بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق به منظور بررسی اقلیم استان مازندران وشناخت نوسان های اقلیمی به ویژه پهنه بندی اقلیمی و ارائه تعریفی علمی و مناسب از آب وهوای استان مازندران صورت گرفته است. بر اساس طبقه بندی های مختلف از جمله روش دومارتن و دکتر کریمی شهر های استان مازندران دارای اقلیم بسیار متنوع وگسترده ای می باشندکه دامنه این تغییرات از اقلیم بسیار مرطوب تانیمه خشک نوسان دارد.
بررسی تغییرات اقلیمی سال های اخیر این استان نشان از تاثیرعوامل دیگری همچون عوامل انسانی بر اقلیم این ناحیه دارد.در این مقاله به بررسی آمار 20 ساله پارامترهای بارندگی، درجه حرارت و رطوبت نسبی 4 ایستگاه در استان برای روشن شدن دلایل تغییراقلیم پرداختیم.برای دقیق ترشدن پهنه بندی اقلیمی از آمارهای 8 ایستگاه استان های مجاور هم استفاده گردید.
با بررسی شاخص دومارتن در طی دوره آماری و تحلیل نتایج مشخص شدکه ایستگاه های بابلسر و قراخیل دارای اقلیم مرطوب وایستگاه های نوشهر و رامسر دارای اقلیم بسیار مر طوب می باشند. با توجه به شاخص دومارتن از غرب به شرق استان بارش و رطوبت کاهش یافته در حالیکه درجه حرارت افزایش و در نتیجه اقلیم خشک تر می گردد.
بررسی روند تغییرات این شاخص به طور متوسط در منطقه مطالعاتی نشان می دهد که دارای یک روند کاهشی ملایمی بوده که تغییر تا کنون سبب تغییر مشخص اقلیم از نظر دامنه شاخص اقلیمی نشده ولی در صورت عدم کنترل عوامل موثر بر این روند این پتانسیل وجود دارد که در دهه آینده این روند نزولی سبب تغییر اقلیم منطقه شود.
مقدمه
اقلیم شناسی علمی است که درجستجوی بیان و شرح طبیعت اقلیم و نیز اینکه به چه ترتیب از محلی به محل دیگر عوض گشته و همچنین اینکه چگونه وابسته به فعالیت های بشری است،می باشد.در مطالعه و بررسی چگونگی هوا و اقلیم لایه گازی شکل زمین پر اهمیت می باشد، ولی نباید از نظر دور داشت که گرما و رطوبت بطور پیوسته و همیشه میان سطوح خشکی وآبی و جو مبادله گشته و تمام آنها اجزای مکملی را به دست می دهند.اقلیم دستگاه بسیار بزرگی است که خود از اندر کنش میان چند دستگاه دیگر - اتمسفر،هیدروسفر،آیسفر، استونسفر و بیوسفر - پدید می آید.اگر دریکی از این دستگاه ها تغییری پدید آید دیگر دستگاه هابه سرعت یا به آرامی خودرا با آن هماهنگ می سازند
بارش یکی ازمتغیرترین عناصر اقلیمی است که همواره از این دستگاه تاثیر پذیرفته بر آن نیز تاثیر می گذارد ومقدار آن در زمان و مکان پیوسته تغییر می کند.شناخت پراکنش زمانی و مکانی بارش ابزاری سودمند برای درگ چگونگی پراکنش غیر یکنواخت منابع آب و پوشش گیاهی در هر منطقه است.منطقه مورد مطالعه استان مازندران در سواحل جنوبی دریای مازندران در کشور ایران است که باحدود 24091 کیلومتر مربع بین 74 تا 38 درجه و 5 دقیقه عرض شمالی و 50 درجه و 14 دقیقه طول شرقی ازنصف النهار گرینویچ قرار گرفته است.
در شمال دریای مازندران و در جنوب رشته کوه البرز قرار دارند که وجود دریای مازندران و رشته کوه البرز و بادها نقش تعیین کننده ای در آب و هوای استان دارد. وجود رشته کوه های البرز در قسمت های جنوبی این استان یک قوس عظیمی را بوجود آورده است که مانع عبور رطوبت دریای مازندران به مرکز ایران می شود وجلگه های پست دریای مازندران را از فلات مرکزی جدا ساخته و حد فاصل بین این دو آب و هوا متضاد می باشد .
ناحیه جنوبی دریای مازندران بخصوص استان مازندران به دلیل موقعیت خاص خود که در مجاورت یک دریای بسته قرار دارد و جدا افتادگی آن از باقی فلات ایران از آب و هوای ویژه ای برخوردار است.عوامل موثر در آب و هوای این منطقه را می توان به وجود کوه های البرز،جهت قرار گرفتن آنها، ارتفاع مکان،نزدیکی به دریا،پوشش گیاهی،بادهای محلی، عرض جغرافیایی متوسط و پیش آمدن توده هوای شمالی وغربی نسبت دارد.در میان عوامل ذکر شده نقش کوه هاودریای مازندران و بادها بیش از سایر عوامل در آب و هوای استان تاثیر دارد.
برای پهنه بندی اقلیمی استان ابتدا با استفاده از نرم افزار splus خوشه بندی انجام و در مرحله بعد با استفاده از نرم افزار gis پهنه بندی اقلیمی استان مازندران انجام گردید. بارش به عنوان یکی از عوامل مهم اقلیمی نقش تعیین کننده ای را در نوسان های میزان فراورده های کشاورزی دارد: بدین ترتیب، پراکندگی زمانی و مکانی بارش برای بخش کشاورزی و باغی از اهمیت بالایی برخوردار است.از این رو تحلیل بارش و اطلاع از روند آن گامی موثر در بخش کشاورزی می باشد.
ماتسویاما - - 2001 به تحلیل زمانی و مکانی بارش روزانه منطقه حاره در آمریکای جنوبی پرداخت.او نشان داد که یک الگوی شمالی-جنوبی در منطقه وجود دارد که بیشینه بارش آن در نیمکره تابستانی روی می دهد. همچنین کاهش تدریجی بارش در بخش شمالی منطقه - جایی که تحت تاثیر اقیانوس اطلس است - دیده نمی شود.
بیسیکی وهمکاران - 2004 - توزیع بارش روزانه در بخش شرقی آلپ در ایتالیا را تحلیل زمانی و مکانی نمودند. نتایج نشان دادکه توپوگرافی وخصوصیات جغرافیایی بر رژیم اقلیمی منطقه تاثیرگذاراست.
مسعودیان - 47، - 59-1384 رژیم های بارشی ایران را با استفاده از روش مولفه های مبنا پهنه بندی نمود.اعمال تحلیل مولفه های مبنا بر روی داده های بارش ماهانه ایران وجود سه مد تجربی زمستانه ،پاییزه و بهاره را نشان داد.در سواحل دریای مازندران که دارای مد پاییزه است ماه های اوت، سپتامبر و اکتبر از بارش نسبی بیشتری برخوردارند.
عطایی 1383 - ،87،. - 76نواحی بارشی ایران را با استفاده از روش های تحلیل عاملی وتحلیل مولفه های مبنا پهنه بندی آماری نمود. او نتیجه گرفت که راهکارهای همبستگی، همپراشی و تحلیل عاملی - با فرض پذیزش اصل تبیین بیش از یک درصد پراش - دوازده مولفه و عامل را برای تحلیل بارش ایران ارائه می کند.
-1مواد و روش ها
- 1-1بررسی وضعیت ایستگاه ها:مطالعات بر مبنای یک دوره آماری 20ساله از سال 1985 تا 2005 در چهار ایستگاه سینوپتیک استان - بابلسر، قراخیل قائم شهر، نوشهر و رامسر - که دارای آمار طولانی مدت قابل اطمینان بوده صورت گرفته است. توزیع این ایستگاه ها از غرب به شرق استان مازندران را پوشش می دهند. برای دقیق تر شدن پهنه بندی از آمار 8 ایستگاه استان های مجاور - آبعلی،بندرانزلی،دوشان تپه،گرگان،قزوین،رشت ،سمنان،شاهرود - هم استفاده شده است.
