بخشی از مقاله
چکیده
مطالعهاي به منظور بررسی اثرات دگرآسیبی غلظتهاي مختلف - شاهد، 20، 40، 60، 80 و 100 درصد - Alhaji camelorum وProsopis farcta بر برخی صفات جوانهزنی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی شاهی به اجرا درآمد. مقایسه میانگین اثر اصلی A. camelorum و P. farcta بر صفات طول ریشهچه، ساقهچه و فنل برگچه و ساقهچه شاهی نشان داد که P. farcta اثر معنیدار کاهشی بیشتري بر این صفات داشت. در این مطالعه با افزایش غلطتها پارامترهاي مورد بررسی به جزء کلروفیل b و فنل کل نسبت به شاهد کاهش یافت. بیشترین کاهش مربوط به تیمار 100 درصد بود.
مقدمه
علفهاي هرز گیاهان خودرویی هستند که در محلهاي نامناسب محیطی روییده و رقیبی براي گیاهان زراعی میباشند .[3]علفهاي هرز به طرق مختلف رشد گیاهان زراعی را تحت تأثیر قرار میدهند و همواره مشکلات عدیده اي چون کاهش عملکرد، کاهش کیفیت محصول تولیدي و افزایش هزینه هاي تولید را به دنبال دارند.[1]هرچند که علف کشهاي شیمیایی به عنوان یک روش کلیدي در کنترل علفهاي هرزمحسوب میشوند اما مشکلاتی مانند اثر سوء مواد شیمیایی بر محیط زیست و افزایش گونههاي علفهرز مقاوم به سموم شیمیایی از پیامدهاي استفاده از این ترکیبات میباشد .
براي جلوگیري ازگسترش مقاومت علفهاي هرز و همچنین کاهش مشکلات زیست محیطی ایجاد شده در اثر مصرف علف کشها و نیز کم کردن هزینههاي تولید باید از استراتژي جایگزین مانند استفاده از روش هاي بیولوژیکی و زراعی در کنار روش هاي شیمیایی استفاده کرد.یکی از این روش هاي بیولوژیکی استفاده از خاصیت دگرآسیبی گیاهان علیه گیاهان دیگراست.[6]آللوپاتی عبارت از تاثیر بازدارندگی ویا تحریک مستقیم یا غیر مستقیم یک گیاه بر روي گیاه دیگراست که از طریق تولید ترکیبات شیمیایی توسط گیاهان وآزاد شدن آنها در محیط اعمال می گردد.[9]این پدیده دراکوسیستم هاي گیاهی وجود دارد و به طور گسترده دراجتماعات گیاهی طبیعی اتفاق میافتد.
[8]گیاهان ترکیبات شیمیایی متعددي را در طول دوره رشد و نمو خود تولیدمی کنند که در این بین اسیدهاي آلی ساده قابل حل در آب، تاننها، ترپنوئیدها، فنولیک اسیدها و بنزوئیک اسیدها درزمره انواعی از متابولیتهاي ثانویه با خاصیت آللوپاتی می باشند و ترشحات ریشه، مواد آبشوئی شده از برگ ها تحت تاثیر بارندگی و یا ریزش مه، بقایاي گیاهی و فرآوردههاي ناشی از تجزیه میکربی آنها به عنوان مواد حامل ترکیبات شیمیایی آللوپاتیک شناخته شده اند.[15] طی تحقیقی گزارش شد که عصاره آ بی کلزا، درصد جوانهزنی، طول ریشهچه وساقهچه گیاهچههاي گندم را نسبت به شاهد آب مقطر کاهش می دهد و با افزایش غلظت عصاره این اثرتشدید میشود.[14] طی تحقیقی دیگر پتانسیلدگرآسیبی عصاره بقایاي گندم را بر جوانهزنی و رشد پیچک صحرایی و علف پنجهاي در شرایط آزمایشگاه و گلخانه مورد ارزیابی قرار گرفت و مشاهده شد که عصاره آبی گندم باعث کاهش معنیدار رشد هر دو علفهرز در همه غلظت ها شد.[7]طی گزارشی [10]ارقام مختلف برنج توانایی دگرآسیبی متفاوتی بر ظهور و رشد علفهرز سوروف داشت .
خارشتر - - Alhagi camelorumاز علفهاي هرز چند ساله و از تیره نخود - - Fabaceae است.[6]این گیاه تقریباً در اکثر نقاط ایران وجود دارد و از طریق بذر و ریزوم تکثیر یافته و به عنوان یکی از علفهاي هرز مهم مزارع و باغات محسوب میشود.[17] گیاه جغجغه - Prosopis farcta - یکی از گیاهانی است که در ایران جهت التیام زخم در میان عوام به خصوص در منطقه سیستان و بلوچستان کاربرد دارد . جنس Prosopis، درختان و درختچه هایی از خانواده Leguminosae و زیر خانواده Mimosoideae میباشد. با توجه به این که مطالعات اندکی در زمینه تداخل شیمیایی گیاهان خارشتر و جغجغه بر روي گیاهان دیگر در ایران انجام شد، بنابراین هدف از تحقیق حاضر ارزیابی اثرات دگرآسیبی غلظتهاي مختلف عصاره آبی خارشتر وجغجغه بر صفات جوانهزنی ، فیزیولوژیکی - کلروفیل a، b و کل - و بیوشیمیایی - فنلکل - گیاه شاهی بود.
مواد و روش ها
تحقیقی جهت ارزیابی پتانسیل عصاره آبی غلظتهاي مختلف کل اندام A.camelorum و P.farcta بر صفات جوانهزنی، فنلکل و کلروفیل a و b برگچه و ساقچه شاهی در آزمایشگاه علوم علفهايهرز دانشکده کشاورزي و منابع طبیعی دانشگاه گنبد کاووس در سال 1391 انجام شد.دراین تحقیق نمونههاي گیاهی A.camelorum و P.farcta در مرحله رسیدگی کامل از مزرعه پژوهشی دانشگاه گنبد کاووس جمع آوري شد. سپس به آزمایشگاه انتقال و در دماي 60 درجه سانتیگراد در آون خشک شد.در نهایت توسط آسیاب پودر گردید.
تهیه غلظتهاي مختلف عصاره آبی:
جهت تهیه عصاره با غلظتهاي مختلف، 10 گرم پودر خارشتر و جغجغه، وزن گردید و درارلن ریخته شد و 100 میلی لیتر آب مقطر به آن اضافه شد.مخلوط حاصل به مدت 72 ساعت در دستگاه لرزاننده قرار داده شد. پس از گذشت مدت لازم مخلوط حاصل با کاغذ واتمن شماره یک صاف شد.از محلول به دست آمده با کمک آب مقطر،غلظتهاي مختلف - شاهد، 20، 40، 80،60 و 100درصد - تهیه شد.
آزمایشات زیست سنجی:
جهت آزمایشات زیست سنجی، پتري دیشهایی با قطر11 سانتی متر در نظر گرفته شد . ابتدا پتري دیش ها توسط اتانول 96 درصد ضدعفونی شد ودر کف آنها کاغذ واتمن بصورت دو لایه قرار داده شد. در هر پتري دیش 50 عدد بذرشاهی ضد غفونی شده با هیپوکلرید سدیم قرار داده شد. 10 میلی لیتر عصاره به هر پتریدیش در سه تکرار اضافه شد. سپس پتري دیشها در اطاقک رشد در دماي 25_+3 درجه سانتی گراد و در تناوب نوري 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی به مدت 5 روز نگهداري شدند. در پایان 5 روز صفات طول ریشهچه و ساقهچه به کمک خط کش اندازهگیري شد. درصد جوانهزنی از رابطه - 1 - از روز دوم تا روزپنجم محاسبه شد.
رابطه - - 1 GP=100 - n/N - در این رابطه تعداد بذرهاي جوانه زده n تعداد و N کل بذرهاي کشت شده میباشد.[18] سرعت جوانهزنی با استفاده از رابطه زیر محاسبه گردید .[10] رابطه - - 2 GS = ∑ :GS سرعت جوانهزنی، :n تعداد بذر جوانهزده در زمان t و :t تعداد روزها از زمان شروع آزمایش سنجش کلروفیل a، b و کل برگچه و ساقهچه شاهی تیمار شده بر اساس روش [4]انجام شد. بدین ترتیب که مقدار 0/1 گرم از بافت برگ تازه با 10 میلیلیتر استون سرد 80 درصد کامل له گردید.محلول حاصل با دور پایین 1000 به مدت 10 دقیقه - براي جلوگیري از شکست آللوکیمکالها - سانتریفیوژ شد. سپس فاز محلول از فاز جامد جدا گردید و با استون سرد 80 درصد به حجم معین 25 میلیلیتر رسانده شد. جذب نوري نمونهها در طول موجهاي 645 و 663 نانومتر توسط دستگاه اسپکتروفتومتري - Biochrom libera-S22 - قرائت شد. سپس با استفاده از روابط ذیل مقدار کلرفیل a ، b و کل بر حسب میلیگرم در یک گرم ماده خشک محاسبه شد.
براي سنجش فنلکل از روش [13] استفاده شد به صورتی که 0/1 گرم از ساقهچه و برگچه گیاهی با 10 میلیلیتر اتانول داغ 80 درصد در هاون چینی ساییده شد. مخلوط حاصل با دور 1000 به مدت 10 دقیقه سانتریفیوژ گردید.سپس محلول شفاف از فاز جامد جدا شد و درون لوله آزمایش در حمام آب جوش قرار گرفت تا غلیظ شود. سپس یک میلیلیتر از محلول تغلیظ شده برداشته شد و با آب مقطر در بالن ژوژه به حجم 50 میلیلیتر رسید. پس از آن 0/5 میلیلیتر معرف فولین سیوکالتو 50 درصد اضافه شد. بعد از سه دقیقه، دو میلیلیتر کربنات سدیم 20 درصد به آن نیز اضافه گردید، محلول حاصل به مدت 10 دقیقه در حمام آب جوش قرار گرفت. پس از سرد و شفاف شدن محلول حاصل، به وسیله دستگاه اسپکتروفتومتري Biochrom Libera- S22 درطول موج 650 نانومتر قرائت شد.
