بخشی از مقاله
سيستمهاي پشتيباني تصميم گيري در مديريت (DSS)( سيستمهاي کامپيوتري تصميم گيري در مديريت )
چکيده
سیستم اطلاعات مديريت سیستمي است که داده هاي محیطی را جمع آوري و داده هاي تبادلات و عملیات سازمانی را ثبت ميکند و سپس آنها را فيلتر، سازماندهی و انتخاب کرده و به عنوان اطلاعات به مديران ارائه مي نمايد و ابزاري براي مديران فراهم می آورد که اطلاعات مورد نیاز خود را تولید نمايد. سيستمهاي پشتيباني تصميم (DSS) که يکي از شاخه هاي اصلي مبحث نقش فن آوري اطلاعات در MIS مي باشد بحث اصلي مقاله مي باشند هنگامی که در ابتدا يک تکنولوژي به عنوان فناوري DSS معرفي می گردد به مرحله بلوغ اي انتقال تکنولوژي توسعه یافته می رسد،مديران سیستم هاي اطلاعاتي بايد انتظار ايجاد و توسعه تکنولوژي جديد را داشته باشند.اين تکنولوژي اغلب در سازمان به عنوان ابزارهاي DSS مستقر شده که باعث ورود سازمان به سطح برنامه ريزي استراتژيک می گردد
واژه هاي کليدي: سیستم اطلاعات مديريت ، سيستمهاي پشتيباني تصميم ، برنامه ريزي استراتژيک ، تکنولوژي
١ -مقدمه
سيستم اطلاعات مديريت يکي از انواع سيستم هاي اطلاعات سازماني است . نقش سيستم اطلاعات مديريت ، پشتيباني اطلاعاتي مديريت است .MIS ترکيبي از سه پديده سيستم ، اطلاعات و مديريت ميباشد. متخصصان اطلاعاتي شامل تحليل گر سيستمها، مديران پايگاههاي داده ، متخصصان شبکه ، برنامه نويس ها و اپراتورها در قسمت بعدي بررسي شده است . سیستم اطلاعات مديريت سیستمی است که داده هاي محیطی را جمع آوري و داده هاي تبادلات و عملیات سازمانی را ثبت م يکند و سپس آنها را ف يلتر، سازماندهی و انتخاب کرده و به عنوان اطلاعات به مديران ارائه می نمايد و ابزاري براي مديران فراهم می آورد که اطلاعات مورد نیاز خود را تولید نمايد. سيستمهاي پشتيباني تصميم (DSS) که يکي از شخه هاي اصلي مبحث نقش فن آوري اطلاعا در MIS مي باشد بحث اصلي مقاله مي باشند. سیستم اطلاعات مديريت سیستمی يکپارچه ، رااينه اي و کاربرـ ماشین است که اطلاعات لازم براي حمايت از عملیات و تصمیم گیری فراهم می يکند. سيستمهاي کامپيوتري تصميم گيرا ميتوانند کيفيت تصميمات اتخاذ شده را بهبود بخشند.
عناصر اصلي اين سیستم عبارتند از: (١) سیستمی يکپارچه براي خدمت به تعداد زايدي کاربر، (٢) سیستمی رااينه اي که تعدادي نرم افزار اطلاعات ي را از طريق يک پايگاه اطلاعات به هم مرتبط می کند، ( ٣) رابط کاربر- ماشین که به جستجوهاي فوري و موقت ي پاسخ می دهد، ( ٤) ارائه اطلاعات به تمام سطوح مديريت ي و (٥) پشتیبان ي از عملیات و تصمیم گیری . عملکرد پشتيبان تصميم گيري کسب وکار ، يک گام فراتر مي رود . اين عملکرد به کاربران امکان مي دهد تا پرسش هايي مانند :“ اگر ... چه خواهد شد ؟ ” اگر قيمت را ٥% افزايش دهيم ، چه خواهد شد ؟ و ... را مطرح نمايند .
٢ -تعاريف
تعريف MIS: نوعي از سيستم هاي اطلاعات رايانه اي که معمولاً داده هاي داخل سازمان را از سيستم هاي پردازش مبادلات گرفته و خلاصه سازي معناداري از آنها را در قالب گزارش هاي مديريت براي پشتيباني وظايف مديريت در يک سازمان ارائه ميکنند.
تعريف تصميم گيري : تصميم گيري ، فراگرد گزينش شيوه عمل خاصي براي حل يک مسئله يا مشکل ويژه است . ( استونر ،١٩٨٢ به نقل از علاقه بند ، ٨٣ ، ١٥ ) تصميم گيري چيست ؟ براي پاسخ به اين سوال ابعاد مختلفي را مي توان درنظر گرفت . ساده ترين تعبير در مورد تصميم گيري عمل انتخاب است . اين تعبير يعني انتخاب يک گزينه از گزينه هاي ممکن که به باور تصميم گير ، بهترين نتيجه را به همراه دارد ، کارکرد اصلي فرآيند تصميم گيري است . به تعبير ديگر ، تصميم گيري يافتن راه حل بهينه براي مساله است و دستيابي به پاسخ بهينه ، منطق کلي کار را تشکيل مي دهد . رويکرد سوم هوشمندي را به مفاهيم قبلي مي افزايد و با تشريح کارکرد شبکه هاي عصبي ، يادگيري را بخشي از فرايند تصميم گيري به شمار مي آورد.
سيستم هاي کمک تصميم گيري از اواسط قرن گذشته ميلادي با استفاده از الگوهاي رياضي متولد شد .
خواستگاه اوليه علوم تصميم گيري مشابه بسياري ديگر از رويکردهاي جديد ، کاربردهاي نظامي بود و اين رويکرد از اوايل دهه ١٩٦٠ به تدريج به زمينه هاي صنعتي و کسب و کار راه يافت . سيستم هاي پشتيباني تصميم گيري ، به عنوان گونه هاي اوليه سيستم هاي ، اطلاعات مديريت ، طرفداران بسياري را به خود جذب کرد . اين رويکرد با به کارگيري روش هاي بهينه سازي ، برنامه ريزي رياضي ، الگو هاي تصميم گيري چند معياره MCM و با اين پيش فرض که مسائل مديريتي مي تواند به صورت مدل رياضي فرموله شود تا به امروز نيز جايگاه قوي خود را در سيستم هاي کمک تصميم گيري حفظ کرده است . در نقطه مقابل رويکردهاي رياضي ، سيستم هاي خبره ، بيش از مدل رياضي ، نظريه هاي ادراکي تصميم گيري را در الگوي کار قرار داده اند . در اين رويکرد مساله نمي بايستي الزاما به صورت رياضي مدل شود و الگوريتم هاي الهام گرفته از مکانيسم درک انسان ، به نوعي خبرگي مصنوعي در حل مسائل واقعي دارند . در اين رويکرد تلاش مي شود تا همانند انسان در فقدان اطلاعات کامل و در شرايط ساختار ناقض مساله ، به يک سري نتيجه گيري هاي زيرکانه به تصميم مناسبي دست يافته شود. سيستم هاي خبره در نوع پيشرفته خود قدرت يادگيري داشته و از اشتباهات گذشته براي تصميم گيري بهتر آينده ، استفاده مي کنند .
تعريف DSS: سيستم هاي پشتيباني تصميم ، سيستمهاي تعاملي مبتني بر کامپيوتر مي باشند که تصميم گيران را ياري ميکنند تا با به کارگيري داده ها و مدل ها، مسائل نيمه ساخت يافته را حل نمايند.مجموعه اي از برنامه ها و داده هاي مرتبط است که مدير را در تحليل و تصميم گيري ياري ميسازد. کمک اين گونه سيستمها در تصميم گيري بيش از سيستمهاي اطلاعات مديريت اي سیستم هاي اطلاعاتي اجرايي است . اين سيستمها داراي يک بانک اطلاعاتي ، متشکل از مجموعه دانش موجود درباره يک زبان ، که براي فرموله کردن مسائل و پرسش بکار ميرود و يک برنامه مدل سازي براي آزمايش تصميمات ممکن است .
٣-بيان مسأله
بعضي از تصميمات بسيار آسان تر از ديگر تصميمات هستند. براي مثال فرض کنيد شما براي پخت پيتزا به پنير پيتزا نياز داريد. در اين حالت شما به يک فروشگاه مراجعه کرده و ارزانترين پنير پيتزا را با کيفيت مناسب خريداري مي کنيد. حال در نظر بگيريد به شما چهار شغل مختلف پيشنهاد مي شود. که هر کدام جذابيت هاي خاص خود را دارند. در اين حالت شما به چه شکل تصميم مي گيريد؟ چنين تصميمي به تفکر بيشتر، کسب اطلاعات بيشتر و مشورت با ديگران نيازمند است . ممکن است شما چندين معيار را براي انتخاب شغل مناسب مد نظر قرار دهيد از جمله دوري و نزديکي به محل زندگي، حقوق و مزايا، تعداد ساعات کار روزانه ، جذابيت و علاقه به کار، محيط کاري و ... . بديهي است که تصميماتي اينچنين به سادگي تصميم گيري براي خريد يک پنير پيتزا نيستند و در واقع انتخاب يک شغل مناسب به مراتب بسيار پيچيده تر است .
در يک دسته بندي کلي تصميمات را مي توان به دو نوع عمده تقسيم بندي کرد. تصميمات ساخت يافته نوعي از تصميم گيري اند که در آن اطلاعات در قالب مشخصي مورد پردازش قرار مي گيرند و اغلب مي توان به راحتي به راه حل صحيح دست يافت . اين گونه از تصميم گيري ها را به راحتي مي توان در قالب برنامه مشخصي حل کرد. براي مثال محاسبه ميزان حقوق يک کارمند ساعتي را مي توان با فرمول ساده اي محاسبه کرد. که عبارت است از ميزان ساعات کارکرد هفتگي و يا ماهانه ضربدر ميزان دستمزد ساعتي .
تصميمات غير ساخت يافته آنهايي هستند که در آنها براي حل يک مساله ممکن است چندين راه حل و جواب صحيح ويا متقاعد کننده اي وجود داشته باشد ولي هيچ قاعده يا معياري براي تضمين صحيح بودن راه حل انتخاب شده وجود ندارد و در واقع انتخاب در يک فرايند تصميم گيري شهودي صورت مي گيرد. تصميم گيري براي ايجاد يا عدم ايجاد يک خط توليد جديد، تصميمي از نوع غيرساخت يافته است که خود از چندين عامل تاثير مي پذيرد از جمله وضعيت بازار، بودجه و سرمايه شرکت ، وضعيت نيروي انساني، وضعيت رقبا و ... . پيداست اتخاذ تصميماتي از اين قبيل بسيار پيچيده تر است و تضميني وجود ندارد که راه حل انتخابي به صورت صد درصد صحيح باشد.
٤ اهداف و اجزاي سيستم هاي تصميم گيري
هر سیستم پشتیبان تصمیم گیری دست یابی به سه هدف اصلي را دنبال می کند:
١) کمک به مدير براي تصمیم گیری در مورد مسائل نيمه ساخت یافته
٢) پشتیباني تصمیم گیری انجام شده توسط مدير و نه جايگزيني ان
٣) بهبود کارائي تصمیم گیری و توجه بيشتر به اثر بخشي ان
ايجاد يک سیستم پشتیبان تصمیم گیری براي کمک به زمانبندي تولید خط مونتاژ نهايي است به نحوي که تصمیم گ يرنده بتواند امر هماهنگ ي تمامی اجزاي کارخانه را طوري انجام بدهد که :
• از موجودي انبارها بتواند يک برنامه تول يدي استخراج نمايد
• از موجودي هاي در جراين ساخت و انبار محصول ن يمه ساخته بهترين استفاده را بنمايد
• ف ي بک هاي لازم را در جهت تع يين بهترين برنامه خطوط مونتاژ ارائه دهد
• پ يشنهادات سفارشات جديد رد اي قبول نمايد
• در مقابل حوادث برهم زننده برنامه ريزي تولید واکنش نشان دهد
دلايل نیاز به سیستم هاي مکان يزه حمايت از تصمیم گیری :
١) محدوديتهاي فکري بشر در پردازش وذخيره سازي : چون توانايي ذهن بشر در پردازش ذخیره ودسترسی به اطلاعات محدود است با استفاده ازاين س يستمها می توان يم اين محدوديت را برطرف کنيم .
٢) محدوديتهاي دانش : اگر براي حل يک مساله نیاز به اطلاعات ودانشهاي متنوع ي باشد توانائي يک فرد در حل ان مسئله محدود م يباشدواگر بخواه يم از چندين متخصص در هر زمینه استفاده کن يم هماهنگ ي وارتباط ب ين اين افراد مشکل خواهد بود.س يستمهاي کامپیوتری اين مشکلات را حل کرده ومی توانند به سرعت به حجم زايدي اطلاعات دسترسی پيدا کرده وانها راپردازش کنند همچنين ميتوانند هماهنگي وارتباط بين ان افراد را اسان کنند.
٣) کاهش هزيه : حمايت کامپيوتري باعث کاهش تعداد افراد گروه می شود وامکان برقراري ارتباط از مناطق مختلف را براي اعضاي گروه فراهم می سازد و همچن ين باعث افزايش بهره وري بخش ستادي م يشود که همه اين موارد منجر به کاهش هزينه خواهد شد.
٤) حمايت فني : کامپ يوترها می توانند به سرعت وبه شکل مقرون به صرفه اي داده هاي لازم را جستجو وذخیره کنند اي انتقال دهند.
٥) حمايت از کيفيت : س يستمهاي کامپیوتری با اجراي سريع شب يه سازيهاي پ يچ يده به مديران کمک م يکنند تا امکانها و راهکارهاي گوناگون را بررس ي وتاثيرات مختلف را به سرعت ومقرون به صرفه ارزايبي کنند واز اين طريق کيفيت تصميمها را بالا ببرند.
٦) حاشيه رقابت _مهندسي مجدد فرايندها واختيارات : فناوريهاي کامپیوتری در زمینه فشارهاي رقابتي وتغيير در وضعيت عملیات سازمان ، مهندسي مجدد فرايندها وساختارها ، اختيارات کارکنان ونواوريها به مديران اختيارهايي اعطا وانها را در اخذ تصمیم درست وسريع یاری می کنند.
ساختار يک DSS
اجزاي سيستم پشتيبان تصميم گيري
مديريت داده data managment : ذخيره سازي و نگهداري داده هايي که کاربر از طريق سيستم بر روي آنها تحليل انجام مي دهد.
مديريت مدل Model managment : مدلهاي ذخيره شده در يک پايگاه مدل و نرم افزاري تحت عنوان سيستم مديريت مدلها است .
واسط کاربري : به کاربر امکان مي دهد دانش خود را با قابليتهاي پردازشي و ذخيره سازي سيستم در هم آميزد .
الف :اجزاي مديريت داده
١-پايگاه داده
٢-مديريت پايگاه داده
٣-راهنماي داده
٤-امکانات پرسش
پايگاه داده سسيتم پشتيبان تصميم گيري :
سيستم پشتيباني تصميم از داده هاي داخل ( پايگاه هاي داده سازمان ) ، داده هاي خارجي (اينترنت ) و داده هاي شخصي فرد تصميم گير استفاده مينمايد.پشتيباني تصميمي تواند خود مستقل بوده يا از پايگاههاي داده سازمان استفاده نمايد.
ب :اجزاي مديريت مدل : پايگاه مدل
سيستم مديريت پايگاه مدل راهنماي مدل
ج :اجزاء رابط کاربر: نرم افزار سخت افزار
تفاوت سيستم خبره با سيستم پشتيبان تصميم گيري
در سيستم پشتيبان تصميم گيري کاربر بايد در زمينه تخصصي مورد نظر دانش کافي داشته باشد و از سيستم براي مدلسازي راه حلهاي مختلف استفاده کند وانتخاب راه حل نهايي به عهده کاربر است .
در بکارگيري سيستمهاي خبره تنها لازم است وقايع مربوط به مساله را به سيستم معرفي کنيد و در واقع راه حل مساله شما از طريق دانش و تخصص ثبت شده در سيستم قابل دستيابي است .
٥ -سيستم پشتيباني تصميم درمقابل
