بخشی از مقاله
تحلیل سینوپتیکی و دینامیکی سیستم های جوی سواحل جنوب ایران مطالعه موردی: استان بوشهر
چکیده
سواحل خلیج فارس بویژه استان بوشهر به دلیل شرایط توپوگرافی (مجاورت با دریا، منابع رطوبتی دریا، بیابانهای عربستان و عراق و وجود کوههای زاگرس در منطقه) در تمامی فصول سال، بویژه در اواخر فصل سرد زمستان و انتقال فصل، در معرض حمله هستههای کم-فشار مدیترانه و فعالیتهای کمفشار سودانی قرار میگیرد. هدف این تحقیق مطالعهی دقیق عوامل همدیدی و دینامیکی و شناسایی وضعیت کمی وکیفی تودههای هوای موثر بر سطح استان بوشهر در مقیاس میکرو به روشی دقیق و مناسب است تا با دستیابی به نتایج دقیق و قابل لمس مدیران بتوانند بینشی بهتر و عمیقتر نسبت به مساله به مسئولین مربوطه ارائه نمایند. برای بررسی عوامل سینوپتیکی سیستمهای جوی موثر منطقه، نقشههای سینوپتیکی فشار سطح دریا و ارتفاع ژئوپتانسیل ترازهای 850 و500 هکتوپاسکال و نقشههای سرعت و جهت باد، رطوبت، دما و اُمگای ترازهای 700،850 هکتوپاسکال و سطح زمین برای پنج ایستگاه سینوپتیک مورد مطالعه در طول دوره آماری ( (1980 -2008 تهیه و تحلیل گردیدند. پس از بررسی و ارزیابی نقشههای همدیدی طی دوره آماری انتخابی، الگوهای همدیدی شکل گیری شرایط سیستمهای جوی منطقه تهیه شد. بررسی نحوه آرایش سیستمها در الگوها هنگام ورود به منطقه، نشان میدهد که شدت و گسترش تودهها در ارتباط نزدیکی با پیشروی سیستمهای کمفشار سودانی بر روی منطقه در سطوح پایین جو و
استقرار فرودی عمیق در تراز میانی در غرب منطقه مورد مطالعه داشته است بدین ترتیب که در هنگام ورود سیستمهای جوی ترکیب ناوهی عمیق شرق مدیترانه و زبانهی کم فشار سودانی به همراه پشتهی عمیق مستقر بر روی مرکز و غرب مدیترانه شرایط مناسبی را برای انتقال هوای سرد و مرطوب دریای مدیترانه به پشت این فرود فراهم میکند و جریاناتی با جهت و سرعت و رطوبت مناسب همراه با گردش سیکلونی فراگیر بر روی ایران و به خصوص منطقهی مورد مطالعه بوجود میآورد.
واژههای کلیدی : سیستمهای سینوپتیک، کمفشار سودانی، مخاطرات محیطی، سواحل جنوب
-1مقدمه
استقرار استان بوشهر در بین عرضهای جغرافیایی 27 درجه و 14 دقیقه تا 30 درجه و 16 دقیقه موجب گردیده است که این استان به یکی از گرمترین مناطق کشور مبدل گردد. موقعیت جغرافیایی استان در فاصلههای عرضهای جغرافیایی گفته شده به گونهای است که تودههای هوای برآمده از جنوب غرب و غرب امکان ورود به این منطقه را یافته و اثرات ویژه خود را بر اقلیم استان بر جای گذارند. گسترش استان در فاصله حدوداً 3 درجه عرض جغرافیایی، موجب تغییرات قابل ملاحظهای در
1
برخی از پارامترهای اقلیمی نظیر ساعات آفتابی، درصدآفتابگیری، تشعشع و سایر انرژیهای دریافتی از خورشید میگردد که هر یک از آنها به نحوی بر شرایط اقلیمی استان موثر واقع میشوند. عوامل متعددی از جمله ارتفاع، عرضهای جغرافیایی، مجاورت با دریا و منابع رطوبتی، ورود تودههای هوای مهاجر از جمله عبور پاییزی و زمستانی سیکلونهای سودانی و مدیترانه-ای و عوامل دیگری نظیر کشاورزی و پوشش گیاهی از عمدهترین عوامل تعیین کننده وضعیت اقلیمی منطقه میباشند. همانطور که گفته شد خلیج فارس در منطقه معتدله شمالی واقع است و با توجه به موقعیت و عرض جغرافیایی آن، کل خلیج فارس در منطقه بسیار گرم و جنوبی نیمکره شمالی قرار دارد که از نظر عرض جغرافیایی هم ردیف کشورهای مصر، لیبی و شمال افریقا است(اداره کل هواشناسی استان بوشهر،.(1390استان بوشهر در مجموع دارای اقلیمی گرم است که در بخش های ساحلی به صورت گرم و مرطوب و در بخش های داخلی استان به صورت گرم و خشک میباشد. استان بوشهر از استانهای کم باران کشور است و مهمترین سیستمهای موثر بر آن در فصل زمستان کم فشارهای مدیترانهای و سودانی است و پرفشارهای شمالی، شمالغربی و سایر مراکز پرفشار نیز در طول فصلهای سرد سال به گونهای تعدیل یافته بر این استان تاثیر میگذارند. در فصول گرم سال، کمفشار حرارتی مستقر بر روی صحاری عربستان، افریقا و کویر ایران بر استان بوشهر تاثیر گذاشته و موجب افزایش دمای آن میشوند. در ماههای گرم سال، به ویژه در تابستان مرکز کمفشار هند یا مونسون نیز به صورت محدود و مقطعی بر استان بوشهر تاثیر میگذارد.(علیجانی، (1385
در ماههای سرد سال دریای مدیترانه علاوه بر اینکه محل عبور کمفشارهای مهاجر میباشد، خود نیز محل تشکیل کم-فشارهای متعددی است که برخی از آنها در حرکت خود به جانب شرق، بر روی قبرس زبانهای کمفشار ایجاد کرده و این زبانه کمفشار از روی کشور ترکیه وارد ایران میشود و نواحی غرب و شمالغرب کشور را تحت تاثیر قرار میدهد. گاهی نیز این سیستم پس از عبور از روی ترکیه و برخورد با ارتفاعات آن مناطق به دو شاخه تقسیم می شود که یک شاخه آن از طرف غرب و شمالغرب وارد کشور خارج میشود و شاخه دیگر پس از عبور از روی کشور عراق خراسان وارد افغانستان میشود. به هنگامی که تراف سطوح فوقانی با گرادیان مناسب دما و فاکتور، این سیستم های کم فشار را همراهی کنند، بارندگیهای موثری در مناطق تحت نفوذ آنها ریزش میکند(علیجانی و همکاران، .(1385 در فصل زمستان سیکلونهای مدیترانهای در مسیر حرکت خود در فلات ایران، استان بوشهر را نیز تحت پوشش قرار داده و بارندگیهای کم و بیش ملایم و مداومی را در آن بوجود میآورند. منطقه سودان در افریقا به علت مجاورت با منطقه حاره به طور نسبی دارای فشار کم است. در فصول سرد سال با نفوذ زبانه پر فشار به نواحی شمالی سودان و ریزش هوای سرد در آن منطقه کمفشار سودان تقویت شده و از دریای سرخ رطوبت جذب مینماید(مفیدی و همکاران، .(1382 در واقع این سیستم در ابتدا فاقد جبهه است و فعال نمیباشد، اما به تدریج که بر روی دریای سرخ کشیده میشود، با توده های هوای آن منطقه برخورد کرده و فعال میشود که عموماً پس از شکلگیری یا از طریق خوزستان وارد ایران می گردد و یا پس از عبور از روی عربستان و کویت و توقف کوتاه بر روی خلیجفارس و کسب رطوبت کافی، استانهای بوشهر، هرمزگان و گاهی تا نواحی مرکزی کشور را تحت تاثیر قرار میدهد و پس از آن به طرف شرق و جنوب شرق کشیده میشود. بارندگی از سیستمهای کمفشار سودانی معمولاً از ابرهای جوشی بوده و کمتر به صورت آرام و مداوم است و به این جهت اغلب در جنوب و مرکز کشور پس از بارندگیهای رگباری از سیستمهای کم-فشار سودانی، سیلابهای مخرب جریان مییابد که نظیر آنها در استانهای بوشهر، هرمزگان و فارس طی سالهای گذشته به فراوانی اتفاق افتاده است. سیستمهای کمفشار مدیترانهای و سودانی منشاء مهمترین بارندگیهای استان بوشهر میباشند. در فصل تابستان استان بوشهر تحت تاثیر کمفشارهای حرارتی صحراهای عربستان، افریقا و کویر ایران قرار میگیرد که این جریانات گرم و خشک موجب افزایش دما و تبخیر و قطع بارندگیهای استان میگردند. زبانهی کمفشار مانسون هند نیز ممکن است گاهی اوقات از جنوبشرق کشور وارد استان بوشهر شده و برآن تاثیرگذارد. دوره فعالیت کمفشار هند سه ماه تابستان است که بادهای موسمی تابستانه اقیانوس هند را به وجود میآورد که از طرف جنوب غربی اقیانوس هند می وزد و به کرانههای مکران می رسد و بر سواحل آن تاثیر میگذارد. این جریان جوی در حالیکه در مناطق هندوستان و تمام آسیای جنوبشرقی موجب بارندگیهای فراوان میگردد، متاسفانه رقم قابل ملاحظهای از بارندگیهای آن به کشور ما نمی رسد و
2
فقط گاهی بارندگیهای اندکی را در سواحل و رگبارهایی را در ارتفاعات جنوبشرق به وجود می آورد و در سایر استانها معمولاً به ایجاد ابرناکی و نیز تولید گرد و خاک اکتفا مینماید(سلیقه و همکاران، .(1389 تاثیر سیستمهای شمالی و شمال غربی و سایر مراکز پرفشار بر استان بوشهر به شدت مراکز کمفشارهای گفته شده نبوده ولی تاثیر نفوذ پرفشارهای شمالی در قالب سرماهای استثنایی در برخی از سالها در استان بوشهر انکار ناپذیر است. شوری آب و خاک در بخشهای وسیعی از استان بوشهر، زمینهای این استان را در گسترههای وسیعی غیر قابل کشت نموده است و در نتیجه زمین های قابل کشت به صورت محدودههای پراکنده در سطح استان مشاهده میشوند. در استان بوشهر شکل غالب باغداری به احداث نخلستانها
اختصاص دارد که در نواحی دالکی، بوشکان، تنگستان، خورموج، خاییز و کنگان به عمل میآید . مراتع استان بوشهر هم به دلیل کمبود بارندگی و طولانی بودن فصل گرم و محدود بودن دوره بارش در طول سال و نامساعد بودن جنس خاکها وچرای بیرویه دامها، بیشتر از نوع متوسط و فقیر است. در مجموع به علت محدودیت در فعالیتهای کشاورزی و ضعف پوشش جنگلی و مرتعی، عوامل فرعی کشاورزی و پوشش گیاهی به جز در محدوده های کوچک خرد اقلیمی، نمیتوانند بر اقلیم استان موثر واقع شوند. وسعت پوشش جنگلی استان بوشهر 334200 هکتاراست که 18/94 درصد از کل وسعت منابع طبیعی استان را تشکیل می دهد. با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی حاکم بر منطقه در حال حاضر جنگلهای استان عموماً جنبه حفاظت شده داشته و اصولاً مورد بهره برداری قرار نمیگیرند. وسعت کل مراتع استان بوشهر در حدود 1/1 میلیون هکتار میباشد که شامل
مراتع دشتی و کوهستانی است(شکل شماره.(1 قریب 600 هزار هکتار از این مراتع در حاشیه خلیج فارس قرار دارد که به علت شوری شدید خاک و وجود گیاهان نامرغوب ( از لحاظ تعذیه دام ) قابلیت استفاده چندانی ندارند ولی در فصول زمستان و اوایل بهار چشم اندازی خیره کننده در بسیاری از نقاط استان ایجاد میکنند. بقیه مراتع استان که حدود 1/1 میلیون هکتار می باشد از نظر عوارض طبیعی به دو قسمت تقسیم میگردد(سازمان جنگلها و مراتع استان بوشهر، .(1388 یکی مراتع دشتی حاشیه خلیج فارس تا ارتفاع 70 متر که دارای شیب کم و بسیار یک نواخت می باشد. در بخش ساحلی، به دلیل بالا بودن سطح آبهای زیرزمینی گیاهان شور پسند سالسولا پوشش عمده را تشکیل میدهد و به تدریج که به طرف ارتفاعات کم پیش میرویم گیاهان دیگری مانند اتریپلکس و سالکورنیا جایگزین میگردند. ناحیه شمالی و شرقی استان از ارتفاع تقریبی 70 بالاتر که دارای آب و هوای ملایمتر میباشد، از تنوع گیاهی بهتری برخوردار استپوشش. گیاهی این مراتع را عمدتاً گیاهان علفی با گونه غالب بهمن و انواع لگمهای گرمسیری از قبیل یونجه، شبدر، ماشک گل خوشهای نوعی اسپرس و غیره همراه با گونههای بوتهای خانواده بقولات مانند: گون، اتنگرس و نوعی درمنه و گونههای درختی و درختچهای مانند : کُنار، بَنه، بادام کوهی و کُلخُنگ تشکیل می دهد.
این منطقه به دلیل نزدیکی به خط استوا و کمی ارتفاع به طور کلی دارای آب و هوای گرم از نوع بیابان کناری است به طوری که در داخل استان گرم و خشک و در سواحل گرم و نمناک است. بنابراین، مناطق وسیعی از استان بوشهر که در حدود 80 درصد از سطح استان را در بر میگیرد تحت سلطه اقلیم نامناسب خشک گرم واقع شده است و تقریباً تمام نقاط شهری و بندری استان در این نوع اقلیم اسقرار دارند(اداره کل هواشناسی استان بوشهر). نم موجود در ساحل دما را تا حدودی متعادل میکند اما درصد رطوبت در برخی از ماهها چنان بالا میرود که به حد اشباع میرسد. در این حالت هوا از فعل انفعالات می-افتد و یک هوا دم کرده و کم تحرکی به وجود میآورد که اصطلاحاً به آن شرجی میگویند. بررسی آمارهای هواشناسی نشان میدهد که استان بوشهر و سواحل مجاور آن در نوار فوق حاره یا کمربند پرفشار جنب حاره قرار گرفته و به طور کلی دو فصل بیشتر ندارد. فصل تابستان با هوای بسیار گرم به مدت 9ماه از سال و فصل زمستان با هوای نسبتاً خنک ( حدود 15 درجه سلسیوس) شامل ماههای آذر، دی و بهمن میباشد. در فصل زمستان، هوای خلیج فارس خشک و مطبوع است و به جز در مواقعی که کمفشارهای سودانی و مدیترانه از این ناحیه میگذرند، آسمان صاف و بسیار خوشایند است. در فصل تابستان هوای خلیج فارس به شدت گرم میشود و آسمان صاف و بی ابر است و باران به ندرت میبارد. تحلیل اقلیم سالانه استان بوشهر نشان میدهد که اقلیم سالانه استان بیشتر حاصل عملکرد 4 عامل میباشد. این عوامل به ترتیب اهمیت عبارتند از عامل
3
رطوبت و باد، عامل ابر رو بارش، عامل گرما و دید و عامل غبار است. به عبارتی، این 4 عامل، 97 درصد از رفتارهای اقلیمی سالانه استان بوشهر را توضیح میدهند.(گرامی مطلق، (1385
شکل شماره (1-1) موقعیت جغرافیایی استان بوشهر
دراین پژوهش فرض بر آن است که توزیع زمانی و مکانی سیستمهای جوی مستقر بر سواحل خلیج فارس دارای دو الگوی متفاوت از هم است با توجه به موارد فوق و همچنین نظر به اهمیت شناخت الگوها و ویژگیهای زمانی - مکانی سیستم-های جوی در استان بوشهر، سعی بر این است تا با استفاده از روشهای همدیدی و آماری، به تحلیل زمانی و مکانی وضعیت سیستمهای جوی در ترازهای مختلف جو طی یک دوره آماری مشترک 29 ساله 1980) تا (2008 برای تمامی ایستگاههای مورد مطالعه پرداخته شود و بدین منظور به سوالات پژوهش پاسخ داده شود.
-1 پراکنش زمانی و استقرار مکانی سیستمهای جوی بر روی سواحل خلیج فارس چگونه است؟
-2 فراوانی، شدت، تداوم سیستمهای جوی که به نوعی بر اقلیم منطقه تأثیر گذارند چگونه است؟
-2پیشینه پژوهش
شناسایی روند تشکیل تودههای هوای موثر بر سطح استان و آثار اقتصادی، محیطی و انسانی ناشی از آنها توجه بسیاری از محققان را به خود جلب کرده و تاکنون تحقیقات زیادی درباره لزوم توجه به شناسایی و اثرات ناشی از آن انجام شده است. برای مثال: اوتکین و جاناتان مارتین (2004) از لحاظ اقلیم شناسی سینوپتیکی طوفان جنب حارهای گونا را بررسی کردند. نتایج آنها نشان داد که سیکلونهای سطح زمین به رخنه اغتشاشهای برون حاره به جنب حاره منجر میشود. پینتو و همکاران (2009) ارتباط بین رخداد طوفان با شاخص پیوند از دور نوسان اطلس شمالی((1NAO را بررسی کرده، نشان دادند که طوفانها و سیکلونهای فرین طی فاز منفی نوسان اطلس شمالی اتفاق میافتد. ایوا و بلیک باکو واسکا (2009) شرایط جوی رخداد طوفانهای شدید را در لهستان بررسی کردند. نتایج پژوهش آنها نشان داد که در 50 درصد روزهای همراه با
4
طوفان، بارش بیش از 20 میلیمتر اتفاق میافتد و فراوانی روزهای همراه با طوفان و بارش در الگوهای چرخندی با فراوانی آنها در شرایط واچرخندی تقریباً برابر است. وای هانگ و شااونشی (2001) علل وقوع توفانهای گرد و غبار و اثرات آنها بر آب و هوای کشور چین را مطالعه نمودند. آنها گرمایش زمین در پهنه کشور مغولستان و سرمایش زمین در شمال کشور چین را در ایجاد گرد و غبار بخشهای شمال این کشور بویژه حوضهی تاریم را موثر میدانند. وانگ (2005) روابط بین شکلگیری طوفانها و تحول سینوپتیک آنها را در شمال شرق آسیا مطالعه نموده است. وی نتیجه گرفته است که یک طوفان زمانی توسعه مییابد که یک سیستم به سمت ناحیهی بیابانی حرکت میکند. وی همچنین متذکر میشود که جریانهای سرد در
بیابان سرد نیز شرایط مساعدی را برای توسعه طوفانها فراهم میآورد. در قطاع سرد سیکلون، میزان گرد و غبار کمتر و در قطاع گرم سیستم به دلیل صعود هوای گرد و غباری، شدت گرد و غبار بالا است. هامیش و همکاران (2001) گرد و غبارهای تروپوسفری استرالیا را مطالعه نمودهاند. آنها به این نتیجه رسیدند که گرد و غبارهای قارهی استرالیا همراه با فرودهای سطح بالا و جبهه های سرد سیکلونهای زمینی است به طوری که در صورت وجود شرایط مذکور، گرد و غبارهای بیابانهای مرکزی استرالیا میتواند تا هزاران کیلومتر فراتر از این قاره در نیمکرهی جنوبی پخش شود. آنها با استفاده از مدلهای پیش بینی، جابهجایی و تغییر مسیرهای انتقال ذرات گرد و غبار را در نیمکرهی جنوبی بررسی نمودهاند. چنوینن و همکاران (1996) مطالعاتی را در مسیریابی طوفانهای خاک و ماسهای در شمال چین انجام داده و بیان کردند که با افزایش رطوبت خاک میزان طوفانهای شدید و فرسایش کاهش پیدا می کند. فنگ و همکاران (2002) در زمینه تأثیر طوفانهای گرد و غبار را بر روی سلامتی و تنفس بررسی کرده و تغییرات تمرکز غبار در طول طوفانهای خاک در تایوان مورد مطالعه قرار داده و نشان دادند رابطه معنیداری بین آنها وجود دارد. چنگنن و چنگنن (1992) مخاطرات جوی را در ایالات متحده در طی 40 سال گذشته بررسی کردند و دریافتند که شدت و فراوانی وقوع مخاطرات به فعالیت سیکلونها بستگی دارد. هارناک و همکاران (1996) رگبارهای شدید فصل تابستان ایالت یوتا را در دوره 1993 - 1950 استخراج و بررسی کردند. مادوکس (1978) با مقایسهای که بین سیلهای سنگین بیگ تامپسون و راپید سیتی از نظر سینوپتیکی انجام داده، به این نتیجه رسید که عامل ایجاد این سیلها بادهای سطح پایین هستند که رطوبت فراوانی را به این دو منطقه منتقل میکنند. بسیاری از محققان مدارک و شواهدی دال بر تغییرات فعالیت سیکلونها و طوفانهای شدید در اثر افزایش گازهای گلخانهای ارائه میکنند. نتایج مطالعات در نیمکرهی شمالی نشان میدهد که در اکثر مدلهای اقلیمی تعداد سیکلونها اندکی کاهش یافته، در حالیکه تعداد طوفانها افزایش یافته است. برای مثال: فینک و همکاران (2009) طوفان کیریل اروپا را در ژانویه 2007 مطالعه کردند. ایشان با استفاده از مدلهای مختلف به تحلیل سینوپتیکی، آثار هواشناختی آن و ارتباط با تغییر اقلیم پرداختند. نتایج حاصل از مدل ایشان نشان داد که شیب فشار بسیار زیاد در اروپا به باد بسیار شدید و مخربی منجر شد که نه تنها مرکز اروپا، بلکه بخشهای شرقی اروپا را نیز در بر گرفت. در ایران نیز تحقیقات زیادی درباره لزوم توجه به شناسایی و اثرات ناشی از طوفان-های شدید انجام شده است. امیدوار (1389) با بررسی رژیم بادهای شدید و طوفانی یزد طی دوره آماری سالهای -1362 1382 با استفاده از دادههای جو بالای ایستگاههای سینوپتیک یزد و کرمان و نقشههای سینوپتیکی سطوح بالا نشان داد که بیش از 77 درصد بادهای شدید منطقه از سمت 250 - 300 درجه و سرعت بین 15 - 29 متر وزیده است. وی به این نتیجه رسید که تغییرات سریع فشار و دمای هوا در ابتدای دوره گرم سال و انتقال فصل به دنبال عبور یک سامانه کمفشار با جبهه سرد و خشک ازسمت غرب - شمالغرب همراه با وجود ناوه در ترازهای 850 و 500 هکتوپاسکال و ناپایداری محلی مهمترین علل بروز این بادهای شدید در منطقه بوده است. صلاحی (1389) در تحقیق خود تحت عنوان بررسی ویژگیهای آماری و همدیدی طوفانهای تندری استان اردبیل با استفاده از روش تجزیه مولفه روند سریهای زمانی و بررسی شرایط همفشاری سطح زمین و 500 هکتوپاسکال چهار ایستگاه سینوپتیک این استان به این نتیجه رسید که در ایستگاههای اردبیل، خلخال و مشکین شهر وقوع طوفانهای تندری دارای روندی افزایشی است و در ایستگاه پارس آباد روندی کاهشی دارد و در بررسی نقشهای همدیدی به این نتیجه رسید که گسترش بادهای غربی بوسیله ناوه مدیترانه و انتقال سرما و رطوبت عرضهای بالا بر روی منطقه باعث ایجاد ناپایداری شدید همراه با رعد و برق در منطقه شده است. ذوالفقاری و همکاران (1384) با استفاده از
5
آمار بلند مدت بادهای با سرعت بیش از 36 کیلومتر ساعت ایستگاه شکوهیه و انتخاب 20 نمونه باد شدید به این نتیجه رسید که در این بیست نمونه انتخابی، علت بادهای شدید وجود سامانههای کم فشار فعال با گرادیاننفوذی، فشار نسبتاً زیاد و رطوبت پایین در منطقه بوده است. حاج بابایی و همکاران (1384) با استفاده از آمار سمت و سرعت باد ماکزیمم ایستگاههای هواشناسی خور و بیابانک و فرودگاه اصفهان و نقشههای سطح زمین و سطوح میانی جو و نقشه نمایه قائم جو، طوفانهای شدید شرق اصفهان را مورد تحلیل همدیدی قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که فراوانی بادهای با سرعت بیش از 21 نات در ثانیه در قیاس با بقیه بادها بیشتر است و فراوانی بادها در جهتهای شرق و جنوب شرقی بسیار کم و ناچیز بوده است. مرجانی (1372) با استفاده از نقشهای سینوپتیکی، بادهای شدید بیش از 15 متر بر ثانیه طوفان را در خراسان بررسی کرده است
. وی وجود مرکز کمفشار حرارتی در نواحی مرکزی و جنوبی ایران، حرکت پرفشار سیبری در زمستان به شمال این استان و پرفشار جنب حارهای در تابستان را عوامل مؤثر بر وقوع طوفانها در استان خراسان میداند. حسینی در سال (1379) با استفاده از شاخصهای ناپایداری و نقشههای سینوپتیکی، بادهای شدید تهران را مطالعه کرده است. وی حاکمیت هوای سرد قبل از عبور جبهه سرد، وجود ناپایداری، همجوار بودن با منطقه کویر و وجود مرکز کمفشار بسته شده 1004هکتوپاسکال را در ایجاد بادهای شدید در تهران مؤثر میداند.. لشکری (1375) بارشهای شدید جنوب غربی ایران را نتیجه تقویت و تشدید فعالیت مرکز کم فشار موسمی سودانی و منطقه همگرایی دریای سرخ و تبدیل آن به سیستم دینامیکی و ترمودینامیکی می-داند. نجارسلیقه (1389) در پژوهشی که در ارتباط با بارشهای تابستانه جنوب شرقی ایران انجام داد، به این نتیجه رسید که نفوذ زبانه کم فشار موسمی از سمت شرق در سطوح زیرین تروپوسفر که سبب انتقال رطوبت اقیانوس هند و خلیج بنگال می-شود، چنانچه شرایط مساعدی برای تودههای مربوط در لایههای میانی تروپوسفر وجود داشته باشد، بارشهای رگباری شدیدی به وجودمیآید.
باتوجه به مطالعات انجام شده مشخص میشود که تاکنون هیچگونه بررسی در این زمینه در منطقه بوشهر صورت نگرفته، در حالیکه به علت موقعیت جغرافیایی و اقلیمی که دارد همواره و در بیشتر فصول در معرض تودههای هوای مختلف قرار می-گیرد و اقلیم منطقه را تحت تاثیر قرار میدهد. هدف این پژوهش شناخت عوامل سینوپتیکی موثر بر شکلگیری اینگونه سیستمهای جوی در استان بوشهر و اثرات ناشی از آن است.
-3اهداف کلی تحقیق
-3-1روش و مراحل انجام کار
هدف این تحقیق شناخت چگونگی پیدایش سیستمهای جوی در منطقه مورد مطالعه است. ازاین رو، برای بررسی و شناخت دقیق شرایط همدیدی و دینامیکی غالب پیدایش سیستمهای جوی در استان بوشهر و شناسایی حرکت تودههای هوا به سوی منطقه مورد مطالعه از نقشههای همدیدی لایههای مختلف جو از جمله ارتفاع ژئوپتانسیل ترازهای 850 و500 هکتوپاسکال استفاده شد. برای بررسی ویژگیهای ترمودینامیکی هوایی که منطقه مورد مطالعه را تحت تاثیر قرار میدهد، تشخیص نوع تودههای هوا و نیز مطالعه ویژگیهای دینامیکی از نظر سیستمهای فشاری وارد به منطقه از نقشههای فشار تراز سطح دریا و فشار ترازهای 500 و 850 هکتوپاسکال، برای شناسایی جریان باد و رطوبت انتقالی به منطقه از نقشههای همدیدی مربوط به سرعت و جهت باد(سطح زمین و تراز 850 هکتوپاسکال) و برای بررسی ناپایداریهای جوی و محاسبه میزان ناپایداری و پایداری وضعیت تودههای هوا از نقشههایهمدیدی اُمگای تراز 700 هکتوپاسکال از سایت cdc.noaa.gov استفاده گردید تا بدین ترتیب وضعیتهای همدیدی طی دورههای انتخابی در منطقه بر مبنای تحلیل و تفسیر نقشههای همدیدی و دادههای مذکور مشخص گردیده و الگوهای همدیدی حاکم بر منطقه به طور جداگانه شناسایی و امکان پیش بینی سیستمهای جوی موثر بر منطقه فراهم شود.
6
