بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی کارایی روشهای آماری چندمتغیره در گروهبندی و ارزیابی خصوصیات اگرومورفولوژیک، اجزای عملکرد و عملکرد اقتصادی 10 لاین امید بخش گندم نان تحت شرایط تنش رطوبتی آخر فصل، آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار در سال زراعی 1390-91 انجام شد. محاسبه همبستگی فنوتیپی بین صفت عملکرد اقتصادی با سایر صفات نشان داد که این صفت با صفات ELWR، وزن دانه درسنبله، شاخص برداشت سنبله و شاخص برداشت همبستگی مثبت و معنی داری دارد .
- p 0/05 - نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام نیز بیانگر این بود که مهمترین صفات تاثیرگذار بر صفت عملکرد اقتصادی بترتیب شامل شاخص برداشت، عملکرد زیست توده، تعداد دانه درسنبله و شاخص برداشت سنبله بودند که در مجموع 98 درصد از تغییرات عملکرد را توجیه نمودند. بر اساس نتایج تجزیه علیت، صفات شاخص برداشت و زیست توده بیشترین تاثیر مستقیم و صفت زیست توده بیشترین تاثیر غیر مستقیم را - از طریق کاهش شاخص برداشت - بر عملکرد اقتصادی داشتند که میتوان از این صفات در انتخاب ارقام پرمحصول گندم در شرایط تنش رطوبتی آخر فصل استفاده کرد.
.1 مقدمه
گندم نان4 مهمترین غله ایست کهعمدتاً در نواحی خشک و نیمه خشک، باتغییرات زیاد آب وهوایی کشت میگردد، یکی از مهمترین عوامل محدودکننده عملکرد گیاهان زراعی تحت این شرایط، تنش رطوبتی میباشد.[2] از دیدگاه کشاورزی، خشکی یعنی یک دوره طولانی مدت کمبود بارندگی که این کمبود منجر به تنش به گیاهان و کاهش میزان عملکرد آنها میگردد.[3] روشهای آماری چند متغییره بطور همزمان ژنوتیپها را از نظر چندین خصوصیت مورد ارزیابی قرار میدهند، بطور گسترده در ارزیابی تنوع ژنتیکی، صرف نظر از نوع دادهها - مورفولوژیک، بیوشیمیایی و مولکولی - استفاده میشوند. از جمله مهمترین این روشها میتوان همیستگی، تجزیه رگرسیون گاه به گام و تجزیه علیت را نام برد.[5]
دهقان و همکاران [1] اظهار داشتند که رگرسیون چندمتغیره خطی نشان داد که صفت عملکرد زیست توده، شاخص برداشت و تعداد روز تا ظهور سنبله حدود 84 درصد از تغییرات میانگین عملکرد را در این لاینها توجیه میکنند. همچنین تحقیق آنها نشان داد که در تجزیه علیت، اثر مستقیم عملکرد زیست توده و شاخص برداشت بر عملکرد دانه مثبت و بالا بود ولی تعداد روز تا ظهور سنبله فقط اثر غیر مستقیم و منفی از طریق عملکرد زیست توده بر عملکرد دانه داشت. تجزیه خوشهای بر اساس روش Ward با استفاده از ضریب مجذور فاصله اقلیدسی، ژنوتیپها را به چهار گروه تقسیمبندی کرد. اهداف این تحقیق عبارتند از: با توجه به عوامل پنهانی در شکلگیری صفات و تاثیر آنهها بر عملکرد دانه و لزوم تعیین مسیرهای بر همکنش اجزای عملکرد بر عملکرد دانه جهت بهبود آن در برنامههای اصلاحی، این مطالعه بمنظور شناسایی عوامل پنهانی در توجیه و شناخت روابط داخلی بین صفات و تعیین مهمترین صفات مرتبط با عملکرد دانه در لاینهای امید بخش گندم نان انجام شد.
.2 مواد و روشها
این آزمایش در مزرعه پژوهشی ایستگاه تحقیقات کشاورزی کبوترآباد اصفهان بصورت طرح بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار تحت شرایط تنش رطوبتی آخر فصل اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل 10 لاین امیدبخش گندم بودند - جدول. - 1 هرکرت آزمایشی از شش ردیف 5/5 متری تشکیل شده که فاصله بین ردیفها 20 سانتیمتر و تراکم نهائی نیز 400 بوته در متر مربع در نظرگرفته شد. تنش خشکی در فصل بهار به صورت قطع آب بطور کامل از مرحله ظهور سنبلهها به بعد اعمال گردید و تحمل لاینها در مرحله پرشدن دانه مورد بررسی قرار گرفت. صفت روز تا 50 درصد سنبلهدهی، روز تا 50 درصد گرده افشانی، RWC، ELWR قبل از برداشت و با رعایت حاشیه بر اساس انتخاب تصادفی 10 بوته از هر کرت صفات تعداد پنجه، وزن دانه در سنبله، شاخص برداشت سنبله اندازهگیری شدند. همچنین صفات عملکرد اقتصادی و زیست توده بر اساس کل بوتههای کشت شدهبر حسب کیلوگرم در هکتار محاسبه شد و نهایتاً شاخص برداشت هم برحسب درصد بر اساس نسبت عملکرد اقتصادی به زیست توده محاسبه شد. برای محاسبات آماری از نرم افزارهای Path و Minitab استفاده گردید.
.3 نتایج و بحث
ضرایب همبستگی صفات مختلف با عملکرد اقتصادی
با توجه به اینکه یکی از اهداف این پژوهش شناسایی صفاتی است که دارای تاثیر معنیداری بر صفات عملکرد اقتصادی و شاخص برداشت میباشند، بنابراین همبستگی بین صفات محاسبه گردید. نتایج همبستگی فنوتیپی صفت عملکرد اقتصادی با سایر صفات نشان داد - جدول - 2 که صفات ELWR، وزن دانه در سنبله، شاخص برداشت سنبله و شاخص برداشت دارای همبستگی مثبت و معنی دار و صفات روز تا 50 درصد سنبلهدهی، روز تا 50 درصد گرده افشانی، RWC، تعداد پنجه و عملکرد زیست توده دارای همبستگی منفی و معنی داری با عملکرد اقتصادی در سطح آماری 5 درصد میباشند. بنابراین با توجه به نتایج بدست آمده از این آزمایش پیشنهاد میشود برای اصلاح گیاهان به منظور افزایش عملکرد در شرایط تنش لاینهای دارای وزن دانه در سنبله و وزن دانه بیشتر انتخاب شوند.
تجزیه رگرسیون گام به گام
به منظور تعیین صفات با بیشترین تاثیر بر عملکرد اقتصادی و تعیین سهم هر یک از صفات، از رگرسیون گام به گام استفاده شد - جدول . - 3 در شرایط تنش رطوبتی 4 صفت شاخص برداشت، عملکرد زیست توده، وزن دانه در سنبله و شاخص برداشت سنبله بترتیب وارد مدل رگرسیونی شدند و در مجموع 98/17 درصد از تغییرات عملکرد اقتصادی را توجیه نمودند. سایر صفات مورد مطالعه تاثیر معنیداری بر مدل نداشتند.
تجزیه علیت
جهت شناسایی همبستگی دو یا چند صفت سادهترین راه محاسبه ضریب همبستگی است در حالی که دقیقترین راه محاسبه ارتباط بین صفات مختلف، استفاده از روش تجزیه علیت - تجزیه مسیر - میباشد، که برای انجام این کار ابتدا تجزیه رگرسیون گام به گام انجام میدهیم و پس از شناسایی صفات مرتبط و تاثیرگذار بر عملکرد اقتصادی، عمل تجزیه مسیر را برای متغیرهای شناسایی شده و موثر بر عملکرد انجام میدهیم. در واقع یکی از روشهای مفید و کاربردی جهت تجزیه
