بخشی از مقاله
چکیده
منطقه شمال و شمال غرب ایران یکی از زلزلهخیزترین نواحی فلات ایران محسوب میشود. این مطالعه به منظور تعیین عمق ناپیوستگی موهو در غرب دریای خزر انجام گرفت. دادههای 12 ایستگاه لرزه نگاری مربوط به مؤسسه ژئوفیزیک که از سال 1996 تا 2013 با بزرگی 2 به بالا در این ایستگاهها ثبت شده بود مورد استفاده قرار گرفت. با استفاده از اطلاعات زمینشناسی و لرزهزمینساخت منطقه گسلهای منطقه مشخص گردید.
زمین لرزه های بازه زمانی مورد نظر تعیین مکان گردید و سپس زمانرسید فازهای حجمی قرائت گردید. بر اساس این فازها منحنی زمان عبور برای هر فاز قرائت شده برای هر ایستگاه جداگانه ترسیم گردید و سرعت امواج در زیر هر ایستگاه بدست آمد. مطالعات نشان میدهد که عمق ناپیوستگی موهو در همه جا یکسان نیست، بیشترین عمق موهو در آذرشهر به مقدار 48km و کمترین عمق موهو در بستان آباد به مقدار 33 km بدست آمد. میانگین عمق موهو در منطقه غرب دریای خزر 41/5km میباشد.
مقدمه
بررسی وضعیت پوسته یکی از مهمترین مطالعات سالهای اخیر زلزله شناسان در جهان بوده است. عمق موهو و ساختار پوسته زمین را میتوان با استفاده از دادههای مختلف ژئوفیزیکی تعیین کرد. با توجه به موقعیت منطقه غرب دریای خزر و گسلهای موجود در منطقه بررسی زلزلهها و پوسته و سرعت انتشار امواج در این منطقه ضروری به نظر میرسد. در این مطالعه با استفاده از داده های شبکه لرزه نگاری غرب دریای خزر به بررسی ضخامت عمق موهو در این ناحیه پرداختیم. ناپیوستگی موهو تغییر عمدهای در سرعتهای لرزهای، ترکیبات شیمیایی و روانهشناسی را نشان میدهد، تعیین پارامتر ژرفا می تواند توصیفی از ساختار کلی پوسته زمین را به ما بدهد که با زمینشناسی و تکامل زمینساختی منطقه مرتب است - زو و کاناموری، . - 2000 مطالعاتی که قبلاً در این زمینه انجام شده به شرح زیر است:
بایرام نژاد و همکاران - 1386 - عمق موهو در این منطقه را 45km تعیین کردند. ریاضی راد و جوان دولویی - 1387 - میانگین عمق ناپیوستگی موهو در منطقه را 37km بدست آوردند. تقیزاده فرهمند و همکاران - 1388 - نشان دادند ستبرای پوسته در منطقه شمال باختر در زیر تمامی ایستگاهها یکسان نیست و بینkm 38/5 1 در باختری ترین ایستگاه تا 53/5 1 در خاوری ترین ایستگاه در تغییر است که با افزایش ژرفای پوسته مواجه هستیم.
ریاضی راد و جوان دولویی - 1388 - ژرفای ناپیوستگی موهو را در منطقه مورد بررسی 43 3km تعیین کردند. قیطانچی - 1996 - ضخامت پوسته در شمال غرب ایران را حدود 44km تعیین کرد. مونی و همکاران - 1998 - ضخامت پوسته در شمال غرب ایران را حدود 45km برآورد کردند. نصرآبادی و همکاران - 2008 - عمق موهو را در زیر ایستگاه ماکو 38-40km تعیین کردند. رجبلو و همکاران - 2012 - مقالهای با عنوان »برآورد ضخامت پوسته با ترکیب دو روش ژئوفیزیکی: مطالعه موردی« ارائه دادند.
2 روش تحقیق
موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه: یکی از مناطق مناسب ایران برای مدلسازی پوسته با توجه به اهمیت زلزله خیزی آن منطقه شمال غرب ایران است که وجود گسل بزرگ شمال تبریز با سوابق تاریخی زلزلههای مخرب، ضرورت بررسی پوسته را در این منطقه بیشتر میسازد. وجود ایستگاههای لرزهنگاری منطقه و همچنین ثبت بیش از 6750 زمینلرزه محلی نیز ضرورت تعیین مدل پوسته بهینه با روش های مدلسازی وارون را برای منطقه ایجاب میکند. استفاده از زمان سیر امواج زمینلرزههای محلی امکان بررسی دقیقتر ساختار سرعتی پوسته را حتی در اعماق کمتر فراهم میسازد - بایرامنژاد و همکاران، . - 1386 موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه شامل ایستگاهها، گسلهای مهم و بعضی از شهرها در شکل1 آمده است.
شکل: 1 نقشه توپوگرافی منطقه مورد مطالعه، شامل ایستگاهها و گسلها و بعضی از شهرها
منطقه آذربایجان از دیدگاه تقسیمبندیهای مطرح لرزه زمینساختی، ادامه شمال باختری زون ایران مرکزی است که در آن سنگهای آتشفشانی و نهشته های دوران سنوزوئیک از گسترش نسبی بالایی برخوردار بوده و گستردهترین زون لرزه زمینساختی ایران است. منطقه آذربایجان جنباترین بخش این زون است که با داشتن گسله های پیشینه لرزه خیزی از دیگر بخشهای آن متمایز میشود.
زمینلرزه های منطقه مورد بررسی از سال 1996 تا :2013
بر اساس کاتالوک زمینلرزه ها که از مرکز لرزه نگاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران دریافت شد تعداد 6750 زلزله از سال 1996 تا 2013 با بزرگی 2 به بالا در این مرکز ثبت شده است. شکل2 تمامی زلزله ها را نشان میدهد. در شکل 3 نقشه لرزه خیزی منطقه نشان داده شده است. رنگ آبی کمترین عمق و رنگ قرمز بیشترین عمق را نشان میدهد. از جمله بزرگترین زلزله ها مربوط به زلزله 21 مرداد 1391 با بزرگی 6/2 میباشد که تنها در 24 ساعت اولیه این زمینلرزه 227 پس لرزه به همراه داشته است.
