بخشی از مقاله
چکیده
باتوجه به بحران هایی که در طی سده گذ شته از طریق انت شار مواد آلوده کننده در محیط زی ست بوجود آمده ، مبارزه برای دا شتن هوای تمیزتر در سالهای اخیر همه گیر شده و این مبارزه ب صورت یک واقعیت بین المللی ظاهر گردیده ، چرا که هوا مرزهای بین المللی را به رسمیت نمی شناسد و هیچ کس در مقابل تهاجم هوای آلوده ایمن نیست.
در شرایط کنونی مساله بیشترمناطق شهری، شهرهای عمده و پرجمعیت را شامل می شود و استقرار مناسب ایستگاههای پایش برای سنجش میزان کیفیت هوا نخحستین گام در این مساله بوده وآنرا ضروری ساخته است. شهر زنجان به عنوان مرکز استان جهت سنجش این مساله مورد مطالعه قرار گرفته است.
استقرار بهینه ایستگاههای ترافیکی پایش آلودگی هوا با مدل تلفیقی آنتروپی شانون و تاپسیس در این کار مورد نظر میباشد. روش تحقیق کمی- تحلیلی بوده و نوع تحقیق، کاربردی است. یافته های پژوهش نشان می دهد که استقرار ایستگاه ها در شهر زنجان فاقد مدل مناسب بوده و بخش های مختلف شهر و بخصوص نواحی پر ترافیک نیازمند ایجاد ایستگاه پایش ترافیکی می باشد.
-1 مقدمه:
رشد شتابان شهرها طی دهههای اخیر و دگرگونیهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی آنها، باعث مشکلات عدیده ای شده است
مدیریت نا کارآمد در هدایت توسعه شهری به واسطه سیاستهای نادرست تنظیم جمعیت، سرمایهگذاری عمده در برخی شهرها و قطبی کردن مناطق، نقصان در مدیریت تخصیص و توزیع درآمدهای ملی، سیاستهای نادرست در طرحهای توسعه و زمین شهری منجر به ایجاد انواع مشکلات زیست محیطی و به ویژه آلودگی هوا شده است
بسیاری از خطرات مربوط به سلامت انسان، ناشی از آلودگی هوا است. با توجه به افزایش سیستم حمل و نقل، تردد خودروها و دود ناشی از آنها بر آلوده شدن هوا تاثیر می گذارد. منبع اصلی آلودگی هوا ترافیکی است که 97٪ از CO و 75٪ از NO را تولید می کند. محیطی که در آن زندگی می کنیم منجر به افزایش خودرو شده و افزایش میزان انتشار آلاینده های مرتبط با ترافیک گردیده است. بنابراین، برای پیگیری تاثیر این آلودگی در محیط و سلامت فرد لازم است سطح آلودگی را در مناطق شهر و حومه آن مشاهده کنید
از این رو، نظارت بر کیفیت هوا مفید است. اطلاعات مربوط به آلودگی می تواند مناسب باشد. اقدامات لازم برای کاهش تاثیر منفی آلودگی هوا در هر زمان که باشد لازم است. هدف از نظارت بر کیفیت هوا فقط برای جمع آوری اطلاعات نیست بلکه ارائه اطلاعات برای دانشمند، برنامه ریزان، سیاست گذاران برای تصمیم گیری در مورد بهبود و مدیریت محیط زیست مورد نیاز است
ماموریت اصلی پایش کیفیت هوا این است که غلظت آلودگی و سایر پارامترهای مرتبط با آلودگی را ثبت کند. امروزه بزرگترین منبع آلودگی در مناطق شهری ناوگان حمل و نقل - وسایل نقلیه موتوری - و سپس به میزان کم صنعت و خانوار می باشد. البته میزان آلودگی صنعتی در حاشیه شهرهای صنعتی بیشتر می باشد. ترافیک، تولید آلاینده هایی شامل اکسید نیتروژن، مونوکسید کربن، ترکیبات آلی را ایجاد می کنند
از آنجا که شهر زنجان در چند دهه اخیر از رشد و توسعه فیزیکی و جمعیتی بالایی برخوردار بوده است و در بررسی های صورت گرفته با استعلامهای لازم از اداره های محیط زیست، شهرداری شهر زنجان و علوم پزشکی مشخص گردید که شهر فاقد هر گونه ایستگاه پایش ترافیکی است. بنابر این لازم است با اتخاذ تدابیر علمی و فنی به انتخاب اصولی مکان ایستگاههای پایش آلودگی هوا، به منظور برنامهریزی صحیح جهت بالا بردن سطح کیفیت زیست محیطی صورت گیرد. این پژوهش با در نظر گرفتن مبانی نظری موضوع تحقیق و استفاده از دیدگاهها و تجربیات گذشته، در نظر دارد با استفاده از مدل تلفیقی تاپسیس و آنتروپی شانون مکانهای در نظر گرفته شده برای ایستگاههای آلودگی هوا در شهر زنجان را اولویت بندی جهت استقرار ایستگاههای گونه ترافیکی نماید.
-2 مبانی نظری:
هر هدف بررسی ایستگاههای پایش ترافیکی، آلودگی ناشی از خیان های نزدیک به مناطق پرجمعیت می باشد.
ایستگاه ترافیکی در مناطقی که بیشترین مواجهه را با آلودگی دارند، در نظر گرفته می شوند. مهمترین آلاینده هایی که در آنها مورد مطالعه قرار می گیرند عبارتند از آلاینده های ناشی از وسایل نقلیه شامل: SO2 ، CO ، NOx ، PM ، دود سیاه و سرب است - سپهرنیا، 1394، . - 55 منابع آلاینده این ایستگاهها باید تحت تأثیر مستقیم خیابان و وسایل نقلیه باشد به همین منظور استفاده از موانعی چون پوشش گیاهی با ارتفاع بلند و پرچین و دیوار اندازه گیری را مختل می کند. این ایستگاهها باید نزدیک خیابانهایی با مشخصات زیر قرار گیرند:
خیابانهای با ترافیک بیشتر از 10000 وسیله نقلیه در روز.
خیابانهای تنگ و باریک دارای ترافیک بالا که در جدول 1 تقسیم بندی انواع خیابان ذکر شده است
در تقسیم بندی انواع خیابانها جهت استقرار ایستگاههای پایش ترافیکی، می بایست نسبت ارتفاع به عرض خیابان رعایت گردد
ایستگاه های ترافیکی معمولا در برگیرنده ناحیه ای به وسعت 200 متر مربع بوده و باید حداقل 25 متر از میدان یا تقاطع اصلی - بهتر است در وسط منطقه - و نباید در فاصله ی 10 متری ایستگاه درختان یا موانعی که ممکن است بر جریان هوای حاصل از جاده اثر می گذارد، وجود داشته باشند. محل ایستگاه باید حدوداً 5 متر از جاده فاصله داشته باشد. این فاصله خصوصاً در اندازه گیری NOx ضروری است و این فاصله از محل ایستگاه با اولین خطوط خیابان، پارکینگ و اتوبوس تعیین می گردد
در طبقه بندی اروپایی این فاصله برای تقاطع های بزرگ و اصلی 25 متر تا لبه خیابان و حداقل 4 متر از مرکز نزدیک ترین مرکز مسیر ترافیکی است. ارتفاع محل نمونه برداری تا زمین بایستی 1/5 الی 3 متر باشد. در موارد خاص که ایستگاه در نزدیک جاده های تنگ و باریک قرار دارد، ایستگاه بایستی در کنار پیاده رو و در سمتی از خیابان قرار گیرد - پشت به باد - که کمتر مؤثر از باد غالب باشد. بهتر است در مکان هایی واقع شوند که یک دیسک آلودگی ترافیکی از سایر نقاط بالاتر است، یعنی جاده، ترافیک سنگین - بیش از 10 هزار وسیله نقلیه در روز - داشته
باشند. در ایستگاه ترافیکی سنجش غلظت آلاینده حائز اهمیت است
باید توجه داشت برای سنجش پاره ای از آلاینده ها نظیر سرب، ذرات معلق و ترکیبات آلی فرّار نقاط اندازه گیری در کنار ساختمان باید به نحوی انتخاب شود که نزدیک خطوط ساختمان باشد و نمایانگر کیفیت هوای محیطی را نشان دهد. به طور کلی باید حداقل 10 متر از خیابان اصلی فاصله در نظر گرفته شود. باید توجه داشت بر اساس ترافیک محوری فاصله از خیایان و منابع متحرک در نظر گرفته شود
- عوامل مهم در مکان یابی ایستگاه ترافیکی:
- 1 منابع ایجاد تداخل - مزاحمت -
- 2 امنیت
- 3 دسترسی
- 4 مطلوبیت نقاط نمونه برداری برای آلاینده های متقاوت
- 5 دسترسی به نیروی برق و تلفن
- 6 ایمنی مردم و کاربرها
- 7 قابلیت رویت مکان
در مطالعات صورت گرفته در خصوص استقرار ایستگاههای پایش به م عیارهای تاثیر گذار از جمله جمعیت، جهت باد، نزدیکی فضایی به جاده ها، صنایع و مناطق ترافیکی بالا اشاره شده است . - Alsahli and Harbi, 2017 - در تحقیق دیگری، با توجه به ضرورت تعیین مکان مناسب برای ایجاد ایستگاههای سنجش آلودگی هوا در کلانشهر تهران، ابتدا 20 محل جدید برای ایستگاهها پیشنهاد شده است و سپس اولویت این ایستگاهها بر مبنای معیارهای مهمی نظیر؛ تراکم جمعیت، فاصله از ایستگاههای موجود، فاصله از درختان، فاصله از دیوار ساختمان ها و فاصله از خیابان ها محاسبه گردیده اند
کتابی توسط دفتر برنامه ریزی و استانداردهای کیفیت هوای آمریکا، بخش ارزیابی کیفیت هوا در سال 2007 منتشر شده است. برای نحوه استقرار ایستگاههای پایش هوا معیارهایی مانند: نسبت آلودگی به جمعیت، ترافیک، خصوصیات منابع انتشار، شرایط پس زمینه را شامل می شود. بر اساس این کتاب چندین مرحله در تجزیه و تحلیل مکان ایستگاه پایش به دست آمده است:
1. لیستی از معیارهای تجزیه و تحلیل مکان سایت بر اساس اهداف و منابع موجود
2. وزن معیارهای بر اساس اهمیت و هدف
3. امتیاز ایستگاه پایش برای هر بخش
