بخشی از مقاله
چکیده
ری از شهرهای مهم ناحیه جبال در نخستین سالهای فتوحات اسلامی به تصرف مسلمانان درآمد و به تدریج مسلمانان در آن اکثریت یافتند و همزمان با پیدایش فرقه های مختلف مذهبی، مردم این شهر نیز به یکی از فرق گرایش پیدا کردند و به سبب نزدیکی به قم و طبرستان، این شهر مورد توجه شیعیان امامی، زیدی و بعدها، اسماعیلیان قرار گرفت. در قرن چهارم هجری یکی از شهرهای مهم ناحیه جبال شد که شاخه ای از حکومت آل بویه در آنجا حکومت می کردند.
باتوجه به اینکه این شهر در عصر آل بویه، شیعه مذهب و مرکز یکی از شاخه های این حکومت در ناحیه جبال گردید، نوعی فضای باز اجتماعی و سیاسی برای شیعیان ایجاد شد و این دوره خود نقطه عطفی در تاریخ تشیع در این شهر محسوب می شود. چون مذهب تشیع از یک پشتوانه مهمی چون حکومت برخوردار گشت و به نوعی رسمیت و رونق بیشتری پیدا کرد. از این رو هدف نویسنده از نگارش این پژوهش، بررسی تحولاتی است که از زمان آشنایی مردم این شهر با تشیع همراه بوده است. ضمن مشخص کردن مراحل مختلفی که مذهب تشیع تا زمان گسترش، با آن روبه رو بوده است.
-1 مقدمه
در دوره نود ساله حکومت بنی امیه - 132-41ق - حاکمان همه شهرها به اجبار دارای گرایش های اموی و عثمانی بودند و می کوشیدند تا مردم را براساس باورهای مذهبی خود تربیت کنند . این تبلیغات در ری مؤثر بود، اما در عین حال نباید غفلت کرد که حتی در زمان امویان، کسانی از دوستداران اهل بیت - ع - در این شهر بوده اند
از دیگر سو، ری از شمال به طبرستان و از جنوب به قم محدود می شد و به دلیل اینکه آن دو منطقه و به خصوص قم از مناطق شیعه نشین بوده اند، این موضوع می توانست از نظر مذهبی بر ری تأثیر گذاشته باشد.
همچنین طبرستان با موقعیت کوهستانی و جنگلی که داشت و نیز تأسیس اولین دولت مستقل شیعی در آنجا به دست حسن بن زید و پس از او ناصر اطروش، خود زمینه ای شد تا سادات و کسانی که پس از شکست قیام ها از برابر عباسیان فرار می کردند در این منطقه گرد هم آیند
زمانی که محمد بن اوس بلخی، کارگزار سلیمان بن طاهر در حق مردم طبرستان ستم می کرد، بزرگان آن دیار دست به دامان محمد بن ابراهیم، یکی از علویان مقیم ری شدند. وی آنان را به سراغ حسن بن زید فرستاد. او دعوت مردم را پذیرفت و سلسله علویان طبرسان را پایه گذاری کرد و در حدود بیست سال بر طبرستان حکم راند و در برخی سالها 250 - ، 251، 253، 258ق - ری را نیز تحت نفوذ موقت خود داشت
روند گسترش تشیع در ری را می توان به دو دوره تقسیم کرد: یکی دوره آشنایی مردم ری با تشیع و دیگری دوره نفوذ و گسترش تشیع در ری می باشد.
-2 آشنایی مردم ری با تشیع
.1,2 نقل فضایل و احادیث ائمه - ع -
پس از پایان حاکمیت امویان و حذف فشار بر محدثان، به تدریج زمینه آشنایی مردم ری با مکتب اهل بیت - ع - فراهم می شود. حتی کسانی از میان محدثان اهل سنت از علاقه مندان به آل محمد - ع - روایاتی در این باب نقل کردند. این افراد از طرف متعصبان، متهم به تشیع می شدند، گرچه به معنای مصطلح، شیعه نبودند
به عنوان نمونه؛ منابع رجالی اهل سنت از مردی به نام عبداالله بن عبدالقدوس یاد می کنند که اهل کوفه و در ری ساکن بود. عیسی بن معین او را رافضی دانسته و در عین حال برخی از رجال شناسان سنی او را موثق معرفی کرده اند. از ابن عدی نقل شده که بیشتر آنچه که توسط مردم ری نقل شده است در فضایل ائمه - ع - است
ابن اسحاق سیره نویس نیز زمانی به ری آمد و سیره ی خود را بر برخی از عالمان آن شهر قرائت کرد. وی نیز به دلیل نقل احادیثی در فضائل ائمه - ع - متهم به تشیع شد. البته این تشیع، در حد نقل برخی از فضائل آل محمد - ع - بود
.2,2 رازیان از اصحاب ائمه - ع -
آنچه که به عنوان تشیع اصیل، در اواخر قرن دوم هجری در ری پدید آمد ارتباط برخی از مردم و ساکنان ری با امامان شیعه بود
از قرن دوم تا چهارم هجری، دست کم هشتاد و هشت تن از محدثان و علمای امامی با نام »رازی« شناخته شده اند. این افراد یا اهل ری بوده یا مدتی را ساکن ری بودند و بدین جهت رازی نامیده شده اند
ارتباط و پیوند اهالی ری با ائمه - ع - که در زمان امام باقر - ع - با وجود یک صحابی از ری ایجاد گردیده بود در سطح وسیع تری ادامه یافت و در زمان امام صادق - ع - تعداد صحابیان اهل ری به ده تن رسید که نشان از نفوذ تشیع در این شهر بوده است.
