بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این آزمایش بررسی اثر استفاده از میکروارگانیسمهای شکمبه در تبدیل زیستی ضایعات کشاورزی در شرایط آزمایشگاهی بود. تیمارهای آزمایشی شامل سطوح مختلف 100 - ،50،0 گرم - مواد خواراکی کاه گندم، کاه کلزا، پوشینه گندم ساقه ی ذرت بود که با سطح ثابتی از مایع شکمبه به مدت 24 ساعت انکوباسیون شد. بعد از اتمام زمان انکوباسیون میزان هضم و ترکیب مواد مغذی نمونههای خوراکی تعیین شد. نتایج نشان می دهد میزان هضم مواد خوراکی در سطوح مختلف تفاوت معنی داری داشتند
بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش تفاوت معنیداری بین تیمارها در ترکیب مواد مغذی - الیاف نامحلول در شوینده اسیدی و خنثی و همچنین در میزان چربی خام و خاکستر خام - و میزان قابلیت هضم در سطوح مختلف وجود داشت
به طورکلی نتایج این پژوهش نشان میدهد میکروارگانیسمهای شکمبه توانایی تبدیل زیستی ضایعات لیگنوسلولزی را با افزایش میزان هضم و ترکیب مواد مغدی داشتند، بنابراین توانایی استفاده در فرآوری ضایعات کشاورزی را دارند.
مقدمه
با پیشرفت فنون علمی و بویژه رشد تولیدات صنعتی، رابطه بین انسان از یک طرف و طبیعت از طرف دیگر، روز به روز پیچیدهتر میشود. مشکل از آنجا ناشی میشود که در حجم وسیع تولیدات بشری، مقادیر متنابهی مواد جانبی و ضایعات صنعتی تولید می-گردند که نسبت به اکوسیستمهای طبیعی بیگانه هستند. در عصر حاضر با پیشرفت فنون علمی، روشهای تولید باید بنحوی اصلاح شوند که طی آن ضایعات یک سیستم تولیدی قبلی بعنوان ماده خام برای یک سیستم جدید مصرف گردند
با افزایش جمعیت، مقدار غله قابل مصرف در خوراک دامها بتدریج کاهش خواهد یافت. بعلاوه با افزایش جمعیت و قیمت خوراکهای با کیفیت بالا، کاربرد غذاهای ارزانتر در جیره دامها ضروریتر میشود
تامین خوراک، قسمت اعظم هزینههای پرورش دام را تشکیل داده، بطوریکه هر گونه کاهش در هزینهها، باعث افزایش سود واحد دامی میشود، از این رو تامین جیرههایی با حداقل قیمت باید مورد توجه جدی قرار گیرد. یکی از روشهای کاهش هزینه، استفاده از ضایعات سلولزی است. مواد لیگنوسلولزی حاوی 70 درصد ساکارید بوده که بیشتر آن از سلولز، همی سلولز و لیگنین تشکیل شده است. به علت تولید مداوم این مواد، سلولز و همی سلولز، غنی ترین منبع انرژی قابل تجدید بر روی زمین است که برای تغذیه نشخوارکنندگان مفید بوده و مانند پلی، انسان را به این منبع عظیم انرژی متصل میسازند
سلولز، همی سلولز و لیگنین، که مهمترین اجزای بیومس لیگنوسلولزی هستند، با یکدیگر ارتباط برقرار میکنند و فرم ساختاری سفت و سخت گیاه را بالا برده که سختی تخریب بیومس لیگنوسلولزی را افزایش میدهند. علیرغم ماهیت بیولوژیکی بازدارنده بیومس لیگنوسلولزی، میتوان آن را به صورت مؤثر در اکوسیستمهای طبیعی با میکرو ارگانیسم های شکمبه هضم کرد. میکروارگانیسمهای شکمبه برای هضم انواع مختلف زیست توده لیگنوسلولزی، از جمله بقایای کشاورزی، کودهای آلی از ضایعات جامد شهری و گیاهان آبزی موثر میباشند
استفاده از این محصولات فرعی در تغذیه دام می تواند نقش زیادی در تامین علوفه مورد نیاز آنها داشته باشد، ولی به دلیل وجود ساختمان لیگنوسلولزی عمل تجزیه دیواره سلولی توسط آنزیم ها و میکروارگانیسم های شکمبه به کندی انجام می شود، از این رو استفاده از روش های فرآوری مواد لیگنوسلولزی میتواند در ارتقا کیفی این فرآورده ها و استفاده عملی آنها در تغذیه دام موثر باشد
مواد و روشها
ضایعات کشاورزی مورد استفاده در این پژوهش شامل: کاه کلزا، پوشینه گندم، کاه گندم و ساقه ذرت در سطوح مختلف 100 - ،50،0 گرم - بودند. مایع شکمبه از کشتارگاه صنعتی اردبیل تهیه و در شرایط بیهوازی در دمای 39 درجه سانتی گراد به آزمایشگاه منتقل شد، پس از جدا سازی بقایای هضم مواد خوراکی با استفاده از پارچه صافی در سطح ثابتی به مواد خوراکی اضافه شده و به مدت 24 ساعت در دمای 39 درجه سانتیگراد در دستگاه دیزی انکوباسیون گردید. اثر این فرآوری با اندازهگیری غلظت ماده خشک، خاکستر خام، چربی خام در خوراک و مواد حاصل از فرآوری بر اساس روش انجمن رسمی شیمیدانان کشاورزی - 1990 - ، الیاف نامحلول در شوینده اسیدی و الیاف نامحلول در شوینده خنثی به روش ون سوست و همکاران - 1991 - تعیین گردید و میزان هضم در سطوح مختلف مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل با استفاده از نرمافزار SAS آنالیز و سطح معنیدار بودن و یا عدم معنیداری هرکدام از نمونههای خوراکی در تیمارهای مختلف مقایسه شد.
نتایج و بحث
تاثیر تبدیل زیستی ضایعات کشاورزی در سطوح مختلف با ارزیابی مقدار خاکستر خام، چربی خام، الیاف نامحلول در شوینده اسیدی و الیاف نامحلول در شوینده خنثی تعیین گردید
تجزیه واریانس مربوط به دادههای حاصل نشان داد که بین تیمارهای آزمایشی از لحاظ الیاف نامحلول در شوینده خنثی، الیاف نامحلول در شوینده اسیدی در تمام نمونههای خوراکی تفاوت معنیداری وجود داشت و میزان فیبر خام حاصل از فرآوری از میزان نمونهی اولیهی خوراکی بیشتر بود، اما میزان چربی خام در نمونهی خوراکی کاه گندم تفاوت معنیداری نداشت
همچنین میزان خاکستر خام در نمونههای خوراکی کاه کلزا و پوشینه گندم معنیدار نبود. درصد چربی خام در نمونهی خوراکی کاه کلزا و پوشینه گندم معنیدار بود. درصد مواد مغذی در ساقه ذرت در همه سطوح تفاوت معنیداری داشت. همچنین با توجه به دادهای جدول 2 تفاوت معنیداری در میزان قابلیت هضم نمونههای خوراکی در سطوح مختلف تیمارها با احتمال - p<0,05 - مشاهده شد و میزان هضم نمونههای خوراکی در سطح 50 گرم بیشتر از سطح100 گرم نمونهی خوراکی بود.
جدول-1 تاثیر تبدیل زیستی بر میزان مواد مغذی ترکیبات خوراکی
برای تعیین تاثیر میکروارگانیسمهای موجود در مایع شکمبه مطالعات مختلفی انجام شده است. در خلال این مطالعات ون سست و همکاران - 1991 - به بررسی وجود ساختمان لیگنوسلولزی دیوارهی سلولی گیاهان و ضایعات کشاورزی پرداختند و به این نتیجه رسیدند که عمل تجزیهی دیوارهی سلولی توسط آنزیمها و میکروارگانیسمهای شکمبه به کندی انجام میشود و استفاده از روش-های فرآوری مواد لیگنوسلولزی میتواند در ارتقای کیفی این فرآوردهها و استفادهی عملی آنها در تغذیهی دام موثر باشد.
