بخشی از مقاله
چکیده
هدف این پژوهش، بررسی تاثیر متغیرهاي ساختاري بر کارآفرینی سازمانی بوده است. روش تحقیق علّی - مقایسهاي - بوده است و جامعه آماري آن را کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی که با استفاده از روش نمونهگیري تصادفی ساده انتخاب شدهاند، تشکیل دادهاند.
جهت گردآوري دادهها از پرسشنامه استاندارد ساختار سازمانی »رابینز - 1987 - « در سه بعد پیچیدگی، رسمیت و تمرکز و پرسشنامه محقق ساخته کارآفرینی سازمانی استفاده شده است. هر دو پرسشنامه در مقیاس پنچ گزینهاي لیکرت با ضریب آلفاي 0/83 و 0/79 بوده است. دادههاي گردآوري شده به کمک آزمون t مستقل از طریق نرمافزار آماري SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج به دست آمده نشان داد که کارآفرینی سازمانی تحت تاثیر ساختار سازمانی قرار دارد. بطوریکه، هر چه سازمان از لحاظ پیچیدگی، رسمیت و تمرکز در درجه پایینتري قرار داشته باشد، میزان کارآفرینی سازمانی نیز افزایش پیدا میکند.
-1 مقدمه
پیچیدگی، پویایی و تغییرات مستمر محیطی، سازمانهاي امروزي را ناگزیر از برنامهریزي راهبردي و نگاه بلندمدت به آینده کرده است تا بر اساس آن در اهداف و برنامههاي خود بازنگري کنند - هاگن،. - 2002 1 از مفاهیم موجود در مطالعات راهبردي، راهبرد کارآفرینی است؛ این راهبرد، راههایی براي تجدید حیات و نوآورتر کردن سازمانهاي موجود ارائه میکندو به سازمانها این امکان را میدهد تا در تصمیمگیريها نوآورتر، خلاقتر و مسئولیت پذیرتر باشند
طبق تعریف، کارآفرینی سازمانی فرآیندي است که سازمان طی می کند تا همه کارکنان بتوانند در نقش کارآفرین، انجام وظیفه کنند و تمام فعالیتهاي کارآفرینانه فردي و گروهی به طور مستمر، سریع و راحت در سازمان مرکزي یا شرکت تحت پوشش خودمختار به ثمر رسند
کارآفرینی سازمانی بر توانایی یک سازمان در یادگیري از طریق کشف دانش جدید و بهرهگیري از دانش موجود مبتنی است
کارآفرینی سازمانی را به معناي اجراي فرآیند کارآفرینی در داخل سازمان و با استفاده از خصوصیاتی همچون روحیه، پشتکار، ریسکپذیري، خلاقیت و نوآوري میدانند که طی آن گروهی از افراد درون سازمان تبدیل به موتور توسعه میگردند
استاپفورد و بادنفولر - 1994 - 5 فعالیتهاي همراه با نوسازي سازمانهاي موجود را به عنوان عنصري از کارآفرینی سازمانی مطرح نمودهاند. هامر6 به منظور افزایش توان سازمان و ایجاد سرچشمههاي کارآفرینی در درون سازمان پنج استراتژي به شرح زیر ارائه نموده است:
-1 کارآفرینی اداري: دراین استراتژي کانون و مرکز توجه بر روي منابع انسانی سازمان است و این پیش فرض حاکم است که نوآوري فرآیندي اکتسابی است لذا سعی می شود با افزایش توان و گسترش تفکر خلاقانه کارکنان به هدف تحقق کارآفرینی در سازمان نائل آمد.
-2 کارآفرینی فرصتطلبانه: در این استراتژي شرکت با نگرش برون سازمانی و حیطه رقابتهاي اقتصادي در جستجوي شناخت و تعقیب فرصتهاي به دست آمده است.
-3 کارآفرینی تقلیدي: دیدگاه حاکم در این استراتژي این است که بهترین راه براي کاهش مخاطرات ناشی از شکست، استفاده از تجربیات موفق سایر شرکتهاي کارآفرین است.
-4 کارآفرینی اکتسابی: در این استراتژي، شرکتی با ترکیب یا ادغام در شرکتی دیگر یا خرید شرکت دیگر، درصدد تنوع فعالیتها و نیز افزایش سهم بازار درگسترش فعالیتهاي خود میباشد که این ترکیب یا ادغام میتواند عمودي یا افقی باشد.
-5 کارآفرینی پرورشی: در این نوع استراتژي کارآفرینی سازمانی، سعی بر این است که با تشکیل تیمهاي مستقلی به نام»تیمهاي مجري اقدامات نو« فعالیتهاي کارآفرینانه و نوآورانه تسهیل بخشیده شود. علت تشکیل چنین گروههایی کاملا آزاد و مستقل، ایجاد بهتر و فضاي مساعدتر براي پرورش نوآوري و کارآفرینی است
یک سازمان کارآفرین، همواره آماده و قادر است خود را با تغییرات فراوان و اساسی محیط خارج وفق و تطبیق دهد و برنامههاي خود را متناسب با تغییر نیازهاي محیطی، منعطف کند. ایده کارآفرینی سازمانی در اقتصاد جهانی موضوعی است که رهبران و مدیران تنها نباید با مفهوم آن آشنا باشند؛ بلکه باید آن را بفهمند و در سازمان خود پیادهسازي نمایند
پیتر دراکر - 1995 - 1 اندیشمند برجسته حوزه مدیریت، مناسبترین فضا براي ایجاد فضاي کارآفرینی را ساختار سازمانی میداند.
زمانی که از ساختار سازمانی سخن به میان میآید، منظور روشی است که به کمک آن افراد و مشاغل با هم ترکیب شده و روابط حاکم بین آنها مشخص میشود
پاوار - 1977 - معتقد است که ساختار سازمانی، توزیع قدرت در سازمان را نشان میدهد. در تعریف ساختار سازمانی به سه رکن اصل اشاره شده است:
-1 ساختار سازمانی تعیین کننده روابط رسمی گزارشگري در سازمان است و نشان دهنده سطوحی است که در سلسله مراتب اداري وجود دارد و نیز حیطه کنترل مدیران یا سرپرستان را مشخص میکند.
-2 ساختار سازمانی تعیین کننده افرادي است که به صورت گروهی در دوایر کار میکنند و در کل سازمان وجود دارند.
-3 ساختار سازمانی در برگیرنده طرح سیستمهایی میشود که بوسیله آنها فعالیتهاي همه دوایر هماهنگ و یکپارچه میگردد و در نتیجه سیستم ارتباط موثر در سازمان تضمین خواهد شد
ساختار سازمانی داراي سه بعد است:
-1 پیچیدگی: عبارت است از تعداد سطوح مدیریتی که در سازمان وجود دارد
به طور کلی، پیچیدگی به میزان عناوین شغلی - پراکندگی مشاغل درون سازمان - ، تعداد سلسله مراتب و سطوح مدیریتی، میزان تحصیلات و میزان پراکندگی جغرافیایی واحدهاي سازمان از یکدیگر گفته میشود. پیچیدگی خود شامل پیچیدگی عمودي و جغرافیایی است. پیچیدگی جغرافیایی به تفکیک بین واحدها بر اساس موقعیت جغرافیایی توجه دارد. پیچیدگی عمودي به میزان سطوح سازمان و لایههاي مدیریتی در سازمان و پیچیدگی افقی به تفکیک و تعداد مشاغل همگروه و همرده در یک سطح سازمانی اشاره دارد
-2 رسمیت: به میزانی که سازمانها از قوانین و رویهها براي توصیف رفتار استفاده میکنند، گفته میشود
به طور کلی رسمیت به میزان تدوین و مکتوب نمودن قوانین، مقررات، دستورالعملها، آئیننامهها و شرح شغلها که در سازمان به ثبت رسیده و مورد توجه، اجرا و کنترل قرار گرفته، گفته میشود
-3 تمرکز: اشاره به قدرت تصمیمگیري در سطوح بالاي مدیریت در سازمان دارد
تمرکز بیشتر، باعث ایجاد یکنواختی سیاست و عمل کاهش یافتن خطاهاي ریسک توسط کارمندانی که اطلاعات یا مهارتهاي کمتري دارند، میشود
علیمردانی و همکاران - 1388 - در مطالعهاي به بررسی رابطه میان ساختار سازمانی و کارآفرینی سازمانی در دانشگاه شهید بهشتی پرداخته و بیان داشتهاند که بین مولفه هاي ساختار سازمانی - رسمیت، پیچیدگی و تمرکز - با کارآفرینی سازمانی رابطه معکوس وجود دارد. یعنی هر چه رسمیت، قانون و مقررات و پیچیدگی در سطح - عمودي، افقی، جغرافیایی - و تمرکز سازمانی بالاتر باشد، کارآفرینی سازمانی کمتر میشود.
آزما و آقایی - 1388 - به بررسی رابطه بین ساختار سازمانی و کارآفرینی سازمانی در سازمان جهاد کشاورزي استان خراسان شمالی پرداخته و نشان دادهاند که پیچیدگی، رسمیت و تمرکز با کارآفرینی سازمانی رابطه معکوس دارند.
نتایج تحقیق ارتگا - 2010 - 1 نشان داده است که پیچیدگی سازمانی و تمرکز به ترتیب رابطه منفی و مثبت با عملکرد دانش و به تبع آن کارآفرینی دارند، در حالیکه بین رسمیت و عملکرد دانش رابطهاي وجود ندارد.
