بخشی از مقاله
بررسی رابطه بین نرخ بازده داراییها، عدم تقارن اطلاعاتی، اهرم مالی، جریان وجوه نقد عملیاتی، تمرکز مالکیت، ارزش بازار سهام با مازاد سود تقسیمی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
چكيده: 1
فصل اول: كليات تحقیق
1-1مقدمه 3
2- 1 تاریخچه موضوع تحقیق 4
3-1 بیان مسأله 5
4-1 چارچوب نظری 8
5-1 فرضیات تحقیق 11
6-1 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق 11
7-1حدود مطالعاتی 12
1-7-1قلمرو موضوعی تحقیق 12
2-7-1قلمرو زمانی تحقیق 12
3-7-1قلمرو مکانی تحقیق 13
8-1 واژگان کلیدی ویا اصطلاحات 13
فصل دوم: مروری بر ادبيات تحقيق
1-2 مقدمه 16
2-2 بازار مالی 16
1-2-2 کارکرد های اقتصادی بازار مالی 16
1-1-2-2 کمک به فرایند تشکیل سرمایه 17
2-1-2-2 تعیین قیمت دارایی های مالی 17
3-1-2-2 ایجاد بازار ثانویه برای معاملات دارایی های مالی(افزایش نقدینگی داراییها) 17
4-1-2-2 کاهش هزینه مبادلات 18
2-2-2 طبقه بندی بازارهای مالی 18
1-2-2-2 بازار پول 18
2-2 -2-2 بازار سرمایه 19
3-2 تعریف بورس اوراق بهادار 19
4-2 اوراق بهادار 20
5-2 سهام عادی 20
6-2 بازده سهام 21
1-6-2 مفهوم بازده 21
2-6-2 اجزای بازده 22
1-2-6-2 سود دریافتی 22
2-2-6-2 سود(زیان)سرمایه 22
3-6-2سود نقدی 23
7-2سود تقسیمی 23
1-7-2نقطه نظرهای مختلف درباره سیاست پرداخت سود سهام 25
2-7-2سیاستهای متداول تقسیم سود در شرکت ها 26
1-2-7-2ثبات سود سهام 26
2-2-7-2نسبت پرداخت سود سهام در بلندمدت 28
8-2تاثیر تغییرات سود سهام بر قیمت و بازده سهام 28
9-2تئوری علامت دهی(پیام دهی) 29
10-2تئوری هزینه نمایندگی 30
11-2گزینش نادرست 31
12-2برابری در توزیع اطلاعات 32
13-2ورود مفهوم عدم تقارن اطلاعاتی به بازارهای سرمایه 33
14-2تئوری ترتیب هرمی(تامین مالی) 34
15-2جریان وجه نقد عملیاتی 34
1-15-2تئوری جریان وجه نقد آزاد 36
16-2تركيب سهامداران 36
1-16-2مالكيت خارجي 37
2-16-2مالكيت شركتي 37
3-16-2مالكيت مديريتي 37
4-16-2مالكيت نهادي 38
1-4-16-2ارتباط معكوس ( منفي) 38
2-4-16-2وجود ارتباط مستقيم ( مثبت) 38
17-2تمرکز مالکیت 39
18-2ترکیب هیئت مدیره 40
19 -2اهرم مالی 40
20-2نسبت بازده دارایی ها 41
21-2اندازه شرکت 41
1-21-2لزوم تجزیه و تحلیل اندازه شرکت 41
22-2شاخص های اندازه 42
1-22-2میزان دارایی شرکت 42
2-22-2میزان فروش کل شرکت 43
3-22-2لگاریتم فروش کل 43
4-22-2تعداد پرسنل شرکت 43
5-22-2ارزش بازار شرکت 43
23-2پیشینه تحقیق 44
1-23-2تحقیقات در خارج ازایران 44
فصل سوم: روش اجرای تحقیق
1-3 مقدمه 54
2-3 روش تحقیق 54
3-3 جامعه مطالعاتی 55
4-3 روش و ابزار گرد آوری اطلاعات 57
5-3 روش تجزیه و تحلیل داده ها 58
فصل چهارم: تجزيه و تحليل داده‌ها
1-4مقدمه 64
2-4 شاخص های توصیفی متغیر ها 64
3-4 آزمون فرضیه ها 70
1-3-4 فرضیه اول 72
2-3-4 فرضیه دوم 76
3-3-4 فرضیه سوم 80
4-3-4 فرضیه چهارم 83
5-3-4 فرضیهپنجم 87
4-4 آزمون فرضیات در حالت چند متغیره 95
5-4 آزمون معنی داری رگرسیون چندگانه 96
6-4 خلاصه نتایج آزمون فرضیه ها 99
فصل پنجم نتيجه‌گيري و پيشنهادات
1-5مقدمه 103
2-5 نتایج آزمون فرضیه ها 103
1-2-5 نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها در رگرسیون تک متغیره 103
1-1-2-5 فرضیه اول 104
2-1-2-5 فرضیه دوم 104
3-1-2-5 فرضیه سوم 105
4-1-2-5 فرضیه چهارم 106
5-1-2-5 فرضیه پنجم 106
6-1-2-5 فرضیه ششم 107
2-2-5 نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها در حالت رگرسیون چند متغیره 108
3-5 نتیجه گیری 108
4-5 پیشنهاد هایی مبنی بریافته های تحقیق 110
5-5 پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی 111
6-5 محدودیتهای تحقیق 111
منابع و ماخذ
منابع فارسي: 113
منابع لاتین: 116
منابع اینترنتی : 117
چکیده انگلیسی : 118
نگاره 1-4 : توصیف متغیرها با شاخص های مرکزی، پراکندگی و نمودار توزیع داده ها 65
نگاره 2-4 : آزمون كلموگروف- اسمیرنف 70
نگاره 3-4 : ضریب همبستگی و ضریب تعیین و آزمون دوربین- واتسون در ارتباط با لگاریتم مازاد سود تقسیمی و نرخ بازده دارایی ها 72
نگاره 4-4 : تحلیل واریانس بین لگاریتم مازاد سود تقسیمی و نرخ بازده دارایی ها 73
نگاره 5-4 : ضرایب معادله رگرسیون بین لگاریتم مازاد سود تقسیمی و نرخ بازده دارایی ها 73
نگاره 6-4 : ضریب همبستگی و ضریب تعیین و آزمون دوربین- واتسون در ارتباط با نسبت 7
6
لگاریتم مازاد سود تقسیمی و عدم تقارن اطلاعاتی 76
نگاره 7-4 : تحلیل واریانس بین لگاریتم مازاد سود تقسیمی و عدم تقارن اطلاعاتی 77
نگاره 8-4 : ضرایب معادله رگرسیون بین لگاریتم مازاد سود تقسیمی و عدم تقارن اطلاعاتی 77
نگاره 9-4 : ضریب همبستگی و ضریب تعیین و آزمون دوربین- واتسون در ارتباط بالگاریتممازاد سود تقسیمی و اهرم مالی 80
نگاره 10-4 : تحلیل واریانس بین لگاریتم مازاد سود تقسیمی و اهرم مالی 81
نگاره 11-4 : ضرایب معادله رگرسیون بین لگاریتم مازاد سود تقسیمی و اهرم مالی 81
نگاره 12-4 : ضریب همبستگی و ضریب تعیین و آزمون دوربین- واتسون در ارتباط با لگاریتم مازاد سود تقسیمی و جریان وجه نقد عملیاتی 84
نگاره 13-4 : تحلیل واریانس بین لگاریتم مازاد سود تقسیمی و جریان وجه نقد عملیاتی 85
نگاره 14-4 : ضرایب معادله رگرسیون بین لگاریتم مازاد سود تقسیمی و جریان وجه نقد عملیاتی 85
نگاره 15-4 : ضریب همبستگی و ضریب تعیین و آزمون دوربین- واتسون در ارتباط بالگاریتم مازاد سود تقسیمی و تمرکز مالکیت 88
نگاره 16-4 : تحلیل واریانس بین لگاریتم مازاد سود تقسیمی و تمرکز مالکیت 89
نگاره 17-4 : ضرایب معادله رگرسیون بین لگاریتم مازاد سود تقسیمی و تمرکز مالکیت 89
نگاره 18-4 : ضریب همبستگی و ضریب تعیین و آزمون دوربین- واتسون در ارتباط با لگاریتم مازاد سود تقسیمی و ارزش بازار سهام 92
نگاره 19-4 : تحلیل واریانس بین لگاریتم مازاد سود تقسیمی و ارزش بازار سهام 93
نگاره 20-4 : ضرایب معادله رگرسیون بین لگاریتم مازاد سود تقسیمی و ارزش بازار سهام 93
نگاره 21-4 : ضریب همبستگی و ضریب تعیین و آزمون دوربین- واتسون در ارتباط با نرخ بازده دارایی ها و عدم تقارن اطلاعاتی و اهرم مالی و جریان وجه نقد عملیاتی و تمرکز مالکیت و ارزش روز سهام و اندازه با لگاریتم مازاد سود تقسیمی 96
نگاره 22-4 : تحلیل واریانس بین لگاریتم مازاد سود تقسیمی و نرخ بازده دارایی ها و عدم تقارن اطلاعاتی و اهرم مالی و جریان وجه نقد عملیاتی و تمرکز مالکیت و ارزش روز سهام 97
نگاره 23-4 : ضرایب معادله رگرسیون بین لگاریتم مازاد سود تقسیمی و نرخ بازده دارایی ها و عدم تقارن اطلاعاتی و اهرم مالی و جریان وجه نقد عملیاتی و تمرکز مالکیت و ارزش روز سهام و اندازه 97
نگاره24-4: خلاصه نتایج فرضیه ها 101
نمودار 1-1 : مدل مفهومی تحقیق 9
نمودار 1-3 : مدل مفهومی تحقیق 56
نمودار 1-4 : نمودار توزیع داده متغیر لگاریتم مازاد سود تقسیمی 66
نمودار 2-4 : نمودار توزیع داده متغیر نرخ بازده دارایی ها 66
نمودار 3-4 : نمودار توزیع داده متغیر عدم تقارن اطلاعاتی 67
نمودار 4-4 : نمودار توزیع داده متغیر اهرم مالی 67
نمودار 5-4 : نمودار توزیع داده متغیر جریان وجه نقد عملیاتی 68
نمودار 6-4 : نمودار توزیع داده متغیر تمرکز مالکیت 68
نمودار 7-4 : نمودار توزیع داده متغیر ارزش بازار 69
نمودار 8-4 : نمودار توزیع داده متغیر اندازه 69
نمودار 9-4 : نمودار هیستوگرام درلگاریتم مازاد سود تقسیمی 75
نمودار 10-4 : معادله رگرسیون بین نرخ بازده دارایی ها ولگاریتم مازاد سود تقسیمی 75
نمودار 11-4 : نمودار هیستوگرام درلگاریتم مازاد سود تقسیمی 79
نمودار 12-4 : معادله رگرسیون بین لگاریتم مازاد سود تقسیمی و عدم تقارن اطلاعاتی 79
نمودار 13-4 : نمودار هیستوگرام درلگاریتم مازاد سود تقسیمی 82
نمودار 14-4 : معادله رگرسیون بین اهرم مالی ولگاریتم مازاد سود تقسیمی 83
نمودار 15-4 : نمودار هیستوگرام درلگاریتم مازاد سود تقسیمی 86
نمودار 16-4 : معادله رگرسیون بین جریان وجه نقد عملیاتیو لگاریتم مازاد سود تقسیمی 87
نمودار 17-4 : نمودار هیستوگرام درلگاریتم مازاد سود تقسیمی 90
نمودار 18-4 : معادله رگرسیون بین لگاریتم مازاد سود تقسیمی و تمرکز مالکیت 91
نمودار 19-4 : نمودار هیستوگرام درلگاریتم مازاد سود تقسیمی 94
نمودار 20-4 : معادله رگرسیون بین لگاریتم مازاد سود تقسیمی و ارزش بازار سهام 95
نمودار 21-4 : نمودار هیستوگرام درلگاریتم مازاد سود تقسیمی 99
چكيده:
هدف اصلی در هر سرمایه گذاری رسیدن به منفعت است زیرا سرمایه گذارانبه سود حاصل از سرمایه گذاری و افزایش ثروت در بلند مدت اعتقاد دارند.شرکت ها به این دلیل سود تقسیمی مازاد پرداخت می کنند تا اطلاعات بیشتری را به بازار سرمایه انتقال دهند،با افزایش جریان اطلاعات، شرکت ها با صرف هزینه سرمایه کمتر به تحصیل سرمایه بیشتری دستیابی پیدا می کنند.اين تحقيق که از نوع تحقيق توصيفي–همبستگي بوده،به بررسی ارتباط بين نرخ بازده دارایی ها، عدم تقارن اطلاعاتی،اهرم مالی،جریان وجه نقد عملیاتی،تمرکز مالکیت،ارزش بازار سهام،اندازه شرکت با مازاد سود تقسیمی شركتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار می پردازد.بدین منظور تعداد 72 شرکت در دوره زماني87–1383از بین شركتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار انتخاب گردید و پس از جمع آوری داده های مربوط به متغیرهای مستقل و وابسته، فرضیات تحقیق مورد آزمون قرار گرفت و معني دار بودن الگوها نيز با استفاده از آزمون آماري F ،آزمونT، ضريب تعيين، ضريب همبستگي و آزمون دوربين– واتسون و بررسي مفروضات رگرسيون مورد سنجش قرار گرفت.نتایج حاصل از آزمون فرضیات نشان میدهد که مازاد سود تقسیمی با نرخ بازده دارایی ها،اهرم مالی،جریان وجه نقد عملیاتی،ارزش بازار سهام با تاثیر متغیر کنترل اندازه،ارتباط معنی دار دارد.
واژگان كليدي: نرخ بازده دارایی ها،عدم تقارن اطلاعاتی،فرضیه پیام دهی،اهرم مالی،جریان وجه نقد عملیاتی،تمرکز مالکیت،ارزش بازار سهام،اندازه شرکت، مازاد سود تقسیمی،شركت هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران.
فصل اول
كليات تحقیق
1-1مقدمه
موضوع سیاست تقسیم سود،همواره به عنوان یکی از بحث انگیزترین مباحث علم مالیه مطرح بوده به طوری که علاقه اقتصاددانان قرن حاضر را بیش از پنج دهه اخیر به خود معطوف کرده است و موضوع الگوهای نظری جامع و بررسی های تجربی بوده است.
تقسیم سود، از دو جنبه بسیار مهم درخور بحث است:از یک طرف عاملی اثرگذار بر سرمایه گذاری های پیش روی شرکت هاست و موجب کاهش منابع داخلی و افزایش نیاز به منابع مالی خارجی می شود واز سوی دیگر،بسیاری از سهامداران خواهان تقسیم سود نقدی هستند. از این رو سهامداران با هدف حداکثر کردن ثروت همواره باید بین علایق مختلف خود و فرصت های سودآور سرمایه گذاری،تعادل برقرار کند.بنابراین تصمیم های تقسیم سود که از سوی مدیران گرفته می شود، بسیار حساس و دارای اهمیت است (کرمی و اسکندر،53،1388).
همانطور که می دانیم بازارهای سرمایه کنونی در جهان و ایران بازارهایی هستند که در آن اطلاعات به میزان لازم در اختیار همگان قرار ندارد و سرمایه گذاران با یک بازار رقابت ناقص روبرو هستند و همیشه سود بیشتر ار آن سرمایه گذاران مطلع تر می باشد، به همین دلیل خبر تقسیم یا عدم تقسیم سود یک شرکت بیشترین تاثیر روی نوسان قیمت سهام آن شرکت خواهد داشت.
در این تحقیق پژوهشگر رابطه بیننرخ بازده دارایی ها ،عدم تقارن اطلاعاتی ،اهرم مالی ، جریان نقدی ناشی از فعالیت های عملیاتی، تمرکز مالکیت و ارزش بازار سهام ، اندازه و مازاد سود تقسیمی را به عنوان فرضیه مطرح و آنان را در بوته آزمایش قرار میدهد. در فصل اول پس از بیان مسئله تحقیق، به بیان اهمیت و ضرورت تحقیق می پردازیم، همچنین اهداف تحقیق را در قالب اهداف کلی و ویژه بیان می کنیم. چارچوب نظری تحقیق که بنیان اص
لی طرح سوال و موضوع تحقیق بوده است در این تحقیق آورده شده است و در ادامه ب
ه مدل تحلیلی و فرضیه های تحقیق اشاره شده است. در پایان نیز تعاریف واژه ها و اصطلاحات تحقیق آمده است.
2- 1 تاریخچه موضوع تحقیق
بردلی و دیگران (1998) در پژوهشی با عنوان سیاست تقسیم سود و جریان وجه نقد نامطمئن به این نتیجه رسیدند که بر اساس تئوری پیام دهی شرکت ها با پیام دادن مقدار جریان وجه نقد مورد انتظار به بازار رسمی سعی در حداکثر کردن ارزش سهامشان دارند. براساس هر دو فرضیه جریان وجه نقد آزاد و تئوری پیام دهییک رابطه مثبت بین مازاد سود تقسیمی و مازاد جریان وجه نقد مورد انتظار وجود دارد.
هاردین و هیل (2008) در تحقیقاتی که بروی موضوع مازاد سود تقسیمی در بازار سرمایه انجام داده به این نتایج دست یافته است که عدم تقارن اطلاعاتی تاثیر معینی بروی سیاست سود تقسیمی ندارد. رابطه بین نسبت بدهی به دارایی(اهرم مالی) و مازاد سود تقسیمی مبهم است و نشانه ثابتی برای آن وجود ندارد. پرداخت هزینه بهره وجه نقد آماده برای سهامداران را کاهش می دهد و بنابراین پرداخت سود تقسیمی را کاهش می دهد و یک رابطه مثبت بین جریان وجه نقد عملیاتی و مازاد سود تقسیمی وجود دارد.
ونکتاش و چینگ (1986 )نشان دادند که شکاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش منبع درآمد کارگزار
برای جبران زیان های پیش بینی نشده ، در نتیجه مبادله با معامله گران آگاه است.
از این رو شکاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش، تابع صعودی از مساله گزینش نادرست به وسیله بازرسان و متخصصان بازار است که به طور خطی با میزان اطلاعات نامتقارن خاص شرکت در بازار رابطه دارد.
وی و ژانگ (2003 )تحقیقاتی را در مورد رابطه بین سیاست سود سهام و ساختار مالکیت در شرکت های چینی طی سال های 1995 تا 2001 انجام داند. به این نتیجه رسیدند که رابطه غیر خطیبین سود سهام و ساختار مالکیت وجود دارد، شرکت های دولتی تمایل بیشتری به پرداخت سود نقدی و شرکت های عمومی تمایل به پرداخت سود سهمی بالاتری دارند.(ستایش، 108،1389)
خدادی و آقاجری( 1388) در پژوهشی به ارزیابی رابطه بین ساختار مالکیت شرکت و سیاست تقسیم سود سهام در ایران پرداخته و نتایج آزمون فرضیه ها نشان داد که ساختار مالکیت شرکت ها بروی سیاست تقسیم سود موثر است و مالکیت حقوقی(نهادی) رابطه مثبت و معناداری بروی سود سهمیدارد.اهرم مالی اثری مثبت بر سود نقدی دارد به عبارت دیگر با افزایش نسبت بدهی به دارایی شرکت ها، سود نقدی افزایش مییابد همچنین نسبت بدهی به دارایی شرکت ها اثر منفی و معناداری بر سود سهمی دارد. مانده نقد نیز رابطه مثبت و معناداری با سود نقدی دارد یعنی با افزایش مانده نقد شرکت ها، تمایل به پرداخت سود نقدی اف
زایش مییابد. (ستایش، 108،1389)
علیزاده (1380) با بررسی جریان های نقدی و وجوه نقد حاصل از عملیات بیان کرد که بين عملكرد و تقسيم سود نقدي در كليه شركت هاي مورد مطالعه، بدون توجه به صنعتي كه به آن تعلق دارند، رابطه معني دار وجود دارد. (پورحیدری،43،1389)
یحیی زاده فر و خرمدین( 1387) در پژوهشی به بررسی عوامل نقدشوندگی و ریسک عدم نقدشوندگی بر مازاد بازده سهام در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. به این نتیجه رسیدند که با افزایش مازاد بازده بازار،مازاد بازده سهام نیز افزایش مییابد. به عبارت دیگر سرمایه گذاران بازده ای را کسب مینمایند که که با بازده بازار و همچنین با میزان ریسکی که متحمل می شود سازگاری دارد.تاثیر اندازه شرکت بر مازاد بازده آن معکوس است. بین تغییرات نسبت عدم نقدشوندگی و مازاد بازده سهام رابطه عکس وجود دارد. (همان منبع،110)
3-1 بیان مسأله
در هر بازار مالی با توجه به گستردگی و عمق بازر، ابزارهای متنوعی جهت سرمایه گذاری وجود دارد و سرمایه گذاران با عنایت به بازده و ریسک سرمایه گذاری، دارایی های مورد نظر خود را برمی گزینند. هر چه بازار ها رو به تکامل پیش روند،ابزارهای جدیدتری برای پاسخگویی به نیازهای سرمایه گذاران تعریف می شود.در ادبیات مالی آمده است که هرچه ریسک ناشی از یک دارایی افزایش یابد، سرمایه گذار انتظار دریافت بازده بیشتری خواهد داشت.هر چه ریسک افزایش
یابد، از جذابیت سهام کاسته می شود، مگر اینکه بازده بالاتری عاید گردد.
سیاست تقسیم سود ،یکی از تصمیمات مهم مالی شرکت ها بوده و نظریات فراوانی در این زمینه وجود دارد.با توجه به شواهد موجود،سیاست تقسیم سود هنوز به عنوان یک معما در امور مالی شرکت ها مطرح می گردد.
بورس اوراق بهادار تهران عمده ترین راه تجهیز و تخصیص بهینه سرمایه در کشور است و شناخت این بازار و عناصر و ارتباطات موجود در آن یکی از عوامل توسعه بازار سرمایه محسوب می گردد، یکی از عناصر مهم این بازار، سرمایه گذاران هستند. سرمایه گذاران از انجام سرمایه گذاری در سهام شرکت ها اهداف مختلفی دارند. آن ها در بازار سرمایه سعی دارند منابع خود رابه سمتی سوق دهند که بیشترین سودآوری را برای آن ها داشته باشد و در صورتی که سرمایه گذاری آن ها به سود مورد نظر منجر نشود، اقدام به خروج از بازار سهام و سرمایه گذاری در سایر فعالیت ها خواهند نمود که این منجر به کاهش داد و ستد در سهام و از رونق افتادن بورس اوراق بهادار خواهد شد.
جدایی مالکیت از مدیریت منجر به عمومیت(مسئله نمایندگی) می شود ومسائل نمایندگی نیز ناشی از مجزاسازی مالکیت از کنترل است. فرض تئوری نمایندگی بر این است که بین منافع سهامداران و مدیریت یک تعارض بالقوه وجود دارد و مدیران به دنبال کسب حداکثر منافع خوداز سهامداران شرکت هستند که این منافع ممکن است در تضاد با منافع سهامداران باشد.
طبق تعریف جنسن و مکیل ،رابطه نمایندگی به عنوان تعاملی بین یک یا چند سها
مدار یا چند سهامدار با مالک و یا یک یا چند نماینده است که نماینده از طرف سهامدار مسئولیت انجام یک سری خدمات را عهده دار می شود، لذا تعیین ساختار مالکیت و ترکیب سهامداران شرکت، یک ابزار کنترل و اعمال حکمرانی در شرکت هاست.این بعد از حاکمیت در قالب ابعاد مختلف،تعیین کننده نوع مالکیت شرکت نظیر توزیع مالکیت، تمرکز مالکیت ، وجود سهامداران جزء اقلیت و عمده در ترکیب مالکیت شرکت و درصد مالکیت آن ها قابل بررسی است.
پرداخت سود سهام ممکن است به کاهش هزینه نمایندگی و تضاد منافع کمک کند زیرا سود سهام نقدی:
1- مدیریت را مجبور به ایجاد وجوه نقد کافی برای پرداخت سود سهام می کند.
2- مدیریت را وادار می سازد برای تامین مالی پروژه های خود به بازار سرمایه مراجعه و طبعاً اطلاعات بیشتری را در اختیار بازار قرار دهد.
3- باعث کاهش جریان نقد مازاد و هدر رفتن آن نشود.
یکی از نکات مهمی که همواره در مورد بازار سرمایه خصوصا بورس اوراق بهادار مطرح است، بحث کارایی بازار است که بر طبق آن تمامی اطلاعات موجود در بازار اثر خود را بروی قیمت سهام منعکس می کند.
شاید بتوان از دیدگاه بازار کارا،دلیل وجود حسابداری را عدم تقارن اطلاعاتی بیان نمود که در آن یکی از طرفین مبادله اطلاعات بیشتری را نسبت به طرف مقابل در اختیار دارند. این امر به دلیل وجود معاملات و اطلاعات درونی به وجود می آید.
جیانگ و کیم (2000)، بیان داشته اند که در شرکت هایی که تمرکز مالکیت وجود دارد، اطلاعات از طریق ارتباط مستقیم بین مدیران و شرکت های مالک عمده سهام، به طور انحصاری در اختیار قرار می گیرد.این انتقال اطلاعات اغلب از طریق کانال هایی همانند اعضای مشترک هیئت مدیره در اختیار شرکت های سهامدار قرار می گیرد و از این طریق اکثر شرکت های سرمایه گذار به این اطلاعات دسترسی پیدا می کنند. در این میان، تنها منبع اطلاعاتی سهامداران جزء،گزارش های مالی منتشر شده به وسیله مدیران شرکت های سهامی می باشد.این در حالی است که ممکن است این گروه از سهامداران به حجم عمده ای از اطلاعات حیاتی در خصوص چشم انداز آتی شرکت دسترسی نداشته باشند.
شرکت ها به این دلیل سود تقسیمی مازاد پرداخت می کنند تا اطلاعات بیشتری را به بازار سرمایه انتقال دهند، با افزایش جریان اطلاعات، شرکت ها با صرف هزینه سرمایه کمتر به تحصیل سرمایه بیشتری دستیابی پیدا می کنند. نسبت بازده دارایی ها به عنوان سود خالص آماده برای سهامداران تعریف می شود و معیاری برای اندازه گیری عملکرد عملیاتی شرکت است. شرکت هایی با عملکرد عملیاتی بالاتر با فشار کمتری برای پرداخت سود تقسیمی مواجه می شوند و رابطه معکوس بین مازاد سود تقسیمی و نسبت سودآوری مورد انتظار است(ونگ ،1993).
متغیر اهرم مالی نمایانگر کم شدن جریان وجه نقد است. تحقیقات گذشته بیان می کند که با کم شدن اهرم مالی، جریان وجه نقد برای سهامداران افزایش می یابد زیرا شرکت ها انتظار دارند که با کمتر بودن جریان وجه نقد، سود تقسیمی کم تری را نسبت به قبل پرداخت کنند. (بردلی وسی جیان ،1998)
با توجه به مطالب ذکر شده می توان بیان نمود :
1-عدم تقارن اطلاعاتی و تمرکز مالکیت چه تاثیری بر مازاد سود تقسیمی دارد؟
2-ارتباط بین تئوری نمایندگی و پیام دهی و جریان وجه نقد آزاد و مازاد سود تقسیمی چیست؟
3-نرخ سود آوری، اهرم مالی، جریان وجه نقد عملیاتی، ارزش بازار سهام و اندازه شرکت چه تاثیری بر مازاد سود تقسیمی دارند؟
4-1 چارچوب نظری
شرکت ها برای اجتناب از پرداخت مالیات بر درآمد و حفظ وضعیت مالیاتی متحمل شده می توانند بیشتر درآمدشان را به عنوان سود تقسیمی پرداخت کنند،این تقاضای بالای پرداخت باعث می شود که شرکت موقعیت کمی پیدا کند تا در پروژه هایی با NPVمثبت سرمایه گذاری کند. پس چرا شرکت ها این فرصت را از دست می دهند؟بیشتر تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده دلیل این کار را حل مشکل نمایندگی و اجرای مکنیسم پیام دهی می دانند. (قش و سیرمن ،2006،121)
هزینه نمایندگی و تئوری پیام دهی هر دو به این موضوع اشاره دارند که شرکت ها با پرداخت سود تقسیمی بالا، اطلاعات بیشتری را به بازار سرمایه انتقال می دهند و همچنین پرداخت سود تقسیمی سطح عدم تقارن اطلاعاتی را بین شرکت و سرمایه گذار افزایش می دهد. شرکت هایی که بر اساس اطلاعات نهایی از سودآوری بالای خود مطلع می باشند، سود سهام پرداخت می کنند و بازارآن را علامتی برای خبر خوب تلقی می کند و قیمت بالاتری برای سهام آن شرکت قائل می شود و از این طریق با بالاتر رفتن قیمت سهام، مالیات پرداختی بروی سود سهام را جبران می کند.(جلیلی، 1378،208)
وجود سهامداران عمده یا موسسات سهامدار می توانند میزان نظارت را افزایش یا آن را بهبود بخشند و بنابراین به عملکرد بهتر موسسه منجر می شود. هر قدر سهم یک سهامدار از شرکت کمتر باشد، منافع حاصل از نظارت بر رفتار مدیر کمتر خواهد بود. بنابراین تمرکز در سهام، نظارت بیشتر بر رفتار مدیر و کاهش فرصت طلبی را به همراه خواهد داشت، لذا ساختار مالکیت به عنوان یکی از ابزارهای محرک کاهش هزینه های شرکت و بالتبع افزایش درآمد و عملکرد شرکت محسوب می شود. بهبود عملکرد نیز ممکن است سایر تصمیمات شرکت، مثل سیاست تقسیم سود را تحت تاثیر قراردهد.
مدل مفهومی تحقیق و شیوه اندازه گیری متغیر های تحقیق
متغیرهای تحقیق شامل مازاد سود تقسیمی(EXDIV) که به عنوان متغیر وابسته و نرخ بازده داراییو رابطه بین متغیر مستقل و وابسته به صورت ذیل تعریف می شود:
نمودار 1-1 : مدل مفهومی تحقیق
EXDIV=α+β1ROA+β2SPREAD+β3LEVER+β4CFFO+β5OWNCO+ β6FVALUE +β7SIZE+ ε (1-1)
که در آن:
ROA: نرخ بازده دارایی ها 1β: ضریب متغیر نرخ بازده دارایی ها
SPREAD: عدم تقارن اطلاعاتی 2β: ضریب متغیر عدم تقارن اطلاعاتی
LEVER: اهرم مالی 3β: ضریب متغیر اهرم مالی
CFFO: وجه نقد ناشی از فعالیت های عملیاتی 4β: ضریب متغیر جریان وجه نقد عملیاتی
OWNCO: تمرکز مالکیت 5β: ضریب متغیر تمرکز مالکیت
FVALUE: ارزش بازار سهام 6β: ضریب متغیر ارزش بازار سهام
SIZE: اندازه- متغیر کنترل 7β: ضریب متغیر کنترل اندازه
ε: ضریب خطا
α: عرض از مبدا
EXDIV:ما به التفاوت 10درصد سود خالص به عنوان سود پرداختی اجباری و سود تقسیمی به
عنوان سود پرداخت شده توسط شرکت ها می باشد.
1) نرخ بازده دارایی ها:بیانگر کارایی استفاده از دارایی هاست و میزان سود به ازای هر یک ریال از وجوه سرمایه گذاری شده در شرکت را نشان می دهد.
(2-1)
NI: سود خالص TA: کل دارایی ها
2)عدم تقارن اطلاعاتی:به وضعیتی اطلاق می شود که در آن یکی از دو طرف معامله اطلاعات بیشتری را نسبت به طرف مقابل ،در اختیار داشته باشد. (3-1) SPREAD= (AP-BP) / ((AP+BP)/2 AP :میانگین سالانه بالاترین قیمت پیشنهادی خرید
BP:میانگین سالانه پایین ترین قیمت پیشنهادی فروش
3) اهرم مالی:حاوی هشداری از اطلاعات مدیران از درباره فرصت های سرمایه گذاری است.
(4-1) ارزش دفتری کل دارایی/ارزش دفتری کل بدهی=اهرم مالی
4)جریان وجه نقد عملیاتی:جریان وجه نقد عملیاتی از قسمت فعالیت عملیاتی صورت جریان وجوه نقد استخراج می شود.
5)تمرکز مالکیت:به حالتی اطلاق می شود که میزان درخور ملاحظه ای از سهام شرکت در دست سهامداران (عمده) اکثریت باشد. برای اندازه گیری تمرکز مالکیت از درصد مالکیت مجموعه سهامدارانیمیشود که به عنوان یک گروه اقتصادی دارای سهام بالای5 درصد هستند.
6)ارزش بازار سهام: برابر است با حاصل ضرب تعداد سهام در قیمت بازار سهام
7)اندازه شرکت:متغیر کنترل تحقیق است که از لگاریتم طبیعیکل دارایی بدست می آید
Size = Ln (TA) (5-1)
5-1 فرضیات تحقیق
با توجه به مدل ارائه شده و سؤالات اساسی پژوهش و همچنین چارچوب نظری تحقیق فرضیات ذیل ارائه می گردد:
فرضیه اول:
1- بین نرخ بازده دارایی ها و مازاد سود تقسیمی رابطه معنادار وجود دارد.
فرضیه دوم:
2- بین عدم تقارن اطلاعاتی و مازاد سود تقسیمی رابطه معنادار وجود دارد .
فرضیه سوم:
3- بین اهرم مالی و مازاد سود تقسیمی رابطه معنادار وجود دارد.
فرضیه چهارم:
4- بینجریان وجوه نقد عملیاتی و مازاد سود تقسیمی رابطه معنادار وجود دارد.
فرضیه پنجم:
5- بینتمرکز مالکیت و مازاد سود تقسیمی رابطه معنادار وجود دارد.
فرضیه ششم:
6- بین ارزش بازار سهام و مازاد سود تقسیمی رابطه معنادار وجود دارد.
6-1 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
رشد و توسعه هر کشوری مستلزم بکارگیری منابع در شکل بهینه و هدایت آنها در مسیری صحیح است.در هر جامعه ای نهادهایی می توانند در جهت تحقق این هدف گام برداشته و نقش موثری را در این راه ایفا کنند. بازارهای سرمایه و نهادهای مربوط به آنها یکی از مهم ترین عوامل موثردر این فرایند هستند.بازار اوراق بهادار تهران مهم ترین و اصلی ترین مرکز برای مبادلات سرمایه ای تلقی می گردد. بی شک فعالیت درست و صحیح آن می تواند نقش موثری در تخصیص بهینه منابع در سطح کلان اقتصادی داشته باشد و موجبات رشد و توسعه اقتصادی کشور را فراهم نماید.
قدر مسلم کارایی این نهاد،مستلزم تصمیم گیری درست عوامل موجود در آن است.از آنجایی که سرمایه گذاران بالقوه و بالفعل مهم ترین گروه فعال در این بازار هستند پس تصمیم گیری مناسب آنها می تواند در هدایت سرمایه ها و تخصیص بهینه آنها نقش بسزایی داشته باشد.برای سالیان متمادی در گذشته اقتصادانان فرض می کردند که تمامی گروه های مربوط به یک شرکت سهامی برای یک هدف مشترک فعالیت می کند.اما در سی سال گذشته موارد بسیاری از تضاد منافع بین گروه ها و چگونگی مواجهه شرکت ها با این گونه تضادها توسط اقتصاد دانان مطرح شده است.(جنسن و مکیل ،1976)
این در حالی است که بخشی از مالکیت شرکت ها در اختیار سهامداران حرفه ای عمده قرار دارد که برخلاف گروه سهامداران جز اطلاعات داخلی با ارزش درباره چشم اندازهای آتی و راهبردهای تجاری و سرمایه گذاری های بلند مدت شرکت از طریق ارتباط مستقیم با مدیران شرکت در اختیار ایشان قرار می گیرد.این وضعیت در شرکتها ی سهامی به تمرکز مالکیت تعبیر می شود که درصد عمده ای از سهام در مالکیت سرمایه گذاران بزرگ نظیر بانکها، شرکتها ی بیمه،شرکت های سرمایه گذاری می باشد.(موسوی،1389،160)
عموماً اینگونه تصور می شود که حضور سرمایه گذاران بزرگ ممکن است به تغییر رفتار شرکتها منجر شود. این امر از فعالیتهای نظارتی که این سرمایه گذاران انجام می دهند، نشات می گیرد. تاثیر سرمایه گذاران عمده بر تصمیمات مالی مدیریت از قبیل سودهای تقسیمی از اهمیت بسزایی برخوردار است. اهمیت این تاثیرات لزوم بررسی آنها در کشورهای در حال توسعه به بازار سرمایه به تدریج در آنها در حال رونق گرفتن می باشد، بیشتر است زیرا که حمایت از سهامداران اقلیت به رشد و توسعه بازارهای سرمایه و تخصیص بهینه منابع در این کشورها کمک شایانی می کند.
7-1حدود مطالعاتی
قلمرو تحقیق،محدوده ای را فراهم می نماید تا مطالعات و آزمون محقق در طی آن بازه زمانی مورد نظر انجام پذیرد.
1-7-1قلمرو موضوعی تحقیق
از لحاظ موضوعی بررسی رابطهبین نرخ بازده داراییها، عدم تقارن اطلاعاتی،اهرم مالی، جریان وجه نقد عملیاتی،تمرکز مالکیت،ارزش بازار سهام و اندازه بر مازاد سود تقسیمی سهام در بورس اوراق بهادار تهران قابل طرح و بررسی می باشد.
2-7-1قلمرو زمانی تحقیق
قلمرو زمانی این تحقیق، بررسی شرکت های ای است که در طی 5 سال، از ابتدای سال 1383 تا انتهای سال 1387 است.
3-7-1قلمرو مکانی تحقیق
به جهت دسترسی به کلیه اطلاعات مالی و صورت های مالی شرکت ها با توجه به مد
نظر قرار دادن خصوصیات و قیود هایی که در جامعه آماری به آن اشاره شد، قلمرو مکانی تحقیق شامل شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد.
8-1 واژگان کلیدی ویا اصطلاحات
سود پرداختی هر سهم و مازاد سود تقسیمی: عبارتست از میزان سودی که به سهام عادی پرداخت می گردد، بهترین نرخ سالانه مد نظر قرار خواهد گرفت. با توجه به قانون تجارت باید حداقل 10 درصد از سود خالص هر سال بین سهامداران توزیع شود، لذا در صورت عدم زیان دوره همواره سود تقسیمی میان سهامداران از یک حداقل برخوردار خواهد بود. مازاد سود تقسیمی بیانگر پرداخت مازاد نسبت به حداقل سود پرداختی است.(رستگاری، 1386، 139)
نسبت بازده دارایی ها: نسبت سودآوری به عنوان سود خالص آماده برای سهامداران تعریف می شود و معیاری برای اندازه گیری عملکرد عملیاتی شرکت است.
عدم تقارن اطلاعاتی: اگر در یک معامله بالقوه یک طرف اطلاعات بیشتری نسبت به طرف دیگرداشته باشد، عدم تقارن اطلاعاتی وجود دارد. در اینجا عدم تقارن اطلاعاتی از طریق تفاوت بین قیمت های پیشنهادی خرید و فروش در بازار سهام بدست می آید. (نوروش،1384، 94)
اهرم مالی: بیانگر میزان بدهی شرکت است. تاثیر اهرم مالی بر ارزش شرکت یکی از چالشی ترین و بحث انگیزترین مباحث مدیریت مالی است. مدیران با انتخاب ترکیبی مناسب از منابع مختلف تامین مالی سعی در حداکثر کردن ارزش شرکت دارند.(همان منبع،150)
جریان وجه نقد عملیاتی:فعالیت های عملیاتی عبارت از فعالیت های اصلی مولد درآمد عملیاتی واحد تجاری است. فعالیت های مزبور متضمن تولید و فروش کالا و ارائه خدمات است و هزینه ها و درآمدهای مرتبط با آن در تعیین سود یا زیان عملیاتی در صورت سود و زیان منظور می شود. جریان های نقدی ناشی از فعالیت های عملیاتی اساساً در برگیرنده جریان های ورودی و خروجی نقدی مرتبط با فعالیت های مزبور است.(پورحیدری،47،1389)
تمرکز مالکیت: این ساختار مالکیت به حالتی اطلاق می شود که بخش عمده ای از سهام شرکت در اختیار سهامدار خاصی باشد که باعث تمرکز مالکیت و به تبع آن تمرکز حاکمیت شرکتی شود. در تحقیق حاضر این متغیر از طریق نسبت تعداد سهام سهامداران بالای5 درصد به کل سهام منتشره آن محاسبه می شود. (موسوی،160،1389)
ارزش بازار : ارزش یا قیمتی که بین خریدار و فروشده مطلع، در بازار آزاد و بدون هیچگونه محدودیت و شرایطی غیر عادی،مانند تصفیه و شرایط اضطراری و غیرهتعیین شده است.(جهانخانی،32،1384)
اندازه شرکت: برای تعیین اندازه شرکت می توان معیارهای مختلفی از قبیل لگاریتم طبیعی ارزش بازار حقوق صاحبان سهام، لگاریتم طبیعی کل دارایی های شرکت، لگاریتم کل فروش شرکت، و ارزش دفتری کل دارایی های شرکت استفاده می شود. در این تحقیق ارزش دفتری کل دارایی ها در نظر گرفته شده است و جهت آزمون فرضیات از داده های جمع آوری شده، لگاریتم در مبنای عدد نپر گرفته می‌شود. (پورحیدری،47،1389)
فصل دوم
مروری بر ادبيات تحقيق
1-2 مقدمه
هدف اصلی در فصل حاضر، بیان ادبیات موضوعی و مبانی نظری تحقیق می باشد. بدین منظور ابتدا در مورد بازار مالی و سهام عادی و بازده سهام بحث می شود و در ادامه به بیان سود تقسیمی و جنبه های مختلف آن می پردازیم.سپس در بخش های بعدی عدم تقارن اطلاعاتی، انواع مالکیت و تمرکز مالکیت، نرخ بازده دارایی ها و اهرم مالی شرح داده می شود.در بخش پایانی فصل، سابقه تحقیقاتی را بررسی خواهیم کرد که این بخش در قالب دو قسمت تحقیقاتی انجام شده در سایر کشور ها و تحقیقات انجام شده در داخل ایران می باشد.
2-2 بازار مالی
بازار مالی بازاری رسمی و سازمان یافته ای است که در آن انتقال وجوه از افراد و واحد هایی که با مازاد منابع مالی مواجه هستند به افراد و واحد های متقاضی وجوه (منابع)صورت می گیرد. بدیهی است که در این بازار ها اکثریت وام دهندگان را خانوار ها و اکثریت متقاضیان وجوه را بنگاه های اقتصادی و دولت تشکیل می دهند. (راعی و تلنگی، 1387، 6)
بازار مالی، امکانات لازم را برای انتقال پس انداز از اشخاص حقیقی و حقوقی ب
ه سایر اشخاصی که فرصت های سرمایه گذاری مولد در اختیار دارند و نیازمند منابع مالی هستند، فراهم می کند. انتقال وجوه مزبور تقریباً در کلیۀ موارد به ایجاد دارایی مالی منتج می شود،که در واقع ادعایی است نسبت به درآمد های آتی دارایی های شخصی (حقوقی) که اوراق بهادار را صادر و منتشر کرده است.(همان منبع،6)
1-2-2 کارکرد های اقتصادی بازار مالی
کارکرد های اقتصادی بازار مالیعبارتند از :
1-1-2-2 کمک به فرایند تشکیل سرمایه
وجود بازارهای مالی سبب تشویق مردم به سرمایه گذاری می گردد. بدین ترتیب که شرکت ها برای تهیه سرمایه مورد نیاز می توانند اوراق بهادار منتشر ساخته و آن رادر بازار سرمایه به فروش برسانند. این اقدام باعث می شود که دو نوع سرمایه گذاری صورت گیرد.در ابتدا شرکت با خرید زمین و ماشین آلات و ساختمان نوعی سرمایه گذاری واقعی می کند و این کار باعث توسعه و رشد کشور و شرکت خواهد شد، سپس مردم با خرید اوراق بهادار(که به وسیله شرکت ها منتشر می شود) اقدام به سرمایه گذاری مالی می کنند.بدین نحو افزایش سرمایه و توسعه شرکت های تولیدی صورت خواهد گرفت. تحقیقات نشان می دهد که شرکت ها در کشورهایی که بازار سرمایه توسعه یافته تری دارند، وجوه نقد مورد نیاز خود را آسان تر و ارزان تر تامین می کنند.
2-1-2-2 تعیین قیمت دارایی های مالی
کارکرد دوم بازار مالی، تعیین قیمت عادلانه برای دارایی های مالی می باشد. اگر شرایط رقابت کامل بر بازار مالی حکم فرما باشد،روابط متقابل خریدار و فروشنده در بازار مالی قیمت دارایی را مشخص می کند و به عبارت دیگر بازده مورد انتظار دارایی مالی را تعیین می کند. بدین ترتیب قیمت دارایی مالی در بازار،متناسب با ریسک و بازدهی آنها تعیین گشته وروند امور به سوی قیمت عادلانه پیش می رود. انگیزه بنگاه برای بدست آوردن وجوه، به بازده مورد انتظاری که سرمایه گذار طلب می کند بستگی دارد. این ویژگی بازار مالی نشان می دهد که در هر اقتصاد، ریسک و بازده چگونه میان دارایی های مالی مختلف تقسیم می شود که فرایند قیمت یابی نامیده می شود.
3-1-2-2 ایجاد بازار ثانویه برای معاملات دارایی های مالی(افزایش نقدینگی داراییها)
بازارهای مالی مکانیسمی برای سرمایه گذار فراهم می کند تا دارایی مالی به فروش رسد و زودتر به پول نقد تبدیل شود. بدین نحو دارایی مالی، نقدینگی فراهم می سازد.این ویژگی جذابی برای سرمایه گذاران بوده است، زیرا که اگر بازار ثانویه برای خرید و فروش مجدد دارایی مالی وجود نمی داشت، سرمایه گذاران، به خرید دارایی های مالی و سرمایه گذاری در این اقلام رغبتی نشان نمی دادند و کمتر کسی حاضر است که اختیار سرمایه خود را برای مدت طولانی از دست بدهد. وجود بازار مالی باعث می شود که افراد در صورت نیاز به پول نقد یا پیش آمدن فرصت های سودآور تر، اوراق بهادار خود را به فروش برسانند و در اوراق جدید سرمایه گذاری نمایند.
4-1-2-2 کاهش هزینه مبادلات
بازار های مالی هزینه مبادلات دارایی مالی را کاهش می دهند. هزینه های ملازم با معاملات عبارتند از: هزینه جستجو و هزینه اطلاعات.
هزینه جستجو بیانگر هزینه های آشکار مثل پول صرف شده برای درج آگهی که فرد آماده است که دارایی مالی را بخرد یا بفروشد و نیز دربر گیرنده هزینه های پنهان مثل زمان صرف شده برای یافتن طرف معامله است.
هزینه های اطلاعات، هزینه های ملازم با برآورد ویژگی های سرمایه گذاری یک دارایی مالی هستند، یعنی مقدار و احتمال وقوع جریان نقدینگی ای که از دارایی انتظار می رود. در بازار مالی کارآمد، قیمت ها بازتابی از کل اطلاعات گردآوری شده به وسیله همه دست اندر کاران بازار است.
2-2-2 طبقه بندی بازارهای مالی
بازارهای مالی بر حسب حق مالی، سررسید حق مالی، مرحله انتشار، واگذاری فوری و آتی، ساختار سازمانی و خارجی و داخلی طبقه بندی می گردد. بازار مالی برحسب سررسید حق مالی به دو نوع بازار پول و بازار سرمایه تقسیم می شود.
1-2-2-2 بازار پول
بازار پول، بازاری برای ابزار بدهی کوتاه مدت می باشد. در بازار پول، مازاد نقدینگی افراد و واحدهای اقتصادی،از طریق پس انداز یا سپرده های بانکی،در اختیار واحدهای اقتصادی قرار می گیرد. در بازار پول،از عرضه و تقاضای پول،نرخ بهره تعیین می شود.
2-2 -2-2 بازار سرمایه
بازار سرمایه، بازاری برای دارایی هائی باسررسید بیش از یک سال (ابزار مالی بلند مدت) محسوب می گردد.از طریق انتشار اوراق بهادار توسط واحدهای متقاضی سرمایه که دارای فرصت های سرمایه گذاری مناسب تر و نیازمند به تامین مالی بلند مدت می باشند،پس انداز های افراد به سرمایه گذاری تبدیل می گردد. در بازار سرمایه عرضه و تقاضای سرمایه، نرخ بازدهی سرمایه را مشخص می کند. بازار مالی از دید عمر ابزار مورد معامله به دو گروه تقسیم می شود :
1- بازار اولیه
2- بازار ثانویه .
در بازارهای اولیه، اوراق انتشار یافته توسط شرکت ها برای اولین بار عرضه گشته و بدین ترتیب دارایی های مالی شرکت یا منابع مالی بلند مدت مبادله و تشکیل سرمایه صورت می گیرد. در بازار ثانویه، اوراق بهاداری که در قبل به بازار عرضه شده اند، مبادله می شود. در این بازارها تامین مالی جدیدی صورت نمی گیرد(راعی و تلنگی، 1387، 44-42).
3-2 تعریف بورس اوراق بهادار
بورس اوراق بهادار به معنی یک بازار متشکل و رسمی سرمایه است که در آن خرید و فروش سهام شرکت ها و اوراق قرضه دولتی یا موسسات معتبر خصوصی،تحت ضوابط و قوانین و مقررات خاصی انجام می شود. مشخصه مهم بورس اوراق بهادار،حمایت قانون از صاحبان پس انداز و سرمایه های راکد و الزامات قانونی برای متقاضیان سرمایه است.
بورس اوراق بهادار،از سویی مرکز جمع آوری پس اندازها و نقدینگی بخش خصوصی به منظور تامین مالی پروژه های سرمایه گذاری بلند مدت و از سویی دیگر،مرجع رسمی و مطمئنی است که دارندگان پس اندازهای راکد،می توانند محل نسبتاً مناسب و ایمن سرمایه گذاری را جستجو کرده و وجوه مازاد خود را برای سرمایه گذاری در شرکت ها به کار انداخته و یا به خرید اوراق قرضه دولت ها و شرکت های معتبر، از سود تضمین شده ای برخوردار شوند.
3شرکت های پذیرفته و شرکت های فعال در بورس به دو دسته تقسیم می شوند:
شرکت هایتولیدی
شرکت هایسرمایه گذاری
شرکت های تولیدی معمولاً به تولید کالای خاصی مبادرت می ورزند و در گروه صنایع فعال در بورس قرار می گیرند ودر سازمان بورس با نام شرکت و کد خاص خود، مشخص می شوند. اما شرکت ها ی سرمایه گذاری شرکت هایی هستند که به عنوان واسطه های مالی فعالیت می کنند، که این گونه شرکت ها یا فعالیت تولیدی ندارند و یا فعالیت آنها به گونه ای است که کمک های مالی از طریق سهام شرکت های تولیدی و صنعتی و یا مجموعه ای از آنها به تولید و سرمایه گذاری این شرکت ها مبادرت می نمایند که بر این اساس درحال حاضر شرکت های سرمایه گذاری فعال در بورس20 شرکت است و شرکت های تولیدی 298 شرکت می باشند. همچنین اکنون زمینه های لازم برای حضور شرکت های خدماتی نیز در بورس فراهم شده است(سایت سازمان بورس و اوراق بهادار).
4-2 اوراق بهادار
