بخشی از مقاله
چکیده
بررسی بارش سنگین و رگباری هم از لحاظ تامین منابع آب پشت سدها، و هم از لحاظ میزان خسارتی که میتواند وارد کند حایز اهمیت است. با تحلیل سینوپتیکی الگوهای گردشی هوا میتوان توزیع زمانی و مکانی این پدیده طبیعی را قبل از وقوع پیشبینی کرد. برای تحلیل سینوپتیکی بارش شدید 28 - میلیمتر در مدت 6 ساعت - روز 23 شهریور 1376 ایستگاه اهر که در طی بررسی 19 ساله شدیدترین بارش بوده است از دادهای پارامترهای بارش 6 ساعته ایستگاه اهر از سال 1371 تا 1390 استفاده شده است.
همچنین برای تحلیل همدیدی این بارش، از نقشه های سطح زمین و سطوح فوقانی جو - تراز 500 و 850 هکتوپاسکال - ، از قبیل رطوبت نسبی، شاخص صعود هوا، آب قابل بارش، نقشه امگا، جهت و سرعت باد سطح زمین، دمای هوای سطح زمین دمای نقطه شبنم مورد بررسی قرار گرفت. با تحلیل نقشههای سطح زمین و سطوح بالای جو مشخص شد، توده هوایی که از شمال وارد ایران شده وضعیت هوای منطقه را عوض کرده و موجب افت محسوس دمای منطقه شده، به طوری که دمای ایستگاه اهر در این روز تابستانی 2 درجه سانتیگراد شده است، در نتیجه نفوذ این توده هوا شریط را برای ناپایداری و صعود هوا فراهم کرده است. با توجه به اینکه منطقه مورد مطالعه از لحاظ رطوبت هم مستعد بارندگی است، لذا با فراهم شدن عامل صعود و رطوبت، بارندگی رگباری را در ایستگاه اهر در پی داشته است. البته این شرایط سینوپتیکی تداوم چندانی نداشته، با خروج پرفشار از منطقه، جریانات شرقی و افزایش دما دوباره شروع خواهد شد.
مواد و روشها
در این مقاله برای تحلیل سینوپتیکی بارندگی رگباری ایستگاه اهر از دو پایگاه استفاده شده است. پایگاه اول مربوط به دادههای آماری 6 ساعته بارشهای رگباری ایستگاه مورد مطالعه که از اداره هوا شناسی تبریز تهیه شده است. پایگاه دوم مربوط به متغیرهای جو بالایی درهمان زمان میباشد. از آنجایی که شرایط جوی قبل از بارشهای رگباری با بررسی الگوهای گردشی جو امکان پذیر بوده و این الگوها بر روی نقشههای هوا قابل رویت هستند، برای ترسیم نقشههای سطوح بالای جو روز مزکور در نرم افزار گردس از دادههای مرکز ncep/ncar استفاده شده است. سپس نقشههای هوای تراز متوسط دریا، نقشههای هوای سطوح 850 و500 هکتوپاسکال اتمسفر، نقشههای امگای ترازهای مذکور و نقشههای وزش رطوبتی بارش رگباری ایستگاه اهر مورد مطالعه قرار گرفت.
بارش رگباری فصل گرم اهر
با توجه به به نقشه فشار سطح دریا که در شکل 1 نشان داده شده است، یک آنتیسیکلون با فشار مرکزی 1025 هکتوپاسکال برروی شمال دریای خزر تا منطقه مذکور تشکیل شده که اگر رطوبت در منطقه وجود داشته باشد زبانه پرفشار هم میتواند بارش ایجاد کند. با در نظر گرفتن نقشه باد مداری و نصفالنهاری، وقتی باد وقتی باد از سمت شمال شرقی میوزد با حرکت ساعتگردی رطوبت دریای خزر را به منطقه مورد مطالعه میآورد که میتواند رطوبت منطقه را تامین کند.
با توجه به شکل 2 ، میزان ستون آب قابل بارش در منطقه 15 کیلوگرم در هر متر مربع است که نشان دهنده وضعیت مناسب رطوبتی در منطقه است. اگر یکی از عوامل صعود در منطقه وجود داشته باشد میتواند رطوبت کافی را برای بارندگی فراهم کند. شکل 3 نشان دهنده رطوبت مناسب برای بارش در منطقه است که در این روز رطوبت نسبی 80 درصد بوده است. همچنین رطوبت ویژه در منطقه 7 گرم در هر کیلوگرم هوا هست.
با در نظر گرفتن شکل 5 ، در روز 23 شهریور 76 یک هسته امگای مثبت در شرق منطقه مذکور تشکیل شده است، که بر فشار هوا میافزاید و باعث افزایش فشار هوا در منطقه شده و در نتیجه باعث افت ناگهانی دمای هوا، در این فصل سال شده، لذا شرایط را برای ناپایداری هوا فراهم میکند. با توجه به نقشه نسبت بارش همرفتی مشخص شده که عامل صعود همرفتی در بارش روز مذکور دخالت نداشته است، بلکه بارش رگباری 28 میلیمتری، ناشی از ورود توده هوای سرد شمال سپس کسب رطوبت توده هوای یاد شده از روی دریای خزر و ورود آن به منطقه گرم مورد مطالعه باعث بارش رگباری در روز 23 شهریور شده است .
