مقاله رابطه استرس والدگری و افسردگی در مادران شاغل معلم و خانه دار

بخشی از مقاله

چکیده

این مطالعه با هدف تعیین رابطه استرس والدگری و افسردگی در مادران شاغل معلم و خانه دار انجام شد. این مطالعه از نوع توصیفی-همبستگی بود. جامعه آماری کلیه زنان شاغل و خانه دار شهر تهران در سال 1395 بود که به روش نمونه گیری خوشه ای - چندمرحله ای 80 - نفر - 40 نفر مادر شاغل و40 نفر مادر غیر شاغل - انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از دو پرسشنامه استرس والدگری آبیدین - 1990 - و پرسشنامه افسردگی بک استفاده شد. برای تحلیل داده ها از همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که بین نتایج نشان دادندکه بین استرس والدگری و افسردگی در مادران شاغل و خانه دار ارتباط معنی داری وجوددارد - . - P<0/05 همچنین استرس والدگری نقش پیش بینی کننده ای بر روی افسردگی مادران ایفا میکند - . - P<0/05
کلمات کلیدی: استرس والدگری، افسردگی، شاغل، خانهدار.

.1 مقدمه

در میان عوامل تاثیر گذار بر سلامت روان انسان ها، خانواده نقش بسیار مهمی دارد - فرگوسن، کولسن و بارنت، . - 2011 خانواده از لحاظ تربیتی و اجتماعی دارای اهمیت و جایگاه ویژهای است - تریویدی، هیمانشو و موهان، . - 2009 افراد از خانواده گام به عرصه هستی مینهند و جامعه از تشکیل افراد هستی قوام مییابد. ازآنجاییکه نهاد خانواده، مولد نیروی انسانی و معبر سایر نهادهای اجتماعی است، از ارکان و نهادهای اصلی هر جامعه بهشمار می رود. بهنجاری و نابهنجاری جامعه، در گرو شرایط عمومی خانوادهها است. هیچ یک از آسیبهای اجتماعی فارغ از تأثیر خانواده پدید نمیآید. به همین دلیل، هیچ جامعه ای نمیتواند ادعای سلامت کند مگر آنکه از خانواده های سالم برخوردار باشد. خانواده می تواند هم به عنوان منبع فشار روانی و هم به عنوان محلی برای حمایت از افراد درون آن باشد - باباپور خیرالدین و بهاورنیا، . - 1391

در دنیای امروز مشارکت زنان در جامعه افزایش یافته است. زنان علی رغم داشتن مسوولیتهایی متعدد مثل تربیت فرزند و انجام امور خانه، همانند مردان در بیرون از خانه نیز کار می کنند. سلامت روانی زنان میتواند نقش مهمی در انجام این مسئوولیتها داشته باشد - محمدی، یاوریان و عارفی، . - 1390محیط کاری شامل عوامل فیزیکی، اجتماعی و روانی است که هر کدام در وضعیت سلامتی نقش مهمی دارد و می تواند دیگر حیطههای زندگی را تحت تاثیر قرار دهد. هر فرد دست کم یک سوم زندگی و اوقات شبانه روز را در محیط کار صرف می کند و فشارهای روانی ناشی از شغل از جمله استرس، میتواند سبب عوارض جسمی، روان و رفتاری برای فرد شده، سلامت وی را به مخاطره انداخته، اهداف سازمانی را تهدید کرده و به کاهش عملکرد فرد منجر شود - راهپیما، کاظمی و سهرابی، . - 1391

گسترش فوقالعادهی فنآوری اطلاعات و ارتباطات در مشاغل و از سویی تخصصی شدن مشاغل راروزافزون نموده و از سوی دیگر، باعث افزایش استرسهای شغلی و خانوادگی شده است. استرس تأثیری مستقیم بر فعالیتهای گوناگون انسان در زمینههای روانشناختی، جسمانی و خانوادگی میگذارد. برخی مشاغل به سبب وظایف و مسئولیتهای خاص بسیار حساس و پراسترس هستند. استرس والدگری میتواند نتیجهای از استرسهای شغلی در محیط کار باشد.هر خانوادهای شیوههای خاصی را در تربیت فردی و اجتماعی فرزندان خویش به کار میگیرد این شیوهها که شیوهی فرزندپروری نامیده میشوند متاثر از عوامل مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و غیره میباشد - هادری و همکاران، . - 1993

شیوههای فرزندپروری به عنوان مجموعهای از رفتارها که تعاملات والد-فرزند را در طول دامنهی گسترده-ای از موقعیتها توصیف میکند و فرض شده است که یک جو تعاملی تاثیر گذار را به وجود میآورد - محرابی، . - 1383 شیوههای فرزندپروری یک عامل تعیین کننده و اثرگذار است که نقش مهمی در آسیب شناسی روانی و رشد تحصیلی فرزندان دارد. شاید یکی از شناخته شده ترین تحقیق بر روی سبکهای فرزند پروری و شیوه های والدین مطالعات دیانا بامریند بر روی کودکان پیش دبستانی و والدین شان باشد. هر کودک در نمونه تحقیقی بامریند و خانه مورد مشاهده قرار گرفتند. بر اساس نظر او والدین از سه سبک فرزند پروری زیر به کار می گیرند: سبک فرزندپروری مستبدانه: الگوی بسیار محدود کننده فرزندپروری است که والدین قوانین زیادی را تعیین می کنند. انتظار اطاعت دقیق و مطلق دارند و به ندرت به فرزند توضیح می دهند.

سبک فرزندپروری مقتدرانه: سبک انعطاف پذیری ست که که والدین به فرزندان آزادی قابل ملاحظه ای می دهند اما در عین حال در ارائه دلایل منطقی برای محدودیت هایی که ایجاد می کنند دقیق هستند و مراقبت می کند که فرزندان این راهنمایی ها را به کار گیرند. سبک فرزندپروری سهل گیرانه: یک الگوی گرم ولی سست است. که والدین نسبتا کمتر دستور می دهند و به فرزندان اجازه می دهند که احساسات شان را آزادانه بروز دهند. - شافر، 1996، به نقل از کردنوقابی، سیف و علیایی زند، . - 1378 استرس والدگری نوعی اضطراب و تنش افراطی است که به نقش والد و تعاملات والد-کودک وابسته است. برداشت والدین از رفتار کودک، در دسترس بودن منابع کمک به آنها در فرزندپروری و احساس شایستگی آنها در ارتباط با بزرگ کردن فرزندان، همگی عناصر مهم در تعریف استرس والدگری می باشند - آبدین، جنکینز و مک گواقی، 1992؛ فدایی، دهقانی، طهماسیان و فرهادی، . - 1389

بعضی از والدین نسبت به بعضی دیگر، دارای سطح بالاتری از افسردگی هستند. تا جایی که تحقیقات نشان داده اند که بین شیوه های فرزند پروری - والدگری - و مشکلات روانشناختی - از جمله افسردگی و استرس - رابطه معناداری وجود دارد - فیروزی، . - 1393افسردگی یکی از اختلالات روانی است که باید به صورت جدی به آن توجه شود. افسردگی یکی از شایعترین بیماریهای روانی است که به سرماخوردگی روانی شهرت یافته است - لاگوپالوس، ایوانووسکی و مالهی، . - 2007 افسردگی کارکردهای فردی و اجتماعی فرد را با مشکل مواجه ساخته و موجب میشود وی به بیماریهایی نظیر فشار خون، دیابت و بیماریهای ریوی مبتلا شود.

افسردگی علائم شناختی، فیزیولوژیکی، رفتاری و انگیزشی دارد. از علائم افسردگی میتوان به اندوه و تشویش زیاد، احساس گناه و بی ارزشی، دوری گزیدن از دیگران، کاهش اشتها و میل جنسی، بی خوابی، از دست دادن علاقه و کسب لذت از فعالیتهای روزمزه اشاره کرد. افراد افسرده شکلهای متفاوتی از علائم مذکور را تجربه میکنند که از نظر شدت ممکن است از ملایم تا خیلی شدید در نوسان باشد - دیویدسون، کرینگ و نیل، . - 2004 افسردگی واکنشی عاطفی و احساسی است که معمولا در پی ناکامی یا شکست روی میدهد و در پی آن ناامیدی از تمامی انگیزهها به وجود میآید. نکتهی قابل توجه این است که دستگاه ذهنی انسان هیچ ترس یا اضطرابی را بیرون از وجود خود درک نمیکند.

این خود انسان است که با توجه به هدفها، انگیزهها و پیش دارویهایش نسبت به هر احساس و تجربهای در جهان خارج و زندگی شخصی، خانوادگی یا محیط اجتماعی، واکنش روانی و عاطفی نشان میدهد. این تجربیات و احساسات میتوانند در پارهای موارد حتی غیر واقعی باشند - بنتون، رابرتسون، تیسنگ، نیوتن و بنشتن، . - 2003 شواهد حاکی از ارتباط بین شدت و فراوانی افسردگی و اضطراب دارد - احمدی، شیخ و سرابندی، . - 1391 با توجه به آنچه گفته شد هدف از انجام این پژوهش این می-باشد که نشان دهد چه رابطهای بین استرس والدگری و افسردگی در مادران شاغل معلم و خانه داروجود دارد؟

.2 روش

روش پژوهش از نوع توصیفی-همبستگی بود. جامعه آماری کلیه زنان شاغل معلم و خانه دار شهر تهران در سال 1395 بود که به روش نمونه گیری خوشه ای - چندمرحله ای - 80 نفر - 40 نفر مادر شاغل و40 نفر مادر غیر شاغل - انتخاب شدند. برای جمعآوری دادهها از دو پرسشنامه استرس والدگری آبیدین - 1990 - و پرسشنامه افسردگی بک استفاده شد.

-1-2 ابزارهای پژوهش
-1-1-2پرسشنامه افسردگی بک

پرسشنامه افسردگی بک ویرایش دوم - دابسون و محمدخانی، - 2004 که برای سنجش شدت افسردگی تدوین شده و با ملاک های افسردگیDSM-IV انطباق دارد. این پرسشنام شامل 21 سوال که هر سوال شامل چهارگزینه با دامنه نمرهگذاری بین 3-2-1-0 میباشد که مجموع نمرات بین صفر تا 63 متغیر بوده که امتیاز بالا نشانه شدت بیشتر افسردگی است. نقطه برش در پرسشنامه افسردکی بک 13 است. پایایی بازآزمایی یک هفتهای آن 0/93 و همسانی درونی از طریق آلفای کرونباخ 0/91 است - نظری، احمدیان، . - 1393 همچنین بررسی روایی سازه بر پایه روش محاسبه روایی همگرا به محاسبه ضریب همبستگی نمرات حاصل از ویرایش دوم نسخه افسردگی بک و مقیاس افسردگی پرسشنامه نشانگان مختصر پرداخته شده است که نشان دهنده همبستگی معادل 0/873 بوده است - دابسون و محمدخانی، . - 2004

-2-1-2پرسشنامه استرس والدگری

برای سنجش استرس والدگری مادران شاغل و غیر شاغل از شاخص تنیدگی والدینی - - PSIکه یک پرسشنامه خود گزارش دهی است و توسط آبیدین ساخته شده است و پرسشنامه ای است که بر اساس آن می توان اهمیت تنیدگی در نظام والدین - کودک را ارزشیابی کرد،استفاده شد.این پرسشنامه بر این اصل مبتنی است که تنیدگی والدین می تواند از پاره ای ویژگی های کودک ،برخی خصیصه های والدین و یا موقعیت های متنوعی که با ایفای نقش والدینی به طور مستقیم مرتبط هستند ناشی شود. شکل شاخص تنیدگی والدین این پژوهش ،به عنوان شکل بازنگری شده شکل های پیشین است که تصحیح آن آسانتر و مقدار مواد آن کمتر است .

این بازنگری ،مواد شاخص تنیدگی والدینی را از 150 ماده به 101 ماده کاهش داد و 19 ماده اختیاری نیز به عنوان »مقیاس تنیدگی زندگی « 27به آن افزود .زیر مقیاس های مربوط به هر حوزه و همچنین تعداد موارد آن ها عبارت از حوزه کودک 47 - ماده - ،سازش پذیری 11 - ماده - ،پذیرندگی 7 - ماده - ،فزون طلبی 9 - ماده - ،خلق 5 - ماده - ،بی توجهی /فزون کنشی 9 - ماده - ،تقویت گری 6 - ماده - ،حوزه والدین 54 - ماده - ،افسردگی 9 - ماده - ،دلبستگی 7 - ماده - ، محدودیت های نقش 7 - ماده - ،حس صلاحیت 13 - ماده - ،انزوای اجتماعی 6 - ماده - ،روابط با همسر 7 - ماده - ،سلامت والد 5 - ماده - و تنیدگی زندگی - مقیاس اختیاری 19 - - ماده - است.

نتایج آلفای کرونباخ در تحقیق خرم آبادی و همکاران - 1388 - برای پدران و مادران کودکان مبتلا به اختلال اتیسم برای نمره ی کلی در حوزه والدینی به ترتیب از 0/83تا 0/86 و برای نمره ی کلی در حوزه کودکی از 0/8 تا 0/84 گزارش شده است .پایایی آزمون Bباز آزمون استرس والدگری در فاصله زمانی 3 ماه در نمونه بالینی متشکل از 30 مادر 0/91برای نمره کلی حوزه والدینی و 0/63 برای نمره کلی حوزه کودکی بود.در پژوهشی که دادستان ،ازغندی و حسن آبادی - 1385 - انجام دادند نیز مقدار ضریب قابلیت اعتماد همسانی درونی این ابزار برای کل مقیاس 0/88 و ضریب اعتماد باز آزمایی آن با فاصله 10 روز 0/94 گزارش شده است .