بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی اثر پامیس در شرایط تنش و عدم تنش رطوبتی بر عملکرد گیاه سویا در دو نوع بافت خاک در دانشگاه کشاورزی ساری آزمایشی انجام شد. در این آزمایش دونوع بافت خاک، دو سطح آبیاری و سه سطح پامیس درنظر گرفته شد. صفاتی مانند عملکرد، تعداد دانه، وزن هزاردانه، درصد پروتئین و روغن دانه اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد کاربرد پامیس در همه صفات به جز درصد روغن دانه سبب افزایش معنی دار صفات شد و همچنین اثر متقابل آبیاری و بافت باعث افزایش معنی دار در همه صفات مورد نظر شد.
.1 مقدمه
سویا - - Glycine max - L. - Merr مهمترین دانه روغنی در تجارت جهانی است که غنی از پروتئین - حدود - %40 و روغن - حدود - %20 است.[9] تنش خشکی یکی از مهمترین عوامل محیطی محدودکننده رشد و تولید گیاهان میباشد. همانطورکه مدلهای کنونی تغییر اقلیم پیش بینی می کنند، پراکنش و شدت خشکی در بسیاری از مناطق جهان رو به افزایش است و همین امر نیاز به شناخت بهتر اثرات خشکی بر کارکرد گیاه و به ویژه ساز وکارهای فیزیولوژیکی و عکس العمل های گیاه در دوره تنش و بازسازی پس از آن را افزایش می دهد
یکی از روش های کاربردی در علوم آب و خاک استفاده از مواد سوپرجاذب به منظور ذخیره رطوبت در خاک، جلوگیری از اتلاف آن و افزایش راندمان آبیاری است که در بیش تر موارد مشکلات مربوط به تنش رطوبتی، می تواند به واسطه استفاده از این مواد برطرف گردد. یکی از مواد سوپرجاذب پامیس است که یک کانی با ترکیب شیمیایی غیرکریستالی از سیلیکات آلومینیوم با خاصیت بالای جذب رطوبتی می باشد. پامیس متشکل از ذرات جامد و ذرات بسیار ریز شیشه ای، اسفنجی و حفره داری است که بسیار سبک بوده و از مواد مذاب یا نیمه مذاب تشکیل شده است. این ماده می تواند در کشاورزی برای بهبود نفوذپذیری و افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک کاربرد وسیعی داشته باشد
هدف از این مقاله تعیین میزان تأثیر کاربرد پامیس در شرایط تنش رطوبتی و عدم تنش رطوبتی بر عملکرد کمی و کیفی گیاه سویا در دو خاک با بافت متفاوت بود.
.2 تئوری و پیشینه تحقیق
ملکیان و همکاران - - 2012 اثر پامیس بر گیاه ذرت در شرایط تنش رطوبتی را بررسی کردند و نشان دادند که اضافه کردن پامیس باعث افزایش نگهداشت آب و بهبود خصوصیات گیاه شد.[7] زارع حقی و همکاران - - 1394 گزارش کردند که کاربرد پامیس در خاک باعث افزایش معنی دار رطوبت حجمی خاک، تعداد بذور جوانه زده، وزن هزاردانه و عملکرد دانه گیاه گلرنگ در سطح احتمال 1 درصد و ارتفاع گیاه در سطح احتمال 5 درصد گردید.[3] ساهین و همکاران - - 2005 نشان دادند کاربرد پامیس باعث افزایش رشد در گیاه توت فرنگی شد.
.3مواد و روش ها
برای بررسی اثر پامیس در شرایط تنش و عدم تنش رطوبتی بر عملکرد گیاه سویا در دو نوع بافت خاک آزمایشی به صورت اسپلیت اسپلیت پلات در 3 تکرار در گلخانه تحقیقاتی گروه علوم خاک دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری اجرا شد. در این آزمایش آبیاری در دو سطح - آبیاری براساس تخلیه %25 آب قابل استفاده و آبیاری براساس تخلیه %50 آب قابل استفاده - به عنوان عامل اصلی و نوع بافت خاک - سبک و سنگین - به عنوان عامل فرعی و مقادیر پامیس در سه سطح 0 - ، 4، 8 گرم در کیلوگرم - به عنوان عامل فرعی فرعی در نظر گرفته شد. قبل از اعمال تیمارها و کشت گیاه خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک تعیین شد - جدول . - 1
برای آماده سازی گلدانها، ابتدا 10 کیلوگرم خاک و سطوح مختلف پامیس بر اساس تیمارها، به گلدانها منتقل گردید. در هر گلدان 10 بذر سویا کاشته و پس از سبز شدن به 3 بوته تنک گردید. پس از پنج برگی شدن تیمار آبیاری براساس تخلیه 25 و 50 درصد آب قابل استفاده براساس داده های به دست آمده از منحنی رطوبتی اعمال گردید بدین صورت که ابتدا میزان آب قابل استفاده از تفاضل رطوبت در نقطه ظرفیت مزرعه و نقطه پژمردگی دائم به دست آمد ، گلدان ها هرروز وزن شدند و هنگامی که 25 و 50 درصد آب قابل استفاده تخلیه شد تا رسیدن به حد ظرفیت مزرعه آب اضافه شد.در پایان دوره رشد برداشت انجام شد و صفات مورد نظر ارزیابی شدند. برای تجزیه و تحلیل آماری از نرم افزار آماری statistix-8 استفاده شد و مقایسه میانگین براساس آزمون LSD در سطح احتمال 5 درصد انجام شد.
جدول:1 خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک های مورد آزمایش
.4نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان می دهد که اثر سطوح مختلف آبیاری بر عملکرد دانه در گلدان، تعداد دانه در گلدان، وزن هزاردانه، درصد پروتئین و روغن دانه اثر معناداری در سطح %1 داشت
جدول .2 نتایج تجزیه واریانس - میانگین مربعات - عملکرد و اجزای عملکرد گیاه سویا
اثر ساده آبیاری نشان میدهد آبیاری براساس تخلیه %50 آب قابل استفاده عملکرد دانه در گلدان، تعداد دانه در گلدان، وزن هزاردانه و درصد روغن دانه را به ترتیب به اندازه %25، %28، %11 و %8 نسبت به آبیاری براساس تخلیه %25 آب قابل استفاده کاهش میدهد.آبیاری براساس تخلیه %50 آب قابل استفاده باعث افزایش %12 درصد پروتئین دانه نسبت به آبیاری براساس تخلیه %25 آب قابل استفاده شد - جدول. - 3
این مشاهدات با نتایج جهانگیری نیا و همکاران - - 1395 و نواب پور و همکاران - - 1396 مطابقت داشت.[2,6] بر اثر کمبود آب رشد سلول ها تحت تاثیر قرار گرفته و در نهایت موجب کاهش سطح سبز می شود. تنش خشکی در مرحله پر شدن دانه سبب کاهش وزن هزاردانه می شود. با افزایش شدت تنش کم آبی تعداد دانه در بوته و در نتیجه ان عملکرد کاهش می یابد.
تنش کم آبی با کاهش ظرفیت دانه در جذب آسیمیلات و تبدیل آن به روغن باعث تاثیر منفی بر جذب روغن دانه می شود. ولی بیشترین درصد پروتئین دانه در تیمار با تنش شدید آبیاری دیده می شود زیرا در شرایط تنش کم آبی به علت کوچک شدن اندازه دانه پروتئین حجم بیشتری از فضای دانه را نسبت به شرایط غیر تنش فراهم می کند.
جدول.3 مقایسه میانگین اثر ساده آبیاری بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه
