بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش تاثیر روش تدریس مشارکتی بر جامعه پذیری دانش آموزان از دیدگاه معلمان و اولیای دانش آموزان - مطالعه موردی: دانش آموزان دوره ابتدایی پیرانشهر - بود. روش این پژوهش از نوع توصیفی- پیمایشی توصیفی- همبستگی می باشد. این پژوهش در زمره مطالعات میدانی قرار دارد. جامعه اماری این تحقیق والدین و معلمان دانش اموزان ابتدایی شهرستان پیرانشهر بود. که تعداد معلمان ابتدایی شهرستان پیرانشهر برابر آمار اخذ شده از اداره آموزش و پرورش شهرستان پیرانشهر 530 نفر می باشد، همچنین تعداد والدین برابر با 1540 نفر بود. تعداد نمونه با استفاده از فرمول کوکران در سطح خطای 5 درصد 324 نفر به دست آمد که این تعداد به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات در این تحقیق، پرسشنامه می باشد. بدین منظور برای سنجش روش تدریس گروهی از پرسشنامه کینز - 1999 - و برای سنجش جامعه پذیری از پرسشنامه استیفن - 2003 - استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از روش تحلیل مسیر به کمک نرم افزار لیزرل انجام شد. نتایج نشان داد که روش تدریس مشارکتی بر جامعه پذیری دانش اموزان تاثیر دارد.
واژه های کلیدی: تدریس مشارکتی، جامعه پذیری، قانون پذیری.
مقدمه
با پیشرفت جوامع و گذر از جامعه سنتی به سوی جامعه مدرن در کارکردهای نهادهای جامعه پذیری تغییرات شگرفی ایجاد شده است. نهاد خانواده که اصلی ترین منبع جامعه پذیری افراد در دوران سنت بود کارکردهایش را به دیگر نهادها مانند رسانه و مدرسه انتقال داده است و کمتر نظاره گر جامعه پذیری افراد است و در این راستا با توجه به پیچیدگی های حاصله از دوران گذر، بیشتر شاهد جامعه پذیری ناقص افراد جامعه و به تبع آن قانون گریزی و ناهمنوایی و در یک کلام بی نظمی را شاهد هستیم. توسعه زندگی شهری،گسترش بی رویه مهاجرت ها از روستاها به شهرهای بزرگ، افزایش حاشیه نشینی در شهرها، فراوانی مشکلات اقتصادی و جوان بودن جمعیت زمینه ساز افزایش آسیب های اجتماعی به ویژه در شهرها شده است و این امر نیز بر کاهش میزان نظم و انضباط در جامعه به طرز قابل توجهی اثر می گذارد - طهماسبی و علمی، . - 1393
به اعتقاد جامعه شناسان، جامعه پذیری روندی است که فرد را برای زندگی گروهی آماده می کند و نقشی اساسی در شکل گیری شخصیت، نگرش و رفتار فرد دارد. به عبارت دیگر، فرآیندی است که طی آن هر فردی راهکارهای ارائه شده از جانب یک اجتماع معلوم یا گروه های اجتماعی را یاد می گیرد تا بتواند در آن جامعه کارکرد داشته باشد - دسترنج، . - 1392 با توجه اهمیتی که جامعه پذیری در بعد فردی و روانی بر همنوایی نوجوان تاثیر دارد، در سلامت نوجوان از بعد فردی - روانی تاثیر دارد. این امر در مراحل بعدی زندگی نوجوان موثر است. چرا که نوجوان سالم، جوان سالم و خانواده ی سالمی تشکیل می دهد و این خانواده ی سالم نسل آینده ی سالم و درنتیجه جامعه ای سالم با افراد سالم از نظر جسمی- روحی را منجر می شود؛ و هزینه های کنترل اجتماعی در جامعه کاهش می یابد.
در مجموع موارد ذکر شده در توسعه و سیاست گذاری اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه تاثیر فراوان دارد. امر جامعه پذیری از دوران خردسالی آغاز می شود و از همان اوان کودکی، یادگیری نظم در امور را تسهیل می کند. همچنان که گوتمن اشاره کرده است منضبط شدن یکی از حقایق زندگی است؛ بخشی از فرآیند رشد و بزرگ شدن انسان است - گوتمن، . - 1390
اهمیت جامعه پذیری در موفقیت حال و آینده دانش آموزان و نقش مدرسه در جامعه پذیر کردن دانش آموزان، دولت ها را بر آن داشته است که از آغاز دوران کودکی و تحصیلات ابتدایی در پی جامعه پذیر کردن دانش آموزان برآیند. بعدی که دولت ها می کوشند تا با سرمایه گذاری بر روی آن به اهداف درازمدت خود در آینده نایل آیند. در این میان مدارس نیز این نقش را به شیوه های مختلفی انجام می دهند. به نظر می رسد یکی از عوامل موثر در این ارتباط روش های تدریس در مدرسه باشد که روش تدریس مشارکتی یکی از آنهاست که امروزه اهمیت زیادی پیدا کرده است. ترامپ و میلر تدریس مشارکتی را همکاری دو نفر یا بیشتر از مدرسان می دانند که در برنامه ریزی، اجرا و ارزشیابی در یک یا دو حیطه ی موضوعی برای یک گروه از فراگیران به همدیگر کمک میکنند. آنها از تکنیکها و فنون متنوع تدریس استفاده میکنند و هدفشان کمک به ارتقاء و رشد دیدگاه های خود و افزایش یادگیری فراگیران و رشد قابلیت های آنها می باشد - کریمی، . - 1391
نظام آموزشی کشور در طول دو دهه گذشته با چالش ها و مسائل بسیاری مواجه بوده است که از جمله آنها می توان به ناکارآمدی در زمینه اجتماعی کردن و جامعه پذیری دانش آموزان اشاره کرد. در این میان مدارس ابتدایی شهرستان پیرانشهر نیز از این قاعده مستثنی نیستند و با مشکلاتی در زمینه جامعه پذیری دانش آموزان روبه رویند که نتایج آن خود را در مواردی همچون عدم ایفای صحیح نقش های اجتماعی و گاهی ارتکاب به بزهکاری و دیگر نابهنجاری های اجتماعی نشان می دهند. برای موفقیت در امر جامعه پذیری، توجه به شیوه های تدریس و به ویژه روش تدریس مشارکتی در نظام آموزشی مقاطع ابتدایی یکی از راهکارهای مهم و اساسی پیش روی مسئولان نظام آموزشی کشور می باشد. با این وجود اینکه آیا روش تدریس مشارکتی در ارتقای جامعه پذیری دانش آموزان کشور تاثیر دارد یا نه مورد اختلاف نظر صاحب نظران و اندیشمندان قرار دارد، لذا با توجه به موارد ذکر شده مسئله اصلی تحقیق حاضر شکل گرفت بنابراین هدف اصلی از انجام این تحقیق بررسی تاثیر روش تدریس مشارکتی بر جامعه پذیری دانش آموزان دوره ابتدایی پیرانشهر از دیدگاه معلمان و اولیای دانش آموزان می باشد.
مبانی نظری
تدریس مشارکتی
امروزه فعالیتهای مشارکتی در همه عرصههای زندگی انسان به چشم میخورد. در همه سازمانها از سازمانهای آموزشی گرفته تا سازمانهای غیر آموزشی همه تلاشها بر این است که از منابع و امکانات سازمان به نحو صحیح و درست استفاده شود. سرمایه انسانی از مهمترین سرمایههای هر سازمانی تلقی میشود که استفاده بهینه از تخصص و تواناییهای نیروی انسانی نیاز مبرم سازمانهای امروزی است تا بتوانند عملکرد خود را بهبود بخشیده و در کنارآن در عرصههای بینالمللی رقابت کنند. بررسیهای انجام شده در ارتباط با قسمت صنعت در ایالات متحده نشان داده که %82 از کارها برای دستیابی موفقیت آمیز به هدفها به صورت تیمی انجام میشود که این آمار نشان دهنده تأثیرات مثبت کار گروهی و تیمی برای موفقیت سازمانها است - سالاس1 و همکاران، . - 2006 یکی از راهکارهای ارائه شده در این زمینه انجام کارهای تیمی و مشارکتی است. با هدایت سازمانها به سمت کارهای تیمی و مشارکتی هم نیازهای سازمان و هم نیازهای حرفهای و روانی و اجتماعی کارکنان سازمان تأمین میشود.
فشارهای بازار جهانی نیزسازمانها را از ساختارهای محافظه کارانه و غیر منعطف به سمت سازمانهایی ارگانیک و منعطف و باز سوق میدهد تا بتوانند با کار توام با همیاری در تیمها و مشارکت در تیمهای کاری به چالشها و نیازهای جهان امروز پاسخ درست دهند - مایکل و مارکی ویکز، . - 14 :1387 دانشگاهها و مراکز آموزش عالی به افرادی نیاز دارند تا بتوانند در جهانی که به طور روز افزونی در حال تحول و پیچیده شدن است هوشمندانه و پیشرفته زندگی کنند و برای دست یابی به این هدفها باید روی راهبردهای یاددهی و یادگیری تمرکز کنند تا هم به آنان بیاموزند و هم چگونه آموختن را یاد دهند - ادلی و سیلمن2، . - 2009
همچنین برای رایج کردن فرهنگ گفتگو و مباحثه در جامعه لازم است تا دانشگاهها ابتدا تجربه موفقی را در این زمینه داشته باشند - لیاقتدار و همکاران، - 1383 و بر این نکته توجه داشته باشند که در نظام آموزش عالی فرایند مولد ومستمر تولید علم، فرایندی جمعی، همیارانه و تیمی است که تبلور چنین شرایطی با تقویت مهارتهای گروهی و تیمی و توسعه همکاری و همیاری به جای رقابت و تلاش منفردانه محقق خواهد شد. بنابراین لازم است تا برای تحقق این هدف منابع و امکانات را برای توسعه و تکامل نظامهای آموزشی خود بکار گیرند و درصدد خلق محیطهای یادگیری گروهی و همکارانه و انعطافپذیر در محیطهای آموزشی برای دانشجویان باشند تا بتوانند تجربیات خود را گسترش دهند - ادلی و سیلمن، . - 2009 علاوه بر این باید به این مسئله نیز توجه کرد که نیازهای دانشجویان در دنیای متحول در حال تغییر است و لازم است رویکردهای تدریس نیز مطابق نیازهای فراگیران و تغییرات محیطی تغییر یابد و به این منظور به روشهای متنوعی نیاز است - آراسته، . - 1385
یکی از روشهای تدریس جدید روش تدریس مشارکتی میباشد. در این شیوه تدریس به واسطه ایجاد تیمهای تدریس و یادگیری و تبادل ایده و اندیشه میان اعضاء تیم تدریس، سازمانهای اموزشی به سمت ترویج عملکرد تیم محور حرکت میکنند. به طوریکه در سالهای اخیر ارائه دروس به شیوه مشارکتی قسمت مهمی از برنامههای دانشگاه استانفورد3 را در بر گرفته است. در این دانشگاه علاوه بر حوزههای علوم انسانی، حوزههای علومی که کاملا مجزا از هم هستند نیز به شیوه مشارکتی تدریس میشوند و استادان با حوزههای تخصصی مجزا از هم تدریس یک واحد درسی را به عهده میگیرند - لویت 4، . - 2006 مفهوم تدریس مشارکتی را ویلیام الکساندر5 که به عنوان »پدر مدارس راهنمایی آمریکایی« شناخته شده. اولین بار در کنفرانسی که در دانشگاه کرنل برگزار شده بود، بیان کرد. او گروههایی متشکل از 3 یا 5 نفر معلم مدرسه راهنمایی را تشکیل داد که تدریس به صورت مشارکتی را برای گروههای بزرگی از دانشآموزان مشتمل بر 75 تا 150 نفر انجام میدادند. او در تحقیقات خود توانست استراتژیهای آموزشی مهمی را برای رویکرد آموزش گروهی و توسعه و گسترش محیطهای یادگیری تدریس گروهی برای معلمان پیشنهاد کند.
جامعه پذیری
آلن بیرو در فرهنگ علوم اجتماعی ،جامعه پذیری را اینگونه تعریف می کند: »فرآیندی که بر پایه آن ،مجموعه حیات و فعالیت های انسانی در شبکه وابستگی های متقابل اجتماعی جای می یابند.از نظر او جامعه پذیری فرآیندی است روانی - اجتماعی که بر پایه آن شخصیت پایه تحت تاثیر محیط،خصوصا نهادهای تربیتی،خانوادگی و دینی شکل می یابد« - بیرو،. - 99:1370 گی روشه جامعه شناس فرانسوی آن را فرآیندی می داند که به برکت آن ،شخص در طول حیات خویش تمامی عتاصر اجتماعی - فرهنگی محیط خود را فرا گرفته،درونی می کند و تحت تاثیر تجارب و عوامل اجتماعی معنادار با ساخت شخصیت خود یگانه می سازد،تا خود را با محیط اجتماعی ای که باید در آن زیست نماید،تطبیق دهد. هنری مندراس و ژرژ گورویچ آن را مکانیزم اخذ هنجارها ،ارزش ها و اعتقادات اجتماعی می دانند - گلچین،. - 1390 بروس کوئن در کتاب مبانی جامعه شناسی،تعریفی مختصر و جامع از آن را ارائه می دهد : » جامعه پذیری فرآیندی است که به انسان راه های زندگی کردن در جامعه را می آموزد، و به انسان شخصیت می دهد و ظرفیت های او را در جهت انجام وظایف فردی به عنوان عضو جامعه توسعه می بخشد - همان - .
