بخشی از مقاله
چکیده
کهورک یکی از مهم ترین گونه های مقاوم به شوری و خشکی است که از یک سو به عنوان گیاه ناخواسته و از سوی دیگر به عنوان گیاه تثبیت کننده ازت به حساب می آید. بذر آن از نوع سخت است و این پوسته سخت دارای خواب بذر بوده و مانع جوانه زنی می شود. در این مطالعه به بررسی زنده مانی و جوانه زنی بذر این گیاه در پارک جنگلی سوکان شهر سمنان پرداخته شده است. در ابتدا میزان زنده مانی بذرها توسط آزمون هدایت الکتریکی مورد بررسی قرار گرفت.
سپس با توجه به عدم اطلاعات کافی در خواب بذر کهورک و همچنین واکنش جوانه زنی این گیاه، تیمار خراش دهی فیزیکی - توسط سنباده - و شاهد روی بذرها اعمال گردید و درصد جوانه زدن اندازه گیری شد. نتایج آزمون هدایت الکتریکی نشان داد که بذرهای پارک جنگلی سوکان با 3/36 میکروزیمنس بر متر سالم و کیفیت خوبی داشتند. بالاترین میزان جوانه زنی در بذر کهورک با تیمار خراش توسط سنباده با میزان 71/10 درصد و کمترین میزان مربوط به تیمار شاهد معادل 11/2 درصد می باشد. به طور کلی این تحقیق نشان داد که کهورک توانایی بذردهی و جوانه زنی بالایی در پارک جنگلی سوکان دارد و برای حصول درصد جوانه زنی بالا نیازمند حذف مانع فیزیکی می باشد؛ چرا که این پوسته سخت مانع جوانه زنی بذر می شود و به عنوان مانعی در برابر نفوذ آب و گازها عمل می کند.
مقدمه
جغجغه یا کهورک با نام علمی - prosopis farcta L. - درختچه ای است چندساله، از تیره نخودیان - Legominosae - که اغلب در مناطق خشک ایران انتشار دارد. ساقه های کهورک راست و شاخه های بلند و باریک آن دارای خارهای کوتاه است. برگ ها مرکب و متناوب و دارای 9 -13 جفت برگچه است. برگچه ها کوچک، تخم مرغی شکل یا خطی، عریض و کشیده و سطح زیرین آنها کرکدار است - مظفریان،. - 1383 خواب بذر یکی از مهم ترین مکانیزم های بقاء گیاهان به خصوص کهورک است که مانع جوانه زنی شده وعملیات کاشت را با مشکل مواجه می سازد، نوع خواب ممکن است بواسطه جنین، پوسته و یا تلفیقی از آنها باشد.
بنابراین شکستن خواب بذر امری ضروریست - امیدی، . - 1389 از مهم ترین روش های شکستن خواب بذر می توان به استراتیفیکاسیون، خراش دهی - مکانیکی و شیمیایی - ، استفاده از هورمون ها و محلول های تحریک کننده جوانه زنی و تناوب های نوری و دمایی اشاره نمود - قاسمی پیربلوطی و همکاران، . - 1386 اغلب پوسته بذرهای لگوم ها بخصوص کهورک دارای موانع فیزیکی و مواد بازدارنده محدود کننده است که از بین بردن خواب بذر از طریق حذف زوائد بذر، خراش دهی با استفاده از روش های مکانیکی امکان پذیر است - طویلی و همکاران، . - 2013 در تکنولوژی بذر، تیغ زنی مکانیکی می تواند خواب فیزیکی را از بین ببرد - باسکین و همکاران، . - 2004 خواب بذر به بقا و تکثیر گونه های گیاهی از طریق تحمل شرایط نامساعد اقلیمی و خاک کمک می کند.
براساس تعریف انجمن بین المللی آزمون بذر ایستا، قدرت بذر عبارت است از مجموعه ویژگی های بذر که سطح بالاقوه فعالیت و کارایی بذر یا توده آن را به هنگام جوانه زنی و سبز شدن تعیین می کند، لذا ارزیابی قدرت بذر از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد - هامپتون و همکاران، . - 1995 آزمون هدایت الکتریکی رسانایی الکترولیت های نشت یافته از بافت گیاهی را اندازه گیری می کند. ضعف ساختار غشا معمولا با زوال و بنیه پایین بذرها همراه است. هنگامی که این بذرها در آب خیس می خورند، نشت بیشتر الکترولیت ها به ویژه اسیدهای آمینه و آلی موجب می شوند رسانایی آبی افزایش یابد که خیساندن در آن انجام شده است و این ناشی از بنیه پایین بذر است - برادناک و همکاران، . - 1968 هر چه میزان هدایت الکتریکی بیشتر باشد کیفیت بذر پایین تر است.
مجاب و همکاران در سال 1394 در زاهدشهر فارس دریافتند که بذوری از کهورک که در معرض خراش دهی قرار گرفته بود نسبت به شاهد درصد جوانه زنی بالایی نشان دادند، همچنین میرزاده واقفی و همکاران - 1388 - نیز در بررسی شکستن خواب بذر و تشدید جوانه زنی در سه گونه زالزالک نشان دادند که درتمام تیمارهای نفوذ پذیر کردن پوسته و شکستن خواب بذر، خراش دهی از همه مؤثرتر بوده است. تحقیقات مشابه روی بذر گیاهانی با پوسته سخت نشان داد که استعمال کاغذ سنباده تاثیر به سزایی بر افزایش جوانه زنی بذر این گیاهان دارد. تحقیقات یوژن و آیدین - 2004 - ، حاکی از تاثیر مثبت خراش دهی بر تحریک جوانه زنی بذر برخی گونه های جنس Medicago و Trifolium است.
مواد و روش ها
به منظور بررسی پاسخ بذرهای بسیار سخت کهورک تحت تیمار خراش، بذرهای این گونه از پارک جنگلی سوکان سمنان، تهیه گردید. بذرها پس از جمع آوری از منطقه، از غلاف جدا شده و به مدت 24 ساعت در آب جهت جدا کردن بذرهای سالم از ناسالم خیسانده شدند. بعد از شستشو بذرهایی که ظاهر سالم داشتند را خشک کرده و سپس بذرها را به صورت جداگانه روی سطحی ریخته و به طور تصادفی مقدار 15 عدد بذر برداشته شد؛ به عبارتی 3 تکرار 15 تایی برای هر یک از تیمارها لحاظ شد و تا زمان انجام آزمایش نگهداری شدند.
در ابتدا جهت تعیین میزان زنده مانی اولیه بذرها1 از آزمون هدایت الکتریکی استفاده شد. برای آزمون بنیه بذر به روش هدایت الکتریکی، 3 تکرار 15 بذری به صورت تصادفی جدا گردید. در ابتدا وزن نمونه ها اندازه گیری شدند، سپس نمونه ها به صورت جداگانه داخل ظروف دربسته با فویل آلومینیومی حاوی 250 میلی لیتر آب دوبار تقطیر، به مدت 24 ساعت و در دمای 24 درجه سانتی گراد غوطه ور شدند و یک ظرف محتوی آب دوبار تقطیر شده بدون بذر نیز به عنوان شاخصی از کیفیت آب - شاهد - در نظر گرفته شد.
در پایان دوره 24 ساعت خیساندن بذرها، قابلیت هدایت الکتریکی محلول با استفاده از دستگاه هدایت سنج الکتریکی اندازه گیری شد. میزان هدایت الکتریکی آب دوبار تقطیر ظرف شاهد در دمای 24 درجه سانتی گراد نیز اندازه گیری و مقدار آن از میزان هدایت الکتریکی هر ظرف کم شد. سپس، میزان قابلیت هدایت الکتریکی به ازای هرگرم وزن بذر برای هر نمونه با استفاده از فرمول زیر محاسبه شد - دهقان شعار و حمیدی،. - 1384
میزان هدایت الکتریکی برای هر ظرف - میکروزیمنس بر متر - = هدایت الکتریکی محلول
وزن نمونه بذر - گرم -
در مطالعه حاضر، به جهت شکستن خواب بذر تیمار خراش دهی فیزیکی توسط - سنباده - و شاهد مورد بررسی قرار داده شد. اعمال تیمار خراش دهی - استفاده از کاغذ سنباده - ، سبب نازک شدن پوسته بذر و ایجاد شکاف و رخنه در پوسته می شود - طویلی و همکاران، . - 1387 برای کاشت بذرها از خاک پیت ماس ضدعفونی شده استفاده شد و توسط آب پاش دو روز در میان آبیاری صورت گرفت. این بذرها با 3 تکرار هر کدام 15 تایی داخل سینی نشا کاشت شد و طی مدت 56 روز - مدت زمانی که دیگر نهال های مذکور شادابی خود را از دست دادند - درصد جوانه زنی بذرها، اندازه گیری شد.
