بخشی از مقاله
چکیده
این مطالعه با هدف تعیین رابطه خودکارآمدی وافسردگی مادران شاغل معلم و خانه دار انجام شد. این مطالعه از نوع توصیفی-همبستگی بود. جامعه آماری کلیه زنان شاغل معلم و خانه دار شهر تهران در سال 1395 بود که به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای 80 نفر 40 - نفر مادر شاغل و40 نفر مادر غیر شاغل - انتخاب شدند. برای جمعآوری دادهها از دو پرسشنامه خودکارآمدی شرر و پرسشنامه افسردگی بک استفاده شد. برای تحلیل داده ها از همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که بین نتایج نشان دادندکه بین خودکارآمدی و افسردگی در مادران شاغل و خانه دار ارتباط منفی معنی داری وجوددارد . - P<0/05 - همچنین خودکارآمدی نقش پیش بینی کننده ای بر روی افسردگی مادران ایفا میکند -
.1 مقدمه
در دنیای امروز مشارکت زنان در جامعه افزایش یافته است. زنان علی رغم داشتن مسوولیتهایی متعدد مثل تربیت فرزند و انجام امور خانه، همانند مردان در بیرون از خانه نیز کار می کنند. سلامت روانی زنان و احساس شایستگی و خودکارآمدی آن ها میتواند نقش مهمی در انجام این مسئوولیتها داشته باشد - محمدی، یاوریان و عارفی، . - 1390 محیط کاری شامل عوامل فیزیکی، اجتماعی و روانی است که هر کدام در وضعیت سلامتی نقش مهمی دارد و می تواند دیگر حیطههای زندگی را تحت تاثیر قرار دهد. هر فرد دست کم یک سوم زندگی و اوقات شبانه روز را در محیط کار صرف می کند و فشارهای روانی ناشی از شغل از جمله استرس و افسردگی، میتواند سبب عوارض جسمی، روان و رفتاری برای فرد شده، سلامت وی را به مخاطره انداخته، اهداف سازمانی را تهدید کرده و به کاهش عملکرد فرد منجر شود - راهپیما، کاظمی و سهرابی، . - 1391 یکی از عوامل مهم در سیستمهای اداری و از جمله مخاطرات شغلی که مورد توجه مدیران است، افسردگی کارکنان است.
افسردگی یکی از اختلالات روانی است که باید به صورت جدی به آن توجه شود. افسردگی یکی از شایعترین بیماریهای روانی است که به سرماخوردگی روانی شهرت یافته است - لاگوپالوس، ایوانووسکی و مالهی، . - 2007 افسردگی کارکردهای فردی و اجتماعی فرد را با مشکل مواجه ساخته و موجب میشود وی به بیماریهایی نظیر فشار خون، دیابت و بیماریهای ریوی مبتلا شود. افسردگی علائم شناختی، فیزیولوژیکی، رفتاری و انگیزشی دارد. از علائم افسردگی میتوان به اندوه و تشویش زیاد، احساس گناه و بی ارزشی، دوری گزیدن از دیگران، کاهش اشتها و میل جنسی، بی خوابی، از دست دادن علاقه و کسب لذت از فعالیتهای روزمره، کاهش کارایی و خودکارآمدی اشاره کرد. افراد افسرده شکلهای متفاوتی از علائم مذکور را تجربه میکنند که از نظر شدت ممکن است از ملایم تا خیلی شدید در نوسان باشد.
- دیویدسون، کرینگ و نیل، . - 2004 افسردگی واکنشی عاطفی و احساسی است که معمولا در پی ناکامی یا شکست روی میدهد و در پی آن ناامیدی از تمامی انگیزهها به وجود میآید. نکتهی قابل توجه این است که دستگاه ذهنی انسان هیچ ترس یا اضطرابی را بیرون از وجود خود درک نمیکند. این خود انسان است که با توجه به هدفها، انگیزهها و پیش دارویهایش نسبت به هر احساس و تجربهای در جهان خارج و زندگی شخصی، خانوادگی یا محیط اجتماعی، واکنش روانی و عاطفی نشان میدهد. این تجربیات و احساسات میتوانند در پارهای موارد حتی غیر واقعی باشند - بنتون، رابرتسون، تیسنگ، نیوتن و بنشتن، . - 2003 شواهد حاکی از ارتباط بین شدت و فراوانی افسردگی و خودکارآمدی دارد .
- احمدی، شیخ و سرابندی، . - 1391 خودکارآمدی به قضاوتهای فرد درباره تواناییهای خود در یک زمینه مشخص اشاره میکند. افرادی که خودکارآمدی بالایی دارند، شکستهایشان را به تلاش کم نسبت میدهند تا به توانایی پایین، در حالیکه افراد با خودکارآمدی پایین، شکست-هایشان را به توانایی پایین نسبت میدهند تا به تلاش کم - آکین، . - 2009 خودکارآمدی به قضاوت فرد راجع به تواناییاش برای سازمان افکار، احساسات و اعمال برای به دست آوردن نتایج مطلوب در هر موقعیتی گفته می شود - بندورا، 1986؛ به نقل از آکین، . - 2009 به نظر می رسد فردی که خودکارآمدی بالایی دارد، عامل افسرده ساز را از خود دور می کند و کمتر مبتلا به افسردگی می شود. با توجه به آنچه گفته شد هدف از انجام این پژوهش این میباشد که نشان دهد چه رابطهای بین خودکارآمدی و افسردگی در مادران شاغل معلم و خانه دار وجوددارد؟
.2 روش
روش پژوهش از نوع توصیفی-همبستگی بود. جامعه آماری کلیه زنان شاغل معلم و خانه دار شهر تهران در سال 1395 بود که به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای 80 نفر - 40 نفر مادر شاغل و40 نفر مادر غیر شاغل - انتخاب شدند. برای جمعآوری دادهها از دو پرسشنامه خودکارآمدی شرر و پرسشنامه افسردگی بک استفاده شد.
-1-2 ابزارهای پژوهش
-1-1-2 پرسشنامه باورهای خودکارآمدی
این پرسشنامه توسط شرر و همکاران 1982 - ؛ به نقل از حیاتی، عگبهی، آهنگری و ابرقویی - - 1391 ساخته شده است و دارای 23 ماده است. این پرسشنامه بر پایه مقیاس 5 درجهای لیکرت تنظیم شده است، بدین صورت که به پاسخ کاملا مخالف نمره 1، و به پاسخ کاملا موافق نمره 5 تعلق میگیرد. در نمرهگذاری این پرسشنامه، سوالهای 3، 8، 9، 13، 15در جهت موافق و مابقی سوالها به صورت وارونه نمرهگذاری میشوند. پایایی این آزمون به روش آلفای کرانباخ در پژوهش نریمانی، رفیق ایرانی و ابوالقاسمی 0/88 - 1388 - به دست آمد. در تحقیق حاضر برای بررسی همسانی درونی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که ضریب 0/87 به دست آمد که نشان دهنده همسانی درونی پرسشنامه بود.
-2-1-2پرسشنامه افسردگی بک
پرسشنامه افسردگی بک ویرایش دوم - دابسون و محمدخانی، - 2004 که برای سنجش شدت افسردگی تدوین شده و با ملاک های افسردگیDSM-IV انطباق دارد. این پرسشنامه شامل 21 سوال که هر سوال شامل چهارگزینه با دامنه نمرهگذاری بین 3-2-1-0 میباشد که مجموع نمرات بین صفر تا 63 متغیر بوده که امتیاز بالا نشانه شدت بیشتر افسردگی است. نقطه برش در پرسشنامه افسردکی بک 13 است. پایایی بازآزمایی یک هفتهای آن 0/93 و همسانی درونی از طریق آلفای کرونباخ 0/91 است - نظری، احمدیان، . - 1393 همچنین بررسی روایی سازه بر پایه روش محاسبه روایی همگرا به محاسبه ضریب همبستگی نمرات حاصل از ویرایش دوم نسخه افسردگی بک و مقیاس افسردگی پرسشنامه نشانگان مختصر پرداخته شده است که نشان دهنده همبستگی معادل 0/873 بوده است - دابسون و محمدخانی، . - 2004
-2-2 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
از آماره های توصیفی شامل میانگین، انحراف معیار و از آمار استنباطی با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره و برای این منظور از نرم افزار SPSS نسخه 22 استفاده شد. جدول -2 نتایج آزمون کلموگروف اسمیرنوف را نشان می دهد که از طریق این آزمون می توان توزیع نرمال، یکنواخت و طبیعی نمرات را تعیین کرد. نتایج نشان داد که سطوح معنی داری متغیرهای پژوهش در آزمون فوق الذکر از 0/05 بزرگ تر است. فرضیه صفر در آزمون کولموگروف-اسمیرنف، پیروی دادهها از توزیع مورد نظر میباشد. فرضیه مقابل آن عبارت است از عدم پیروی داده ها از توزیع مورد نظر، با توجه به مقدار معنی داری و عدم رد فرضیه صفر، توزیع داده ها منطبق بر توزیع نرمال و طبیعی نمرات قلمداد میگردد.
فرضیه اول: بین خودکارآمدی و افسردگی زنان شاغل معلم و خانه دار رابطه وجود دارد.
بر اساس جدول -3 این فرضیه که بین خودکارآمدی و افسردگی زنان شاغل معلم و خانه دار رابطه وجود دارد تایید می شود. بر این اساس بین خودکارآمدی و افسردگی زنان شاغل معلم - 3 0/001 ؛ - R= -0/707 و بین خودکارآمدی و افسردگی زنان خانه دار 3 0/001 - ؛ - R= -0/540 رابطه منفی و معنی داری وجود دارد. میتوان گفت که خودکارآمدی رابطه ای
