بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی اثر عصاره کمپوست بر روی خصوصیات جوانه زنی و رشد گیاهچه، دو بذر شاهی و شنبلیله تحت تاثیر عصاره آبی کمپوست با غلظت های 25، 50 و 75 درصد قرار گرفت. صفات مورد بررسی شامل درصد جوانه زنی، طول ریشه چه، طول گیاهچه و شاخص جوانه زنی بود. نتایج نشان داد که درصد جوانه زنی بذز شاهی تحت تاثیر عصاره بعد از 48 ساعت با نمونه کنترل تفاوتی نداشته و 100 درصد بود اما درصدجوانه زنی بذر شنیلیله بطور معنی داری متناسب با افزایش غلظت عصاره کاهش یافت. طول ریشه چه و طول گیاهچه در هر دو گیاهچه شاهی و شنبلیله در نمونه کنترل از بالاترین مقدار برخوردار بود. در مورد شنبلیله حتی عصاره کمپوست مانع از رشد دانه های جوانه زده گردید. بطور کلی شاخص جوانه زنی شاهی در تمام غلظت های عصاره مناسب و بالاتر از 100 بود اما برای شنبلیله نامناسب و در سطح بسیار پایین تر از 100 مشاهده شد. می توان گفت که تاثیر کمپوست علاوه بر ویژگی های کمپوست به قدرت جوانه زنی و قابلیت زنده بودن خود بذر نیز مربوط می شود.
واژگان کلیدی: کمپوست، جوانه زنی، شاهی و شنبلیله.
-1 مقدمه
استفاده از کودهای زیستی که بیشترین سازگاری را نسبت به اقلیم منطقه داشته باشد می تواند در پایداری سیستم کشاورزی مفید باشد. یک راه جدید و مناسب برای تقویت خاکهای زراعی و تامین نیاز غذایی گیاه استفاده از کمپوست میباشد - نقیبی،. - 1390 کمپوست طی یک فرایند بیولوژیکی ناشی از عمل میکروارگانیسمهایی که مواد آلی را به محصولات نهایی مفید تبدیل می کنند حاصل میشود. کیفیت کمپوست به دو عامل دوام و رسیدگی آن بستگی دارد. کمپوست نابالغ ممکن است شامل فیتوتوکسینهایی باشد که اغلب منجر به مرگ جنین درون دانه شود و دانهها در کمپوست نابالغ یا جوانه نزده یا ممکن است بلافاصله بعد از جوانهزنی بمیرند. متداولترین تکینیک به منظور ارزیابی کیفیت کمپوست، جوانه زنی دانه و ارزیابی بیولوژیکی رشد گیاه است - . - 4 مرحله جوانهزنی یک مرحله مهم در حیات گیاه است و می تواند تاثیر بسزایی در میزان تولید و عملکرد گیاهان داشته باشد. همچنین مراحل اولیه رشد از جمله مراحل جوانهزنی و گیاهچهای نسبت به شرایط نامطلوب محیطی حساستر از سایر مراحل رشد میباشند - . - 1 نظر به اینکه امروزه با فرسایش خاکها و فقیر شدن زمینهای زراعی مواجه هستیم یک راه جایگزین استفاده از کودهای آلی کمپوست است لذا تحقیق حاضر با هدف بررسی اثر نوعی کمپوست بر روی خصوصیات جوانه زنی و رشد گیاهچه شاهی و شنبلیله انجام شده است.
-2 مواد و روش ها
ابتدا از کمپوست حاصل از ترکیبات ماده مختلف آلی عصاره آبی تهیه شد. برای تهیه عصاره آب با غلظت 100 درصد، 100 گرم کمپوست با 1000 سی سی آب مقطر مخلوط و پس از 24 ساعت صاف گردید. سپس غلظتهای 25، 50 و 75 درصد از عصاره 100 درصد تهیه گردید. از آب مقطر به عنوان کنترل استفاده شد. به منظور ارزیابی جوانه زنی دو بذر شاهی و شنبلیله را بعد از استریل کردن با هیپوکلریت 10 بار رقیق شده در پتری دیشهای به قطر 10 سانتیمتر ، 12 عدد بذر قرار داده شد. سپس به هر پتری دیش 4سی سی عصاره اضافه شد و درب پلیت با پارافیلم مسدود گردید. برای هر غلظت 3 تکرار درنظر گرفته شد. سپس پلیتها در انکوباتور با دمای 22 درجه سانتیگراد در تاریکی قرار داده شدند.
پس از بازدید از نمونهها درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، شاخص جوانه زنی، طول گیاهچه و طول ریشه تا نهایت یک هفته تعیین شد. درصد جوانه زنی با فرمول 1و شاخص جوانه زنی با فرمول 2 به صورت زیر محاسبه گردید. در معادله های فوق Gp درصد جوانه زنی، GI شاخص جوانه زنی، nVSS تعداد بذور زنده در نمونه، nVSC تعداد بذور زنده در کنترل، RLS طول ریشه در نمونه، RLC طول ریشه در کنترل ، ni تعداد بذرهای جوانه زده و N تعداد کل بذر است. تجزیه آماری داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و مقایسه میانگین ها با آزمون چند دامنهای دانکن در سطح احتمال خطای یک درصد - - P 0 . 01 انجام شد.
-3 نتایج و بحث
بعد از 48 ساعت تعداد دانههای جوانه زده در تمامی غلظتها برای بذر شاهی شمارش و درصد جوانه زنی، طول ریشه چه، طول گیاهچه و درنهایت شاخص جوانهزنی محاسبه گردید که نتایج به شرح جدول 1 می باشد. نتایج نشان داد که درصد جوانهزنی در نمونه شاهی بعد از گذشت 48 ساعت در تمام غلظتهای عصاره مشابه کنترل 100 درصد بود . بعد از 48 ساعت با اندازهگیری طول ریشه چه مشخص شد که در یک روند کاهشی با بالا رفتن غلظت کمپوست طول ریشه بطور معنی داری کاهش یافت و بالاترین طول ریشه در نمونه کنترل با 2.5 سانتیمتر و پایین ترین آن در عصاره 75 درصد با 0.87 سانتیمتر مشاهده شد که البته بین غلظت 50 و 75 درصد عصاره تفاوت معنی داری در طول ریشه چه مشاهده نشد. متناسب با طول ریشه چه، طول گیاهچه نیز دارای بالاترین مقدار در نمونه کنترل و کمترین مقدار در غلظت 75 درصد عصاره بود. یعنی عصاره کمپوست بطور مشخص هم سبب کاهش طول ریشهچه و هم سبب کاهش طول گیاهچه گردید. برای آنالیز بهتر تاثیر کمپوست شاخص جوانه زنی - - GI نیز اندازه گیری شد. همان طور که انتظار می رفت با افزایش غلظت عصاره شاخص جوانه زنی بذر شاهی کاهش داشت.
نتایج مربوط به خصوصیات جوانه زنی شنبلیله به شرح جدول 2 است. بدین ترتیب در بذر شنبلیله بعد از 48 ساعت درصد جوانه زنی در نمونه کنترل بالاترین یعنی 91 درصد درحالیکه همراه با افزایش غلظت عصاره درصد جوانه زنی کاهش یافت در غلظت 75 درصد کمترین درصد جوانه زنی یعنی حدود 44 درصد مشاهده شد. تاثیر کمپوست بر روی بذر شنبلیله در جهت کاهش چشمگیر درصد جوانه زنی بود. در شنبلیله بعد از 48 ساعت طول ریشه چه در نمونه کنترل در بالاترین مقدار و در نمونه های 50 و 75 درصد ریشه چه رشدی نداشته و رشد بذر متوقف گردید که بعد از بازدید به مدت یک هفته نیز همین نتیجه حاصل شد. تنها در غلظت 25 درصد حداقلی از رشد ریشه چه مشهود بود. به دلیل توقف رشد بذر در نمونه های تحت تاثیر عصاره کمپوست گیاهچه تشکیل نشد. شاخص جوانه زنی محاسبه شده برای بذور شنبلیله تحت تاثیر عصاره بسیار پایین و زیر 100 بود طوریکه در غلظت 75 درصد عصاره ناچیز و در حد 18 بود.
نتایج پژوهش حاضر بیان می کند که کمپوست مصرفی بر روی بذر شاهی اثر مطلوب داشته و نه تنها مانع از جوانه زنی نشده بلکه مراحل رشد تا تشکیل گیاهچه کامل ادامه یافت اما مراحل رشد با سرعت کمتر نسبت به کنترل اتفاق افتاد. اما در مورد بذر شاهی نتیجه عکس مشاهده شد چرا که هم درصد جوانه زنی کاهش مشخصی داشت و هم از رشد دانه های جوانهزده جلوگیری شد. در این حالت بیان میشود که احتمالا کمپوست مصرفی دارای پتانسیل سمیت زایی بوده که مانع از جوانهزنی و رشد دانه های جوانه زده و به عبارتی سبب مرگ آنها شده است - . - 5 مطالعات متعددی از تاثیر مثبت کمپوستهای مختلف بر روی درصد جوانه زنی و رشد گیاهچه گزارش میشود. میتوان گفت که تاثیر کمپوست علاوه بر ویژگی های کمپوست به قدرت جوانه زنی و قابلیت زنده بودن خود بذر نیز مربوط میشود - . - 2 شاخص جوانه زنیGI بیانگر شاخص رسیدگی کمپوست است. در واقع در شاخص جوانهزنی اثر سمیت کمپوست را هم در سطح جوانه زنی دانه و هم در سطح رشد ریشه توام با یکدیگر ارزیابی می کند. معمولا GI پایین تر از 100 بیانگر پتانسیل سمیت زایی است درحالیکه مقادیر بالاتر از 100 بیانگر اثرات مفید بر روی رشد دانه و بیانگر یک کمپوست رسیده می باشد - . - 6
