد اثر متقابل بر برخی یونها نظیر کلر از زیانهای ناشی از قرار گرفتن گیاه در محیط شور میکاهد
Meneguzzo و همکاران - 1999 - در محیط شور جذب یون نیترات به دلیل تداخلات یونی در سراسر دیواره سلولی ریشه به کندی صورت میگیرد نتایج نشان داد که محتوای کلروفیل گیاهان در شرایط غیرشور بیشتر از شور بود, بهطوری که بیشترین محتوای کلروفیل - 19.7 - mg/gr از مصرف 0:100نیترات به آمونیوم در شرایط غیر شور بدست آمد.
در شرایط شور بیشترین محتوای کلروفیل - 14.2 - mg/gr از نسبت 50:50 و کمترین مقدار - 10.7 mg/gr - از نسبت 100:0 نیترات به آمونیوم بهدست آمد - جدول . - 5 ژو و همکاران - 2014 - گزارش کردند بیشترین مقدار کلروفیل در پرونلا باغی - - Prunella vulgaris از نسبت 75:25نیترات به آمونیوم و کمترین مقدار از نسبت 100:0 نیترات به آمونیوم بهدست آمد.
میراندا و همکاران - 2014 - گزارش کردند شوری مقدار کلروفیل سورگوم را در تیمارهای با نسبت 0:100 نیترات به آمونیوم بیشتر کاهش داد. بیشترین محتوای کلروفیل در شرایط غیر شور در تیمار 0:100 نیترات به آمونیوم و کمترین مقدار در نسبت 25:75 و 100:0نیترات به آمونیوم به دست آمد. در شرایط تنش شوری بیشترین و کمترین محتوای کلروفیل در نسبتهای75:25 و 100:0نیترات به آمونیوم به دست آمد.
فلورس و همکاران - 2001 - گزارش کردند بیشترین مقدار کلروفیل گوجه فرنگی در نسبت - 10:4 - میلیمولار نیترات به آمونیوم در شرایط تنش شوری بود. تیمار شوری مقدار رشد گیاه را کاهش داد اما توسط آمونیوم تا حدودی ترمیم شد.
