بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به اینکه زمان وقوع بارش و جریانات سطحی در اکثر مناطق کشور با زمان نیاز آبی بخش کشاورزی تطابق ندارد، لذا مهار نمودن سیلابها و جریانات زیرسطحی در مناطق مذکور دارای اهمیت زیادی میباشد. احداث سدهای زیرزمینی در مسیلهای مناطق کوهستانی از جمله راهکارهای مناسب جهت تامین و توسعه منابع آبی میباشد.
تصمیم گیری در انتخاب مکانهای مناسب احداث سد زیرزمینی با در نظر گرفتن اینکه عوامل زیادی در این انتخاب باید در نظر گرفته شوند، کار دشواری میباشد. این پیچیدگی ناشی از تفاوت میزان دقت و کیفیت دادههای مورد نیاز برای تصمیمگیری میباشد. همچنین میزان اهمیت و وزن دادهها با یکدیگر متفاوت می- باشد.
بررسی و تعیین این عوامل در عرصهها با استفاده از روشهای سنتی نیز بسیار پرهزینه میباشد. در نتیجه توسعه یک سیستم پشتیبان تصمیمگیری١ - DSS - به منظور بررسی و تعیین معیارها و شناسایی محلهای مناسب احداث سدهای زیر زمینی ضروری میباشد. در این تحقیق ضمن معرفی سیستمهای پشتیبان تصمیمگیری به عنوان ابزاری توانمند جهت کمک به تصمیمگیرندگان در انتخاب راهکار مناسب برای حل مسائل و مشکلات، یک سیستم DSS جهت استفاده در مکانیابی سدهای زیرزمینی معرفی میگردد.
۱‐ مقدمه
با توجه به اینکه زمان وقوع بارش و جریانات سطحی در اکثر مناطق کشور، به ویژه در مناطق آذرین، با زمان نیاز آبی بخش کشاورزی تطابق ندارد و اغلب این مناطق از نظر بهره برداری و توسعه منابع آب زیرزمینی در گروه مناطق ممنوعه بحرانی قرار دارند، لذا مهار نمودن سیلابها و جریانات زیرسطحی در مناطق مذکور دارای اهمیت زیادی میباشد
دامنه شمالی کوههای کرکس که دشت اردستان‐نطنز را تغذیه مینماید - شکل ۱ - ، عمدتا از سنگهای آذرین - آندزیتهای ائوسن فوقانی - با نفوذپذیری پائین شکل گرفته است. در سرتاسر دامنههای شمالی کوههای کرکس آبراهههای متعددی وجود دارد که به علت اقلیم خاص و بارش کم، آبدهی قابل توجهی ندارند و اکثر آنها سیلابی میباشند. از طرفی مانند سایر مناطق آذرین آبرفتهای موجود دربستر این رودخانهها نیز درشت دانه بوده و از تخلخل بالایی برخوردار میباشد.
با توجه به اینکه آبخوان آبرفتی دشت اردستان‐نطنز از نظر بهرهبرداری و توسعه منابع آب زیرزمینی در گروه مناطق ممنوعه بحرانی قرار داده شده است و همچنین پائین آمدن کیفیت آب خارج شده از حوضههای مرتفع کوهستانی پس از ورود به دشت و تماس با سازندهای مارنی‐گچی مربوط به الیگومیوسن‐ میوپلیوسن، لذا احداث سدهای زیرزمینی در آبراهههای فاقد دبی پایه در منطقه مورد مطالعه جهت مهار نمودن جریانهای زیرسطحی و توسعه منابع آب زیرزمینی دارای اهمیت زیادی است.
شکل ۱ : موقعیت منطقه مورد مطالعه
۲‐ مواد و روشها
گوری و مورتن - ذ،کذ,غپصطپق ف yططپن - ، ححخ را به عنوان یک سیستم دارای قابلیت تبادل داده با سیستمهای کامپیوتری تعریف کردند که میتوان از آن جهت حل مشکلات با ساختار مشخص و تا حدودی ناشناخته استفاده کرد
نکته مهمی که در مورد ححخ باید به آن اشاره کرد اینست که شخص تصمیمگیرنده، مسئول اصلی تصمیمی است که اتخاذ مینماید و ححخ به عنوان ابزاری است که افق دید فرد تصمیمگیرنده را در مورد تصمیم نهایی، وسیعتر مینماید. در واقع مشکل موجود را حل نمیکند بلکه مانند یک ماشین حساب وسیلهای برای حل مشکل موجود میباشدبصم. در مدل ارائه شده توسط سیمون جتخکذ,غپعطحض، برای فرایند تصمیمگیری سه مرحله اصلی شامل فهم و شناخت١، طراحی٢ و انتخاب٣ پیشنهاد شده است
شکل ۲ : مراحل مختلف برنامه ریزی و تصمیم گیری
روش طراحی شده در این تحقیق جهت شناسائی مناطق مناسب احداث سد زیرزمینی دارای حالت سلسله مراتبی میباشد و در سه مرحله قابل استفاده میباشد - شکل۳ - .
۲‐۱‐ مرحله اول: شناسایی محدوده های دارای پتانسیل
در این مرحله از تصمیمگیری با در نظر گرفتن برخی معیارها ابتدا محدودههای دارای پتانسیل احداث سد زیرزمینی شناسائی میشوند. معیارهای مورد نظر در این مرحله هر یک به شکل لایههای اطلاعاتی جداگانه تهیه و به محیط رستری منتقل شدهاند. پیکسلها در تمامی لایهها دارای اندازه برابر و از ارزش عددی صفر یا یک برخوردار میباشند. پیکسلهای با ارزش عددی صفر در هر کدام از لایه های اطلاعاتی منطبق بر مناطق نامناسب و پیکسلهای با ارزش عددی یک منطبق بر مناطق دارای پتانسیل احداث سد زیرزمینی میباشند.
وضعیت کاربری اراضی درمنطقه یکی از معیارهایی است که باید مورد توجه قرار گیرد. در نقشه کاربری اراضی که برخی از کلاسهای ﮊئومورفولوﮊیکی نیز در آن تعریف گردیده است برای نهشتههای آبرفتی موجود در بستر رودخانه ارزش عددی یک و برای سایر کلاسها ارزش عددی صفر در نظر گرفته شده است.
شیب بستر رودخانه از معیارهای با اهمیتی است که در مکان یابی سدهای زیرزمینی باید به آن توجه نمود. در این مرحله از تصمیمگیری با فرض اینکه شیب سنگ کف رودخانه از شیب بستر رودخانه تبعیت مینماید، نقشه شیب منطقه با استفاده از نقشههای رقومی توپوگرافی تهیه گردید.
