بخشی از مقاله
چکیده
اهمیت رشد و تکامل انسان ها در دوران کودکی از دلایل اصلی حساسیت روان شناسان و متخصصان علوم اجتماعی و رفتاری، به این دوران می باشد. بر این اساس، این مطالعه، به بررسی یکی از آسیب های روانی کودکان در دوران تحصیل در مدرسه کهبعضاً در تحصیلات آکادمیک هم مشاهده می شود؛ می پردازد. این آسیب که نوعی سوء رفتار از طرف عاملان آن به شمار می رود، پیامد های جبران ناپذیری در زندگی کودک و حتی دیگر افراد جامعه که در آینده با او در ارتباط خواهند بود، ایجاد خواهد کرد که تاثیر آن مدت ها پایدار خواهد بود.
کودک آزاری آموزشی، آسیبی است که کمتر به آن پرداخته شده و فقطدر سخنان بینِ همی و غیر رسمی می توان اثری از آن را دید. شفاف و صریح، همه ی ما به خاطر داریم که چگونه در دوران تحصیل، تکالیف زیاد، مشق های شب، جریمه های درسی و ... چه خوشی های دانش آموزان را به ناخوشی ها تبدیل می کرد.
از این رو، هدف این مطالعه، یافتن پاسخ به این پرسش تعیین شد که آیا» اولیای مدرسه، خصوصاً معلمان، هم می توانند، کودک آزار باشند؟« رویکرد ترکیبی این تحقیق، استفاده از ابزار هایی نظیر مصاحبه های عمیق و مشارکتی با دانش آموزان و معلمان، قدیم و جدید و هم چنین استفاده از اسناد و بررسی متون ها را در پی داشت. تحلیل داده های مستخرج، معلوم داشت که این حرکت ناپسند و نادرست رفتاری، علاوه بر تاثیرات منفی خود در دوران تحصیل، در زمان های بزرگ سالی هم خاطرات تلخ آن حوادث را داشته است، به طوری کهبعضاً کودکان را به فرار از مدرسه و ترک تحصیل و ... کشانده است و در رفتار آن ها با دیگران تاثیرقطعی گذاشته است.
باید قبول کرد که هنوز هم، بعد از مدت ها تاکید شفاهی و بخشنامه ای و به کار بردن اصطلاحاتی نظیر ایجاد تحول در نظام تعلیم و تربیت و ... می توان مواردی هر چند متفاوت را در برخورد های فیزیکی معلمان با دانش آموزان و یا دادن تکالیف بیش از حد و غیر ضروری در مدارس مشاهده نمود.
از نتایج قابل توجه این مطالعه تایید ناآشنایی مربیان با نکات و روش های تربیتی و تدریسی و یا عدم توجه آن ها به این نکات با وجود آشنایی معلمان با این مهارت ها و بعضاً انتقال رفتار هایی بوده است که خود در دوران کودکی و ایام تحصیل آن را دریافت کرده بوده اند؛ می باشد. ادامه ی این گونه رفتارهای بی برنامه و پیش بینی نشده در محیط های آموزشی، پیامد های وخیمی به همراه
خواهد داشت که یکی از ملموس ترین آن ها عقده ای شدن کودکان، با وجود موفقیت های اسمی و ظاهری و نمره ایشان، حتی در زندگی آینده ی آن ها می باشد. که باید پیشگیری از این آسیب بیشتر مد نظر مربیان قرار گیرد.
مقدمه
از دلایل اصلی خشونت و آزار کودکان که از طرف بزرگتر ها متوجه کودکان می شود، می توان به شرایط سنی و عقاید سنتی یا نا آشنایی آن ها با مسایل تربیتی و ... اشاره نمود که موجب پیدایش دیدگاه هایی نظیر احساس مالکیت نسبت به کودکان شده و سلامت جسمی و روانی آن ها را هدف قرار می دهد.
»مصطفی اقلیما« رییس انجمن مددکاری وقت گفته که: با افزایش فشار های اقتصادی در کشور، شاهد افزایش مشکلات و آسیب های اجتماعی، نظیر کودک آزاری و همسر آزاری و خانواده آزاری هستیم؛ او معتقد است که کودک آزاری های بدنی و جنسی، تنها شکل ظاهری آزار دهنده ی موضوع می باشد و الا کودک آزاری در بسیاری از لایه ها و سطوح دیگر وجود هم داشته و قابل لمس است. به عنوان مثال، اگر یک مربی مجبور باشد دو شیفت کار کند و یا مشکلات عدیده ی اقتصادی داشته باشدیقیناً، بسیاری از خشونت هایی را که جامعه به او منتقل کرده، به دانش آموزان خود منتقل خواهد کرد.
تعاریف:
کودک: مطابق ماده اول پیمان نامه حقوق کودک، هر انسان دارای کمتر از 18سال کودک به شمار می رود هر چند در قوانین شرع مقدس اسلام، پایان کودکی دختر 9 سالگی و پسر 15سال تمام قمری است.
به نقل از کتاب کودک آزاری نوشته دکتر عباس آقا بیگلویی و دیگران. - اولیای مدرسهشامل: مدیر، معاونان، دفتر داران و مشاوران و معلمان مدرسه می باشد که در این مطالعه منظور صرفاً معلمان هستند که تاثیر مستقیمی بر کودک آزاری آموزشی دارند.
خشونت: عبارتست از هر گونه رفتار عمدی بین افراد که احتمال آسیب جسمی یا روحی را به همراه داشته باشد. خشونت در مدرسه: شامل هر گونه آسیبی است که به جسم و روح دانش آموز وارد می شود.
کودک آزاری: عبارتست از آسیب یا تهدید سلامت جسم و روان و یا سعادت و رفاه و بهزیستی کودک به دست والدین یا افرادی که نسبت به او مسوول هستند.
اولین سوالی که با این تعاریف ذهن هر شنونده ی واژه واصطلاحِ کودک آزاری را به خود مشغول می کند، این است که کودک آزاری چگونه صورت می گیرد؟ بررسی ها معلوم کرده که تا به حال پاسخ های گوناگونی به این سوال داده شده است و بر اساس آن پاسخ ها، انواع و اقسامی، برای کودک آزاری تعیین گردیده که در مورد هر کدام به اختصار توضیح می دهیم:
کودک آزاری جسمی:
عبارتست از حمله فیزیکی به کودک، به طوری که می تواند موجب درد، بریدگی، کبودی، شکستگی استخوانی و سایر جراحات و یا حتی مرگ کودک شود . اشکال مختلف کودک آزاری جسمی شامل: شلاق زدن، بستن کودک، کوبیدن به دیوار، سوزاندن با آب جوش یا مایعات داغ و تکان دادن شدید و ... می باشد.
کودک آزاری جنسی:
به کارگیری، استفاده و واداشتن کودک به درگیر شدن با هرگونه رفتار و روش جنسی یا نمایش رفتارهای جنسی، تجاوز، تماس جنسی، فحشاء و هرگونه بهره برداری جنسی از کودکان جهت کسب لذایذ و ارضاء میل جنسی.
کودک آزاری عاطفی:
هرگونه رفتار نامناسبی که بر عملکرد رفتاری، شناختی، عاطفی و جسمی کودک تأثیر منفی داشته باشد مانند آزارهای کلامی و غیر کلامی، سرزنش یا تحقیر، ناسزا گفتن، مسخره کردن، دست انداختن، مقررات و کنترل شدید و نامعقول، ترساندن مکرر کودک از تنبیه سخت بدنی، انتظارات و برخوردهای نامتناسب با سن و سال کودک، به خدمت گرفتن کودک در جهت ارضاء نیازهای عاطفی خود و پاسخ های رفتاری غیر قابل پیش بینی که باعث بی ثباتی و دگرگونی شناختی کودک شود.
کودک آزاری غفلت و مسامحه:
عبارتست از عدم مراقبت و عدم علاقمندی به کودک که شامل محرومیت از نیازهای اساسی مانند غذا، پوشاک و محرومیت از اقداماتی که جهت رشد و نمو طبیعی کودک نیاز هست و یا کودک را در معرض خطر قراردادن مانند رها نمودن بچه بدون مراقبت و به عبارت دیگر مسامحه یا غفلت، به شکل عدم مراقبت کافی جسمانی و بهداشتی و عدم تأمین نیازهای روحی، هیجانی و آموزشی کودک، ترک و به حال خود رها کردن کودک، فقدان محبت کافی، صحبت نکردن با کودک، عدم رسیدگی به وضعیت تحصیلی و کودک را در معرض خطراتی چون سرما و گرما قرار دادن؛ می باشد.
بحثهایی که بر سر تعاریف و حدود کودک آزاری صورت میگیرد خودش را در قوانین کشور ما ایران هممفصلاً نشان داده ولی در هر صورت، تفاوت هایی با نظرات غربیان دارد. براساس ماده 2 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مصوب سال1381 هرگونه تربیت و آزار کودکان و نوجوانان در مدرسه که موجب صدمه ی جسمی، روحی یا اخلاقی آنان شده و سلامت جسم و روانشان را به مخاطره اندازد، ممنوع است.
همچنین براساس ماده 7 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان، اقدامات تربیتی در چارچوب ماده 59 قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 و ماده 1179 قانون مدنی مصوب 1314 ، از شمول این قانون مستثنی می باشد؛ به عبارت دیگر براساس مواد مذکور، تنبیه بدنی و آزار کودک توسط والدین از موارد جرم مستثنی شده و قابل مجازات نیست. ولی تنبیه بدنی به وسیله افرادی به غیر از والدین از جمله اولیای آموزش، از مواردی هست که در قانون، کودک آزاری تلقی شده و پیگیری و مجازات آن به شاکی خصوصی نیاز ندارد .
تکلیف شب: تکلیف در فرهنگ فارسی تالیف دکتر محمد معین در معانی » به رنج افکندن » « به گردن گذاشتن کارهای سخت و شاق به عهده ی کسی » « وظیفه ای که باید انجام شود « مانند مشتق خط و مساله ها و ... معنی شده است.
از نظر آموزش و پرورش ، تکلیف شب به معنای مجموعه ی فعالیت هایی است که به منظور تعمیق یادگیری دانش آموزان، در ساعتی که در آموزشگاه حضور ندارند صورت می گیرد .
منظور از تکلیف شب HomeWork عبارت است از انجام مطالب نوشتنی, حل کردنی و حفظ مطالبی که به صورت تمرین در کتاب های درسی مشخص شده است و معلمان روزانه برای دانش آموزان مشخص می کنند تا در خانه، آن ها را انجام دهند.
درباره تکلیف شب، نظرات گوناگونی ارائه شده است. برخی آن را عامل فعالیت، تمرین، تثبیت و خلاقیت آموزشی تلقی نموده، بعضی آن را یک مصیبت میخوانند و گروهی دیگر آن را عامل تزلزل خانواده و تضاد والدین میدانند، افراطیون از آن به عنوان یک هیولای تربیتی که عامل ضایعکننده تمایلات، رغبتها و استعدادها در عصر موج سوم - عصر کامپیوتر و الکترونیک - است، ذکر کرده، آن را عامل اساسی شکنجه روانی محصلان میدانند.
تحقیقات انجام شده درخصوص تکلیف شب بیانگر این واقعیت است که اجرای تکلیف شب، موجب محروم ماندن دانشآموزان از فعالیتهای دلخواه آنان در خانه نظیر، مطالعه کتب غیردرسی، کارهای ذوقی، تماشای تلویزیون، استراحت، بازی با خواهر و برادر و دیگر همبازیهایشان میشود.
به طوری که کودکان در طول سال تحصیلی مجبور به انجام تکالیف داده شده در خانه هستند و به عبارت دیگر آنان رنگ آسایش و آرامش را نمیبینند. از طرف دیگر بیشتر معلمان موافق با اجرای تکلیف شب هستند.
زیرا آنان اعتقاد دارند که در ساعات کار مدرسه، نمیتوان تمام مطالب کتابها را به تکتک دانش آموزان آموخت و لذا مطالبی که فرصت یادگیری آنها در کلاس درس میسر نیست، به صورت تکلیف شب به دانشآموزان داده میشود تا در خانه به انجام آن مبادرت ورزند. بنابراین معلمان مدافع انجام تکلیف شب در خانه هستند و آن را به عنوان یک مساله حیاتی در فرایند تعلیم و تربیت میدانند.
آیا تکلیف شب واقعاً به یادگیری دانشآموزان کمک میکند؟ آیا تکلیف شب بر پیشرفت تحصیلی موثر است؟ برخی از مطالعات رابطه میان پیشرفت تحصیلی و تکلیف شب را نشان میدهد و بعضی دیگر از مطالعات بیانگر هیچ ارتباط قابل توجهی در این خصوص نیستند
