بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مهم ترین جنبه های اعجاز بیانی قرآن، نظم آهنگ و موسیقی آن است. از آن جا که موسیقی و صورت زیبا، تاثیری شگرف در تحول و دگرگونی روح انسان دارد، خداوند آیات خود را با موسیقی خارق العاده و اعجاز آمیزی در هم آمیخته است. تاثیری که موسیقی قرآن بر روح انسان می گذارد باعث توجه معماران به این هنر و آمیختن آن در تمامی زوایای آثار خود شده است تا بتوانند با خلق آثاری زیبا، روح آدمی را صفا و صیقل بخشیده و او را از کره خاکی به فراسوی هستی بکشانند.
این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی، جیستاری بر شناخت موسیقی قرآن و راه ادراک آن است، نقش موسیقی را در تدبر و حفظ آیات بیان کرده، ارتباط موسیقی با معماری و همچنین نحوه الگو پذیری معماری اسلامی از اعجاز کلام حق در آمیختن با نظم آهنگ را نشان می دهد. هدف این پژوهش بیان ارتباط هنر موسیقی با قرآن و نحوه به کار گیری آن در معماری مدارس اسلامی است.
مقدمه
اسلام در اوائل قرن هفتم میلادی در سرزمین حجاز شکل گرفت و در سال 622 میلادی با هجرت حضرت محمد - ص - از مکه به مدینه تاریخ اسلام آغاز و هجرت پیامبر اکرم - ص - به مبدا تاریخ اسلام مبدل شد.
هنر تمدن کهن آسیا، شمال آفریقا و حتی بخشی از اروپا دگرگون شد و شالوده هنرهای اسلامی که ترکیبی از هنر حکومتهای مغلوب با فرهنگ اسلامی بود شکل گرفت. در پرتو عوامل مشترک زبانی، دینی، اعتقادی و فکری ، تمدن فرهنگ اسلام واجد روحی یگانه گشت. آهنگی مستقل یافت و از ورای این یگانگی ، هنر اسلامی زاده شد.
جهانی بودن زبان هنر در میان راههای مختلف پیامرسانی و برخورداری از سرعت و پذیرش بیشتر آن در انتقال پیام، همگی حکایت از قدرت هنر دارد؛ سرآغاز پیدایش هنر اسلامی را می توان در لابهلای آیات قرآن جستجو کرد. در میان هنرهای اسلامی موسیقی نزدیک رینت پیوند را با قرآن دارد و اساساً علت و سرچشمه پیدایش این هنر نیز قرآن بوده است.
تا آنجا که کتاب کلام االله مجید هم توفیقی ربوبی محسوب می شود و هم هنری زیبا. موسیقی و ضرب آهنگ قرآن باعث می شود جذابیت در روح شنونده و تفکر در آیات بوجود آید، موسیقی، هنری است که اگر هنرهای دیگر را همراهی کند، جذابیت، توجه، تامل وتعمل را بوجود می آورد. معماری اسلامی هم با الگو گرفتن از قرآن، موسیقی را به درون خود کشانده و به چیزی مافوق عالم ماده توجه کرده و هدف خود را بیان توحید و به تصویر کشیدن جهانی فرا خاکی قرار داده است.
هنر نردبانی است که به بام حقیقت منتهی می شود ، به شرط آنکه بر دیوار قرآن تکیه کند.
نظم آهنگ یا موسیقی قرآن
یکی از مهم ترین جنبه های اعجاز بیانی قرآن، نظم آهنگ و موسیقی آن است. ابن خلدون در تعریف موسیقی گفته است: »موسیقی عبارت است از آهنگ دادن به اشعار موزون از را تقطیع آوازها به نسبت های منظم معلومی که بر هر آواز آن، هنگام قطع شدن، توفیع کاملی پدید می آید و آن گاه یک نغمه - آواز خوش - تشکیل می یابد، سپس این نغمه بر حسب نسبت های معینی با یکدیگر ترکیب می شوند و به سبب این تناسب که در این آوازها به وجود می آید، شنیدن آن ها لذت بخش می گردد
از آن جا که موسیقی و صورت زیبا، تاثیر شگرفی در تحول و دگرگونی روح انسان دارد، خداوند سبحان، آیات کتاب خود را با موسیقی خارق العاده و اعجاز آمیزی در هم تنیده است. آهنگ کلمات و موسیقی ترکیبات قرآنی، آن چنان هماهنگ و متناسب با معانی و مقاصد آیات است و آن چنان فضایی از قداست و طهارت و شور و حرارت و جذابیت در روح آدمی می آفریند که بی اختیار، روح در قبضه قرآن قرار گرفته، مستانه به سیر و سلوک در فضای ملکوتی آیات می پردازد.
نظم آهنگ واژگان قرآن، دارای نغمه ای دلکش و نوایی دلپذیر است که احساسات آدمی را برانگیخته و دل ها را شیفته خود می کند، زیبایی نوای قرآن برای هر شنونده ای هر چند غیر عرب محسوس است. هنگام گوش جان سپردن به آوای دلنشین قرآن، نخستین چیزی که توجه انسان را جلب می کند، نظام بدیع و شیوای صوتی آن است. در این نظام، حرکات و سکنات واژگان به شکلی آرایش شده است که به هنگام شنیدن، آن روح انسان متاثر می گردد.
این تاثیر شگرف از تلفظ صحیح حروف و کلمات شروع شده و با رعایت آهنگ بیانی آیات ادامه یافته و با رعایت موسیقی خاص ترکیبات و فراز و نشیب تعبیرات دقیق و آهنگین به همراه فضای حزن آمیز آن به اوج خود می رسد. فصاحت کلمات و تعبیرات و بلاغت کلام و دقت اعجازآمیز در گزینش کلمات و جایگاه آن ها در ترکیب و هماهنگی همه این ها با محتوا و مدول آیات، طوفانی در روح تشنه آدمی به پا می کند و کسالت و دل مردگی را از انسان دور می کند. بی جهت نیست که در احادیث مکتب اهل بیت تاکید زیادی بر تلاوت آهنگین قرآن با لحن عربی وارد شده است.
