بخشی از مقاله
تحلیل خصوصیات مخزنی سازند کنگان در میدان گازی لاوان
چکیده
سازنده کنگان به سن تریاس پیشین یکی از سنگ مخزن های مهم کربناته در جنوب باختر ایران و خلیج فارس است . در این پژوهش یک مقطع زیرزمینی از سازند کنگان در میدان گازی لاوان به ضخامت 196 متر انتخاب گردید و مورد مطالعه قرار گرفت . سازند کنگان در ناحیه مورد مطالعه عمدتا" از آهک و دولومیت تشکیل گردیده که گاهی با میان لایه های انیدریتی همراه است . مرز پرمو تریاس در ناحیه مورد مطالعه با تغییرات پالئو اکولوژیکی شدید و ظهور ناگهانی رخساره های میکروبی به ویژه ترومبولیت و استروماتولیت همراه است که وجود یک ناپیوستگی را اثبات می کند . مرز بالای این سازند توسط شیل های دشتک (بخش آغاز)، به صورت پیوسته محدود می شود .
فرایندهای دیاژنزی تآثیر گذار بر روی سازند کنگان در ناحیه مورد مطالعه شامل دولومیتی شدن ، سیمانی شدن ، میکریتی شدن ، انحلال ، تراکم ، نئومورفیسم ، آشفتگی زیستی ، شکستگی ، آهن دار شدن ، فابریک ژئوپتال می باشند .نتایج برری های لاگ های چاه پیمایی منجر به تفکیک 11 زون پتروفیزیکی و 5 زون مخزنی شده است . در این میـان زون 2 بالاترین کیفیت مخزنی را دارا می باشد.
کلمات کلیدی: کنگان، لاوان، پرموتریاس، خصوصیات مخزنی، دیاژنز
.1 مقدمه
سازند کنگان به سن تریاس پیشین یکی از سنگ مخزن های هیدروکبوری در جنوب غرب ایران است، این سازند بیشتر از آهک و دولومیت تشکیل شده است . به منظور شناخت بهتر ویژگیهای مخزنی سازند کنگان و ارائه تصویر کامل تری از شرایط محیط رسوب گذاری و دیاژنتیکی قدیمه آن، نیازمند مطالعات پتروگرافی و مطالعات دقیق دیاژنتیکی این سازند است. بی شک مطالعه بر روی دیاژنز سازند مزبور ، نیازمند اطلاعاتی هر چنـد مختصـر در بـاره تکتونیـک ، پـالئوژوگرافی و چینـه شناسی منطقه است. مطالعات قبلی نشان دهنده این است که تا کنون مطالعه دقیـق محـیط رسـوبی و فرآینـدهای دیـاژنزی سازند کنگان در چاه لاوان3 صورت نگرفته است، لذا مطالعه فرآیندهای دیاژنزی همراه بـا مطالعـه دقیـق پتروفیزیکـی ایـن سازند، می تواند تصویر کامل تری از شرایط محیط رسوب گذاری و دیاژنتیکی قدیمه را ارائه نماید که این اطلاعات به شناخت بهتر ویژگی های این مخزن هیدروکربوری کمک خواهد نمود. با توجه بـه اینکـه بخـش مخزنـی از رخسـاره هـای آهکـی و دولومیتی تشکیل شده است به همین دلیل شناسایی فرایندهای مختلف دیاژنزی و تاثیر آنها بر کیفیت مخزنی و پراکنـدگی و گسترش سنگهای دولومیتی میتواند در توسعه میدان مزبور بسیار مهم و حیاتی باشد.
.2چینه نگاری سازند کنگان در منطقه مورد مطالعه
سازند کنگان در چاه لاوان-3 از عمق 3433 تا 3629 متری و به ضخامت 196 متر می باشد. شروع این سازند با آهـکهـای رس دار می باشد و در 50 متر ابتدایی سازند شامل دولومیت و آهکهـای دولـومیتی قهـوهای و خاکسـتری پلتـی بـه همـراه لایه هایی از رس سنگ و شیل های دولومیتی به رنگ سبز مایل به خاکستری و یا قهوهای مایل به خاکستری مـیباشـد و در 60 متر بعدی شامل آهک ها و آهک های رسی به رنگ قهوه ای روشن و کرم به همراه لایه هایی از رس سنگ به رنگ سـبز مایل به خاکستری و خاکستری می باشد. ضخامت 86 متر انتهای سازند از سنگ های کربناته تمیزتـر شـامل دولومیـت هـای قهوه ای روشن و کرم، کریستالین و در بعضی قسمت های متخلخل آهک های دولومیتی به همراه لایه های نازکی از انیـدریت تشکیل شده است.
.3فرآیندهای دیاژنزی سازند کنگان
به کلیه فرایندهای فیزیکی، شیمیایی و زیستی که بعد از عمل رسوب گذاری و قبل از دگرگون شدن بر سنگها تاثیر گذاشته و موجب تغییر آرایش و نظم بلوری کانی های تشکیل دهنده سنگ ها می شوند دیاژنز گفته می شود.به طـور کلـی فراینـدهای دیاژنزی به دو گروه تقسیم میشوند.
1 - فرایندهای دیاژنزی مخرب(:(Destructive diagenesis در این دسـته از فراینـدها انـدازه کربناتهـا کـاهش مییابد. فرایندهای بیولوژیکی، انحلال و فرسایش مکانیکی در این دسته قرار میگیرند.
2 - فرایندهای دیاژنزی سازنده(:(Constructive diagenesis در این فرایندها اندازه کربناتها افزایش مـییابـد. فرایندهایی که در آن ترکیب شیمیایی سنگ تغییر می کند مانند دولومیتی شدن، سیلیسی شـدن، سـیمانی شـدن و تشکیل کانی های در جازا و هم چنین فرایندهایی که در آن ترکیب شیمیایی بدون تغییر می ماند مانند نئومورفیسـم و تراکم در این دسته قرار میگیرند.
فرایندهای دیاژنزی در محیط های نزدیک سطح دریا تا محیطهای دفنی عمیق صورت میگیرند و نقش اساسی در کاهش یـا افزایش تخلخل ایفا می کنند. از آنجایی که فرایندهای دیاژنزی بر روی تخلخل سنگ ها اثر گذارند، این فرایندها نقش مهمی در افزایش یا کاهش کیفیت سنگ مخزن دارند.
بر اساس مطالعات میکروسکوپی انجام شده بر روی سازند کنگان در چاه لاوان 3، فرایندهای دیاژنزی این سازند عبـارت انـد از: دولومیتی شدن، سیمانی شدن، میکریتی شدن، انحلال، تراکم، نئومورفیسم، آشفتگی زیستی، شکستگی، آهن دار شـدن و فابریک ژئوپتال. در زیر تصاویری از این فرایندها آمده است (شکل 1 تا
.(7
.4تخلخل های مشاهده شده در سازند کنگان
1 -تخلخل بین ذره ای :(Interparticle porosity) اندازه این تخلخل با توجه به بزرگی ، جور شدگی ، نحوه قرار گیری ذرات و شکل ذرات تغییر می کند ( رحیم پور بناب ، . (1384 تخلخل بین ذره ای که در رخساره های پشت سدی ، سدی و جلوی سدی فراوانی بیشتری دارد ، همراه با تخلخل قالبی ، سبب ایجاد واحدهای مخزنی با کیفیت مطلوب در سازند کنگان شده اند.
- 2 تخلخل درون ذره ای :(Intraparticle porosity) این تخلخل بستگی به مورفولوژی اسکلت ارگانیسم ها و ساختارهای ظریف پوسته آن ها دارد . از آنجایی که این نوع تخلخل نفوذ پذیری چندانی ندارد ، در افزایش پتانسیل مخزنی نقشی ندارد ولی در اثر شکستگی های تکتونیکی می تواند باعث افزایش توان مخزنی گردد. این نوع تخلخل در مقاطع مورد مطالعه درون اسکلت دو کفه ای ها و گاسترو پدها دیده شده که البته در اکثر موارد توسط سیمان ثانویه پر شده است .
- 3 تخلخل فنسترال :(Fenestral porosity) این تخلخل به بافت و فابریک سنگ وابسته بوده که در رسوبات نواحی جزرومدی ، بر اثر خروج هوا از رسوبات گلی یا تجزیه مواد آلی و تولید گاز و تورم حفره ها ایجاد می شود. این تخلخل به
