بخشی از مقاله
.1 مقدمه
سازند آسماری (الیگو- میوسن)، مهمترین سنگ مخزن میادین نفتی جنوب غرب ایران است. این سازند از سنگ آهک فسیل دار، سنگ آهک دولومیتی، سنگ آهک رسی، ماسهسنگ و شیل تشکیل شده است [5]، که بطور هم شیب روی رسوبات سازند
پابده و در زیر رسوبات تبخیری سازند گچساران قرار دارد.
برش نمونه سازند آسماری درتنگ گِل تُرش کوه آسماری به ضخامت 314 متر از سنگهای آهکی مقاوم کرم تا قهوهای رنگ
با درزهای فراوان و بین لایههای شیلی تشکیل شده است .[1] این سازند در ناحیه فرو افتادگی دزفول دارای بیشترین ضخامت
است و از شمال غرب تا خاک عراق تداوم دارد و از جنوب شاید تا عمان هم دیده شود.
مطالعه سطوح سکانسی در چاههای نفتی به دلیل فقدان مغزه در اکثر چاهها، عدم کیفیت مقاطع نازک تهیه شده از خردههای
حفاری، زیاد بودن فواصل نمونهبرداری در چاههای فاقد مغزه مشکل است و نمیتوان اطلاعات مفیدی به دست آورد. بنابراین بهترین ابزار استفاده از نمودارهای الکتریکی به ویژه نمودار گاماست که تقریباً در همه چاهها موجود است و از اینرو
زمینشناسان نفتی از آن جهت تفکیک زونهای مخزنی و انطباق بین چاههای مختلف یک میدان و نیز در آنالیز چینهنگاری سکانسی جهت شناسایی سطوح سکانسی استفاده میکنند 2]، .[3
یک نمودار الکتریکی (برای مثال نمودار گاما) را میتوان بصورت یک موج مرکب فرض کرد که از تعداد زیادی موجک تشکیل شده است. این موجکها در حقیقت همان آثار چرخههای میلانکویچ هستند که بهمراه یکسری امواج مزاحم (Noise) نمودارهای الکتریکی را میسازند. برای مطالعه سیکلواستراتیگرافی باید بتوان این موج مرکب را به اجزای تشکیل دهنده آن تجزیه نمود که برای این منظور از نرمافزار سیکلولاگ استفاده میشود .[6]
در این تحقیق، سکانسهای رسوبی سازند آسماری در میدان نفتی مارون [3]، با استفاده از نرمافزار سیکلولاگ مورد بررسی
قرار میگیرد و سپس با استفاده از نتایج آن مخزن آسماری میدان مارون زونبندی میگردد.
.2 موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه
فروافتادگی دزفول جزئی از حوضه رسوبی زاگرس است که در جنوبشرقی دزفول و شمالشرقی اهواز واقع شده است .[4] میدان نفتی مارون در فروافتادگی دزفول، در حوضه دزفول شمالی و با طول و عرض 65×10 کیلومتر و بستگی ساختمان 2000 (Closure) متر در جنوب خوزستان در فاصله حدود 50 کیلومتری جنوب شرقی شهر اهواز واقع است (شکل-1 الف).
این میدان دارای 3مخزن آسماری، بنگستان و خامی است. سازند آسماری با سن اُلیگو - میوسن در این میدان بطور متوسط
300 متر ضخامت دارد. در تحقیق حاضر، چاههای شماره 281، 292، 68 و 312 در میدان مارون انتخاب شدند (شکل-1 ب).
.3 مواد و روش مطالعه
نمودار گاما در چاههای مورد مطالعه بعنوان داده ورودی نرمافزار سیکلولاگ استفاده شده است. در نرمافزار سیکلولاگ روش
(Predicate Error Filter Analysis) PEFA و (Integrate Predicate Error Filter Analysis) INPEFA
برای بررسی چرخههای میلانکویچ وجود دارد. در روش PEFA آنالیز موجک در یک بازه با طول مشخص (برای مثال 10
متر) که توسط کاربر مشخص میشود، انجام میگیرد. سپس براساس نتایج بدست آمده روند نمودار را در مرحله بعد پیشبینی
میکند و با نمودار واقعی مقایسه میکند و در آخر نتیجه را بصورت یک نمودار جدید نشان میدهد. در این نمودار، میزان خطا
24
چینهنگاری چرخهای و تطابق مخزنی رسوبات …
بین مقدار پیشبینی شده و مقدار واقعی نشان داده میشود. این خطا میتواند نشان دهنده تغییر یا توقف روند رسوبگذاری
باشد. عدم اختلاف بین میزان پیشبینی شده و نمودار اولیه یک رسوبگذاری عادی و بدون تغییر را نشان میدهد .[6]
نمودارهای حاصله در روش INPEFA و PEFA مشابه یکدیگرند با این تفاوت که در این روش میزان خطای پیشبینی شده
در هر مرحله با هم ترکیب شده و روند آنها نشان داده میشود. میزان انحراف نمودار INPEFA نشاندهنده میزان تغییرات
فضای رسوبگذاری (Accommodation space) است. انحراف به سمت چپ این نمودار افزایش فضای رسوبگذاری
و انحراف به سمت راست آن کاهش فضای رسوبگذاری را نشان میدهد.
به منظور ایجاد منحنی INPEFA، که ازجدیدترین دستاوردهای چینهشناسی در راستای تطابق است، مقادیر دادههای پتروفیزیکی نمودار گاما به نرمافزار وارد شد. با در نظر گرفتن روند منحنیINPEFA در چاههای مورد مطالعه و تغییر محدوده
این منحنی، روندهای مثبت و منفی مشابه به عنـوان مــــرزهای همــــزمـــان تـحــت نامهــای (negative break) nb و (positive break) pb در چارت ترکیبی (Composite well chart) هر چاه مشخص شدهاند. بعنوان مثال چارت تطابقی چاه 281 در شکل-2 آورده شده است.
برای انطباق خطوط زمانی در چاههای مختلف برای هرpb وnb یک شماره یا یک کد اختصاص داده میشود و در پایان با توجه به مرزهای شناسایی شده و اطلاعات حاصل از چینهنگاری زیستی [3]، یک انطباق برقرار میگردد.
10 مرز nb و 9 مرز pb در سازند آسماری نامگذاری شدهاند که اطلاعات رقومی آن در جدول-1 ارائه شده است. مرزها و واحدهای چینهای همزمان در کلیه چاهها به هم وصل شدند و یک چارت انطباقی((Correlation panel در سازند آسماری میدان نفتی مارون ایجاد گردید (شکل-.(3
در این مطالعه سکانسهای شناسایی شده در سازند آسماری میدان مارون [3]، بعنوان مبنای کار قرار گرفته و سپس بر اساس روند تغییرات نمودار INPEFA مرزهای زمانی مثبت و منفی شناسایی شده است. برخی از این مرزها بر سطوح سکانسی و سطوح حداکثر گسترش آب دریا در خشکی منطبق هستند. بر این اساس سکانسهای رسوبی سازند آسماری بر مبنای دادههای زیرسطحی تفکیک شدند. مرزهای زمانی مثبت و منفی نامگذاری شدند و با مرزهای زمانی سکانسهای سازند آسماری در میدان مارون، سایر مناطق فروافتادگی دزفول، حوضه اروپا و صفحه عربی مقایسه شدهاند.
.4 چینهنگاری سکانسی و تطابق زمانی
بر اساس مطالعه ونبوخم و همکاران [8] در فروافتادگی دزفول و زون ایذه 3سکانس در رسوبات اُلیگوسن و 3 سکانس در
رسوبات میوسن شناسایی شده است. این سکانسها دارای سن مطلق هستند (جدول .(2 در سازند آسماری میدان مارون نیز 3
سکانس رسوبی به سن اُلیگوسن و 3 سکانس به سن میوسن شناسایی شده است .[3]
در مطالعه ونبوخم و همکاران [8]، مرزهای سکانسی دارای سن مطلق هستند. در مطالعه آورجانی و همکاران [3] مرزهای
سکانسی شناسایی شده با مطالعه ونبوخم و همکاران [8] مطابقت داده شد. در این مطالعه نیز مرزهای سکانسی و سطوح حداکثر گسترش آب دریا از طریق نمودار INPEFA و استفاده از چینهنگاری زیستی و سکانسی [3] بدست آمده است.
بنابراین از طریق تطابق سن نسبتاً درستی برای خطوط زمانی pb و nb به دست آمده در نمودار INPEFA ارائه شده است. خطوط زمانی مهم به دست آمده در این تطابق به ترتیب عبارتند از pb9000، nb8000، pb6000، nb7000، pb5000، nb5000، pb4000، nb4000، pb3000، nb2000، pb2000 و nb1000 که هر pb مؤید یک مرز سکانس (Sequence Boundary) و هر nb مؤید یک سطح حداکثر گسترش آب دریا((Maximum flooding surface در
خشکی است. مرزهای pb و nb شناسایی شده در این مطالعه با سکانسهای رسوبی شناسایی شده در مطالعه آورجانی و
25
مجله زمین شناسی نفت ایران، سال سوم، شماره4، 1391
همکاران [3] تطابق خوبی نشان میدهند. بعنوان مثال در شکل-4 انطباق این مرزها با سکانسهای رسوبی چاه 281 میدان نفتی
مارون آورده شده است. در ادامه سکانسهای رسوبی سازند آسماری در میدان مارون بر اساس خطوط زمانی شناسایی شده در
نمودار INPEFA معرفی شده و با مرزهای زمانی دارای سن مطلق 8]، [9 مقایسه خواهند شد. همچنین در شکل-5 مرزهای
سکانسی شناسایی شده در این مطالعه با سایر نواحی فروافتادگی دزفول، حوضه اروپا [10] و صفحه عربی 11]، 12، [13
مقایسه شده است. تغییرات روند رخسارهها و تغییرات سنگشناسی سکانسهای رسوبی سازند آسماری میدان مارون در
آورجانی و همکاران [3] آورده شده است.
1.4 سکانس رسوبی اول
مرز زیرین این سکانس منطبق بر خط زمانی pb9000 است. این مرز سکانسی معادل مرز زیرین سکانس شماره 1 ونبوخم
و همکاران [8] بوده و براین اساس از نظر زمانی معادل 33/9 میلیون سال پیش است. در مطالعه اهرنبرگ و همکاران [9] برای
این سطح معادل وجود ندارد. در مقایسه با سکانسهای صفحه عربی 11]، 12، [13 این مرز معادل pg30SB است. سطح حداکثر پیشروی آب دریا در این سکانس با مرز زمانی nb8000 شناسایی شده است. سطح حداکثر گسترش آب دریا در این
سکانس معادل mfs I ونبوخم و همکاران [8] است و از نظر زمانی معادل 32/5 میلیون سال پیش است. این سطح همچنین معادل pgs30mfs صفحه عربی است. مرز بالایی این سکانس با خط زمانی pb6000 شناسایی شده، منطبق بر مرز بالایی سکانس شماره 1 ونبوخم و همکاران [8] بوده و معادل زمانی 28/9 میلیون سال پیش است. شواهد چینهنگاری زیستی [3] در نزدیکی این مرز نمایانگر پایان حضور سنگواره Nummulites و مؤید سن روپلین است. همچنین این سطح معادل مرز سکانسی Ru30/Ch-10 اهرنبرگ و همکاران [9] است. در صفحه عربی معادلی برای این سطح معرفی نشده است. این
سکانس به سن روپلین است و مرز بالایی آن تفکیک کننده روپلین از شاتین است.
جدول :1 مشخصات pb و nb مخزن آسماری درمیدان نفتی مارون.
pb5000 nb5000 pb4000 nb4000 nb3000 pb3000 nb2000 pb2000 nb1000 pb1000 Name
3490.5 3443 3365.5 3349.5 3321 3295.5 3293.5 3274 3268 3252.7 Well#068
3872 3833 3792 3766 3752.5 3725 3722 3707 3696 3668.5 Well#281
3471.5 3432 3397 3382 3362.2 3338 3336 3318 3303 3272.5 Well#292
3414.5 3380 3315.7 3269.6 3269.6 3251.5 3247 3228 3222 3181.7 Well#312
ادامه جدول-1
pb9000 nb10000 pb8000 nb9000 pb7000 nb8000 pb6000 nb7000 nb6000 Name
----- ----- ----- ----- ----- ----- ----- 3542 3524.8 Well#068
4093 4078.5 4068 4037 4023.2 4008 3993 3968.25 3951.5 Well#281
3692 3674.5 3633.4 3621.8 3601 3591.5 3582 3550 3517.3 Well#292
3659 3644.5 3633 3606.4 3582.3 3564 3554 3534.5 3504.6 Well#312
26
چینهنگاری چرخهای و تطابق مخزنی رسوبات …
شکل-:1 الف) موقعیت میدان نفتی مارون در فروافتادگی دزفول [7]؛
ب) موقعیت چاههای مورد مطالعه بر روی UGC میدان نفتی مارون.
جدول :2 شماره و سن سکانسهای سازند آسماری فروافتادگی دزفول و زون ایذه .[8]
Age No.
Early Burdigalian 6
Miocene Late Aquitanian 5
Early Aquitanian 4
Late Chattian 3
Oligocene Early Chattian 2
Rupelian 1
27
مجله زمین شناسی نفت ایران، سال سوم، شماره4، 1391
شکل :2 پیکهای nb و pb در چاه 68 میدان نفتی مارون با استفاده از منحنی .INPEFA
28
چینهنگاری چرخهای و تطابق مخزنی رسوبات …
شکل :3 چارت تطابقی تحت الارضی سطوح pb و nb قابل انطباق سازند آسماری در میدان نفتی مارون.
29
مجله زمین شناسی نفت ایران، سال سوم، شماره4، 1391
شکل:4 تطابق سکانسهای رسوبی سازند آسماری چاه 281 میدان مارون [3] و سطوح مرزی شناسایی شده در این مطالعه.
