بخشی از مقاله
مقدمه
سامانههای اندزهگیری جریان شیره خام، تغییرات گرمایی را به عنوان یک ردیاب شیره خام در امتداد بافت آوند چوبی اندازهگیری مینمایند. با بررسی جریان شیره خام در درختان لیمو ترش به این نتیجه دست یافتند که در اثر اعمال تنش آبی، مقادیر جریان شیره خام کاهش مییابد. کاهش سرعت جریان شیره خام در نیاز تبخیری معین را نشانگر کاهش مصرف آب درخت به دلیل کاهش رطوبت خاک عنوان نمودند. نشان داد که تحت شرایط آب و هوایی استوایی خشک، تبادل گازی برگ و تعرق پوشش گیاهی حاصل از اندازهگیریهای جریان شیرهیخام میتوانند بهتر از اندازهگیریهای معمول مانند وضعیت تاشدگی نسبی برگ جهت تعیین واکنش گیاهان موز به کمبود آبی به کار برده شوند.
در بررسی واکنشهای درخت هلو به تنش آبی دریافتند که این درختان نسبت به کمبود آب حساس هستند به طوریکه تنش آبی متوسط - 50 درصد - ET C باعث کاهش %10 در جریان شیره خام و کاهش %40 در پتانسیل آب برگ گردید. پاتاکاس و همکاران جریان شیره خام درختان انگور تحت سطوح متفاوت تنش آبی را مورد مطالعه قرار دادند و گزارش کردند که طی دوره تنش، نسبت میانگین روزانه جریان شیره خام در درختان انگور خوب آبیاری شده به میانگین روزانه جریان شیره خام در درختان تحت تنش، در تیمارهای تحت تنش آب کاهش یافت.
در بررسیهای خودشان دو تیمار آبیاری، شامل تیمار شاهد و تیمار تنش بر روی درختان هلو به کار گرفتند و نشان دادند که مقادیر جریان شیره خام اندازه گیری شده در تیمار تحت تنش نسبت به تیمار شاهد بعد از شروع دوره خشکی کاهش یافت و با افزایش خشک شدن، کاهش در مقادیر جریان شیره خام در تیمار تحت تنش شدیدتر گردید.
روشهای برآورد نیاز آبی و برنامه ریزی آبیاری به طور سنتی در سرتاسر جهان بر اندازهگیریهای خاکی و داده-های هواشناسی استوار است. لیکن آنها واکنشهای گیاه به کمبود آب و آبیاری بیش از اندازه را در نظر نمی-گیرند. هر دو روش وضعیتهای واقعی آب یا جذب توسط گیاه را به درستی منعکس نمیکنند هدف از این تحقیق، تعیین محدوده رطوبتی با استفاده از پایش سرعت شیره خام است طوریکه که در آن محدوده، درخت پسته با تنش رطوبتی مواجه نگردد.
مواد و روشها
به منظور تعیین زمان شروع تنش رطوبتی در درختان پسته با استفاده از پایش سرعت شیره خام، آزمایش مزرعهای زیر طراحی، و در دو فصل بهار و تابستان طی سال 1390 اجراء گردید. بعد از هرس نمودن درختان پسته 11 ساله موجود در اراضی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجانشرقی واقع در کیلومتر 2 جاده تبریز- آذرشهر دو درخت انتخاب گردیدند. اولین دوره آزمایشات بر روی 2 درخت انتخاب شده از یک ردیف به صورتی که در زیر توضیح داده میشود به اجرا در آمد.
رطوبت خاک تا عمق 50 سانتیمتری در یک کرت - شامل یک درخت - در طول آزمایش در حد رطوبت ظرفیت مزرعهای نگه داشته شد و این کرت تیمار T0 نامگذاری گردید. خاک کرت دیگر - شامل یک درخت - تا عمق 50 سانتیمتری در طول هر سیکل آبیاری، از وضعیت رطوبتی نزدیک به اشباع تا پژمردگی دایم و حتی پایینتر از آن را در طول اجرای آزمایش تجربه نمود و این کرت تیمار T1 نامگذاری گردید.
جهت اعمال تیمارهای رطوبتی T0 و T1 ، قبل از شروع آزمایشات، رطوبت اشباع و رطویت معادل ظرفیت مزرعهای در لایه سطحی خاک - 0-50 سانتیمتری - تعیین گردیدند. جهت کنترل و اندازهگیری رطوبت خاک، در هر کرت، چهار جفت میله موج بر1 دستگاه TDR به طول 50 سانتیمتر داخل خاک قرار داده شدند. مقدار آب مورد نیاز جهت اعمال تیمارهای رطوبتی T0 و T1 به صورت زیر محاسبه گردید:در مدت آزمایش، متوسط رطوبت حجمی خاک در عمق 50 سانتیمتری توسط دستگاه TDR در چهار نقطه هر کرت اندازهگیری و میانگین آنها v محاسبه گردید.
به منظور نگهداری رطوبت خاک در حد ظرفیت مزرعهای تا عمق 50 سانتیمتری کرتهای تیمار T0، قرائتهای رطوبت حجمی خاک هر روز تا پایان دوره آزمایش صورت گرفت و موقعی که رطوبت در عمق 50 سانتیمتر به 70 درصد رطوبت ظرفیت مزرعهای رسید.
اولین دوره آزمایشات تا زمانی ادامه یافت که در اثر تنش آبی، تفاوتها در مقادیر سرعت جریان شیرهخام بین دو تیمار T0 و T1 آشکار گردید. پس از ظهور این تفاوتها آزمایش به مدت چند روز دیگر تداوم یافت. تکرار آزمایشات به همان صورت توصیف شده، در دوره اول بر روی دو درخت منتخب در ردیف دیگر درختان باغ شروع گردید. این آزمایشات طی سال 1390 از اواخر اردیبهشت تا اواسط شهریور ادامه داشت. طی این زمان 2 دوره از آزمایشات مزرعهای انجام گرفت.
نتایج و بحث
میانگین شش ساعته سرعت جریان شیره خام را طی یک روز قبل از اعمال تیمار رطوبتی و روزهای پس از آن در تکرار اول سال 1390 نشان میدهد. مقادیر آنها برای هر دو درخت تیمارهای T0 و T1 قبل از اعمال تیمارها مشابه هستند این نتایج نشان میدهد که اختلافهای خیلی کمی از نظر شاخصهای عکسالعمل به کاهش رطوبت خاک مابین درختان انتخاب شده وجود داشته و تفاوت احتمالی بعدی صرفاً ناشی از اعمال تیمارها خواهد بود.
در روزهای اول، میانگین 6 ساعته سرعت شیره خام در هر دو درخت یکسان بوده و نسبت میانگین سرعت شیره خام در درخت تیمار T1 به درخت تیمار T0 ، برابر واحد بوده و نمودار آنها بر یکدیگر منطبق میگردند. این روند تا روز 15 ادامه داشته و در روز 16 این نسبت با رسیدن به 0/92 کاهش یافت که نقطه شروع تنش را نشان میدهد.
میانگین 6 ساعته سرعت شیره خام در تکرار اول
میانگین شش ساعته سرعت شیره خام را طی یک روز قبل از اعمال تیمار رطوبتی و روزهای پس از اعمال تیمار رطوبتی در تکرار دوم نشان داد که در روزهای اول، میانگین 6 ساعته سرعت شیره خام در هر دو درخت یکسان، و نسبت میانگین سرعت جریان شیره خام در درختهای دو تیمار برابر واحد بوده و نمودار آنها بر یکدیگر منطبق بود این روند تا روز 14 ادامه داشته و در روز 15 این نسبت - میانگین سرعت شیره خام در درخت تیمار T1 به میانگین سرعت شیره خام در درخت تیمار کاهش یافت و به 0/93 رسید که نقطه شروع تنش را نشان میدهد. متوسط رطوبت حجمی خاک در عمق 0-50 سانتیمتری اندازهگیری شده طی روزهای پس از آبیاری در درخت تیمار T1 ، در روزهای شانزدهم و پانزدهم که به ترتیب شروع تنش در تکرار اول و دوم هستند،
