بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر، به تحلیل روند تغییرات غیرعادی وجوه نقد در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می پردازد . ازآنجایی که وجوه نقد از جمله مهم ترین دارایی های شرکت است که مدیریت صحیح آن و بررسی روند تغییرات آن در تغییرات غیرعادی، می تواند نقش مهمی در موفقیت عملیات واحدهای تجاری داشته باشد . بنابراین با تبیین سه فرضیه اصلی و تصریح مدل های پژوهش، جمع آوری اطلاعات و داده های مالی ٌَِ شرکت از صنایع مختلف، طی قلمرو زمانی ٌََِ الی ٌَُُ، به بررسی و آزمون فرضیههای پژوهش پرداخته شد. نتایج کلی پژوهش نشان دهنده معناداری اثرگذاری تغییرات غیرعادی وجوه نقد - مثبت ویا منفی - است . این موضوع با تأکید بیشتر تغییرات منفی غیرعادی وجوه نقد همراه است که توجه بیشتر و برنامهریزی بهتر مدیران را خواستار است. کلمات کلیدی: وجوه نقد، تغییرات غیرعادی وجوه نقد، تغییرات مثبت وجوه نقد، تغییرات منفی وجوه نقد
بیان مسئله
وجوه نقد1 از جمله مهم ترین دارایی های شرکت است که مدیریت صحیح آن می تواند نقش مهمی در موفقیت عملیات واحدهای تجاری داشته باشد. هدف اصلی مدیریت وجوه نقد آن است که میزان سرمایه گذاری در وجوه نقد در حداقل ممکن باشد و در عین حال شرکت به صورت مؤثر و کارا عملیات خود را ادامه دهد - راس و همکاران2، ًًٍُ - . بنابراین مدیریت صحیح وجوه نقد می تواند شرایط مساعد استفاده از این دارایی را فراهم کرده و با تعیین م انده مطلوب آن، تعادل معقولی را بین هزینه های نگهداری و هزینه های فرصت استفاده از وجوه نقد، ایجاد کند . به طور کلی انگیزه نگهداری این منابع، ناشی از ذخیره های احتیاطی شرکت برای تأمین مالیسرمایهگذاریهای جدید، تسویه بدهی های کوتاهمدت، مقابله با شرایط پرخطر و همچنین جلوگیری از هزینه های بالای تأمین مالی خارجی در صورت کمبود وجوه نقد است - اوزکان و اوزکان3، ًًٍُ - . بنابراین انتظار می رود، وجوه نقد به عنوان یکی از دارایی های مهم و در حال تغییر واحدهای جاری، روند تصمیم گیریها و برنامه ریزی های استراتژیک واحد تجار ی دوره های مختلف را تحت تأثیر خود قرار دهد - چن و شن4، ًٌٍُ - .
باتیس و همکاران 5 - ًًٍُ - با در نظر گرفتن نقش راهبردی وجوه نقد در ادامه حیات واحد تجاری، مطرح کردند تغییرات وجوه نقد می تواند نشأت گرفته از برخی از ویژگی ها و محیط عملیاتی پیرامون واحد تجاری صورت گ یرد، که این تغییرات - ناشی از متغیرهای درون سازمانی - میتواند حد مطلوب وجوه نقد در دسترس و سطح بهینه نقدینگی شرکت را تحت تأثیر خود قرار دهد. این امر از سویی دیگر در تشدید مسائل و مشکلات نمایندگی و همچنین ایجاد ناقرینگی اطلاعاتی مؤثر باشد، به گونه ای که افزایش نقدینگی موجب ایجاد جریان های نقدی آزاد در شرکت می شود که عرصه را برای انجام فعالیت های فرصت طلبانه مدیران در راستای کسب منافع شخصی - نه منافع شرکت - فراهم می آورد، از این رو باعث می شود، تا شرایط برای ترجیح دادن منافع و علایق شخصی بر تمایلات و منافع سهام داران از ذخائر نقدی شرکت، فراهم شود . بر این اساس وجوه نقد و به طور کلی دارایی های نقدی شرکت میتواند از حساسیت و موقعیت خاصی در شرکت برخوردار باشد که تغییرات ایجاد شده در آن را می توان به صورت دقیق ردیابی کرد - بائو و همکاران1، ًٌٍٍ - .
بنابراین روند تغییرات این متغیر می تواند یکی از مسائل مهم و کلیدی در موفقیت واحدهای تجاری باشد . در این باره چن و شن - ًٌٍُ - بر اساس مبانی نظری تبیین شده توسط باتیس و همکاران - ًًٍُ - ، تغییرات در وجوه نقد واحدهای تجاری را در دو بخش تغییرات غیرعادی در سطح نگهداشت وجوه نقد طبقه بندی کرده و هر یک را بدین گونه تعریف می کنند که آن قسمت از تغییرات در سطح نگهداری وجوه نقد واحد تجاری که ممکن است، در پاسخ به تغییرات ایجاد شده در روند فعالیت شرکت همچون تغییر مورد نیاز سرمایه در گردش، ایجاد و یا محدود کردن فرصت های رشد، توسعه و تحصیل دارایی ثابت مشهود بیشتر، تغییرات در گردش عملیاتی وجوه نقد و مواردی از این دست باشد، به عنوان تغییرات عادی در سطح نگهداشت وجوه نقد2 در نظر گرفته می شود. همچنین آن قسمت از تغییرات وجوه نقد واحد تجاری طی یک دوره که نشأت گرفته از پیش آمدهایی همچون سرمایهگذاری در پروژه های منفی NPV - منفی - ، پاسخگویی به قراردادهای بدهی ایجاد شده . تضعیف رقابت و سهم شرکت در بازار، است به عنوان تغییرات غیرعادی در سطح نگهداشت وجوه نقد3 در نظر گرفته می شود.
در این باره اولر و پیکونی4 - ًٌٍُ - مطرح می کنند، از آنجایی که تغییرات عادی در سطح وجوه نقد بر اساس برنامه ریزی و خواست تیم مدیریت واحد تجاری صورت می گیرد، لذا این تغییرات بیشتر بر مبنای استراتژیک های راهبردی واحد تجاری صورت می گیرد، بنابراین تغییرات حتی در جهت کاهش سطح نقدینگی واحد تجاری می تواند حامل پیامدهای مثبت آتی باشد . اما از آن جایی که تغییرات غیر طبیعی وجوه نقد مؤید حرکت غیرتعادلی وجوه نقد به دور از سطح مطلوب است، لذا انتظار می رود اثرات منفی و زیان باری را در تغییرات آتی درآمد واحد تجاری به همراه داشته باشد. به نحوی که این روند غیرعادی می تواند در مؤلفه های سود از جمله اقلام تعهدی و توزیع وجوه نقد بین و سهام داران اثرگذار باشد. از این منظر می توان به این نتیجه رسید که انتظار آن می رود که بازار تنها در مقابل تغییرات عادی واکنش نشان دهد.
بنابراین با در نظر گرفتن تغییرات غیرعادی وجوه نقد در دو جنبه مثبت و منفی آن می توان بیان داشت که تغییرات غیرعادی مثبت در میزان وجوه نقد، به صورت ناپایدار و غیرمستمر در نظر گرفته می شود و انتظار می رود بازار در مقابل آن واکنش عاقلانه ای از خود نشان دهد، و بازار در مقابل تغییرات منفی غیرعادی در وجوه نقد واکنش افراطی و شتابزده ای را به دلیل ظن منفی به وجود اخبار بد، از خود نشان دهد - چن و شن، ًٌٍُ - . از سویی دیگر، با توجه به آن که سود خالص یکی از مهمترین اقلام تهیه شده در سیستم حسابداری است که توسط استفاده کنندگان درون و برون سازمانی به منظور اخذ تصمیم های اقتصادی مورد استفاده قرار میگیرد، لذا اهمیتی دوچندان برای استفادهکنندگان اطلاعات مالی دارد - فرانسیک و همکاران 5، ًًٍُ - . بنابراین بررسی روند تغییرات عادی و غیرعادی وجوه نقد با تکیه بر عوامل مؤثر در تغییرات سطح وجوه نقد بر سود خالص شرکت ها یکی از جنبههای با اهمیت سود حسابداری و جریان های نقدی است که این پژوه ش با هدف تبیین این موضوع در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است.
بیان فرضیه ها
با توجه به اهداف تبیین شده و بیان مسئله صورت گرفته شده، فرضیههای پژوهش به صورت زیر تبیین میشود:
- تغییرات مثبت غیرعادی در سطح نگهداشت وجوه نقد شرکت، اثر کمتری - تداوم کمتری - نسبت به تغییرات مثبت عادی وجوه نقد در سود آتی شرکتها دارند.
- تغییرات منفی غیرعادی در سطح نگهداشت وجوه نقد شرکت، اثر بیشتری - تداوم بیشری - نسبت به تغییرات منفی عادی وجوه نقد در سود آتی شرکتها دارند.
روش شناسی پژوهش
این پژوهش از لحاظ هدف از نوع پژوهش های کاربردی است که بر اساس نتایج آن می توان به رفع نیاز ها و بهبود و بهینه سازی ابزارها، روشها، اشیاء و الگوها در جهت توسعه رفاه و آسایش و ارتقای سطح زندگی جوامع انسانی مورد استفاده قرار گیرد.
جامعه و نمونه آماری
جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است . بدین منظور برای انتخاب نمونه آماری از روش حذف سامانمند استفاده می شود و کلیه شرکتهای موجود در جامعه آماری که دارای شرایط زیر باشد به عنوان نمونه انتخاب و بقیه حذف میشوند:
سهام شرکت از سال ٌََِ لغایت ٌَُُ در بازار اوراق بهادار تهران معامله شده باشد. ٍ- از شرکتهای سرمایه گذاری و واسطهگری مالی نباشد.
اطلاعات مورد نیاز شرکت در دسترس باشد.
سال مالی شرکتها منتهی به پایان اسفند ماه باشد و طی دوره مورد رسیدگی تغییر نکرده باشد.
اهمیت وجوه نقد در تصمیم های مالی
وجوه نقد از منابع بسیار مهم در هر واحد تجاری است و مبنای بسیاری از تصمیم گیریها درباره واحد تجاری است . امروزه نقش وجوه نقد در تصمیم های مالی از چنان اهمیتی برخوردار شده است که هیئت تدوین استانداردهای حسابداری مالی 1 واحدهای تجاری را ملزم به تهی گزارش اطلاعات وجوه نقد کرده است، تا در کنار سایر اطلاعات ارائه شده در مجموعه صورت های مالی اطلاعات مناسبی برای پیش بینی جریان های آتی وجوه نقد، ارزیابی توان واحد تجاری برای پرداخت تعهدات و سود سهام، ارائه اطلاعات درباره تفاوت سود خالص و جریانهای نقدی مرتبط با آن، برای تصمیمگیرندگان فراهم آورد.
در فرایند تصمیم گیری مالی، نقش و اهمیت وجوه نقد چنان آشکار است که بدون توجه به آن تصمیمات یا ناکارآمد هستند و یا اینکه در اجرا با مشکلاتی مواجه خواهند شد. زیرا به طور معمول تمام فرآیند عملیاتی و تجاری هر واحد تج اری با وجوه نقد و برنامهریزیهای مربوط به آن در ارتباط است. علاوه بر آن سرمایهگذاران نیز در فرآیند تصمیمگیریهای خود و همچنین تحلیلهای خود درباره عملکرد شرکت جهت انجام رآیند سرمایه گذاری و یا خرید و فروش و نگهداری اوراق بهادار، بر جریان های مربوط به وجوه نقد به عنوان یکی از معیارهای اساسی تصمیمگیری توجه میکنند.2
تغییرات جریان های وجوه نقد و ارتباط آن با سود
به طور کلی مطالعه مبانی نظری مدیریت مالی نشان دهنده این موضوع است که شرکت ها با توجه به نیازهایی که در مورد وجوه نقد دارند، به شدت به نگهداری وجوه نقد روی میآورند. انگیزه احتیاطی نشان میدهد که شرکتها برای تأمین نیازهای پیش بینی نشده و سرمایهگذاریهای جدید و یا تسویه بدهی های کوتاهمدت به نگهداری وجوه نقد روی می آورند. نگهداری وجوه نقد، در واقع، کمکمیکند تا از هزینههای بالای تأمین مالی خارجی در صورت کمبود وجوه نقد جلوگیری می کند. به عنوان مثال، بیتس و همکاران 3 - ًًٍُ - اشاره به این موضوع دارند که افزایش وجوه نقد و نگهداری آن بیشتر برای پاسخ به تقاضاهای رو به رشد نقدینگی در برابر تکانه های جریان وجوه نقد صورت میگیرد.
به طور کلی به دلیل موارد مختلفی همچون وجود قراردادهای الزام آور، خودداری از انتشار خبر بد در مورد وضعیت مالی شرکت ، اندازه شرکت، انگیزههای مربوط به نگهداری دارایی و منابع نقدی و همچنین مسائل و مشکلات نمایندگی واکنش های متفاوتی را در ارتباط با وجوه نقد و میزان نگهداری آن در پی دارد که میتواند در میزان تغییرات جریانهای نقدی وجوه نقد مؤثر باشد به گونه ای که میتواند در میزان اعتماد و اطمینان مالکان به مدیران شرکت اثرگذار باشد . ریدیک و ویتد4 - ًًٍُ - نشان دادند در شرکت های بزرگ و متوسط یک ارتباط غیرخطی منفی برای حساسیت جریانهای نقدی وجوه نقد آن ها، وجود دارد که مرکز توجه مطالعه آنها، وجود ارتباط بین وجوه نقد و حساسیت جریان های نقدی بود . وجود و نگهداری منابع مالی در شرکت، باعث خواهد شد که شرکت بتواند از
