بخشی از مقاله
چکیده
کشور ایران دارای جاذبه های گردشگری بسیاری است که هر ساله پذیرای تعداد زیادی از گردشگران داخلی و خارجی می باشد . نامطلوب بودن کیفیت هوا یکی از عوامل اصلی در کاهش میزان گردشگر خواهد بود. گرد و غبار یکی از مهم ترین عوامل کاهش کیفیت هوا به شمار می آید. لذا بررسی منشا و عوامل ایجاد کننده گرد و غبار به جهت یافتن راه حل برای این مشکل، بسیار مهم است.
در این مطالعه، یکی از شدیدترین طوفانهای گرد و غبار کشور که در فروردین ماه 1390 از مرزهای غربی و جنوبی غربی وارد ایران شده است و به طور بی سابقه ای تا استانهای شمالی کشور هم کشیده شده است ، مورد بررسی قرار گرفته است، و این مناطق جز گردشگر پذیرترین بخش های ایران هستند.
بررسی و تحلیل الگوهای مختلف اقلیمی در تراز میانی جو 500 - هکتوپاسکال - با استفاده از الگوهای اقلیمی نووا نشان می دهد که زبانه ای از کم ارتفاع جنب قطبی بین دریای سیاه و خزر کشیده شده است و زبانه این کم ارتفاع باعث فرود عمیق بر روی ترکیه، عراق و شمال عربستان شده است. این فرود باعث ایجاد شرایط صعود می شود، عامل انتقال گرد وغبار به بخش اعظمی از کشور و کرانه های دریای خزر برقراری شیو پتانسیل از شبه جزیره عربستان به سوی خزر می باشد. زیرا در روی عربستان پرفشار حاکم است و در روی خزر کم فشار که باعث ایجاد شیو پتانسیل شدید شده و طوفان میان عربستان و خزر پدید می آید.
-1 مقدمه
کشور ایران دارای جاذبه های تاریخی و طبیعی بسیاری است که هر ساله تعداد قابل توجهی گردشگر از این جاذبه ها بازدید به عمل می آورند . در این بین نقش آب و هوای مناطق مختلف کشور در میزان جذب گردشگر بسیار محسوس است و نامطلوب بودن کیفیت هوا یکی از عوامل اصلی در کاهش میزان گردشگر خواهد بود. گرد و غبار یکی از مهم ترین عوامل کاهش کیفیت هوا به شمار می آید. لذا بررسی منشا و عوامل ایجاد کننده گرد و غبار به جهت یافتن راه حل برای این مشکل، بسیار مهم است. گرد و غبار در مناطق خشک و نیمه خشک اتفاق می افتد و ایران هم در کمربند خشک و نیمه خشک دنیا قرار گرفته است .
عوامل و عناصر متعددی در بوجود آمدن پدیده گرد و غبار نقش دارند که شامل ویژگی های منطقه از جمله بیابانی بودن، الگوهای سینوپتیکی وزش بادهای شدید و ناگهانی و ...میباشد .ایران به دلیل قرار گرفتن در کمربند خشک جهان هم منشاء و هم در مسیر سامانه های گرد و غباری است . گرد و غبار یکی از مخاطرات زیست محیطی است .
این پدیده اثرات زیانباری بر سﻻمت انسان و بر محیط زیست می گذارد که هزینه های بسیار زیادی بر دولت تحمیل می کند . طی سالیان اخیر نیز در نیمه غربی و جنوبی کشور گرد و غبارهای جدیدی مشاهده شده که فراوانی وقوع آنها روند افزایشی داشته است. در مواردی غلظت گرد و غبار آنچنان افزایش مییابد که دید افقی را به 100 متر تقلیل میدهد .این پدیده در اکثر مواقع این مناطق را با مشکﻻت جدی مواجه می نماید
سیسی پور - 1390 - ، وجود سامانه پرفشار سیبری را عامل اصلی ایجاد گرد و غبارهای فصل سرد در شرق و جنوب شرق کشور معرفی کرد .
ریوندی و همکاران - - 1389، به تحلیل همدیدی تشکیل و انتشار توفان های گرد و خاک با استفاده از پارامترها و نقشه های هواشناسی پرداختند .آنها نتیجه گرفتند که کمفشارهای بسته روی عراق و شمال عربستان سبب ایجاد شرایط مناسب برای صعود حجم عظیمی از گرد و خاک به هوا میگردد که در صورت خشک بودن منطقه و جنوب غربی و غربی بودن جریانات سطوح فوقانی این غبار و گرد و خاک بوسیله باد به سطوح میانی جو نواحی جنوب غربی و غربی ایران منتقل میشود .
دهدارزاده و صﻻحی - 1389 - ، به بررسی آماری و سینوپتیکی گرد و خاک در استان فارس طی سالهای 1993 - 2002 پرداختند .آنها نشان دادند که در تراز سطح دریا وجود مرکز کم فشار بر روی عربستان و عراق به علت عدم همراهی رطوبت با خود و وزش شدید باد از روی بیابان های عراق و عربستان، موجب انتقال ریزگردها به جو منطقه می شوند .
از جمله مطالعات مرتبط در دنیا در مورد پدیده گرد و غبار می توان به پژوهش ویهونگ و همکاران - 2001 - ، اشاره کرد .آنها در بررسی خود با استفاده از ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 850 هکتو پاسکالی طی سالهای 1948 تا 1999 تغییرپذیری توفانها را به نوعی به فعالیت روزانه چرخندها در شرق آسیا ربط دادند و به این نتیجه رسیدند که فراوانی توفانهای گرد و غباری با کاهش دما در فصل زمستان و تعدد باﻻی چرخندها در فصل بهار مرتبط است .
همچنین هامیش و همکاران - 2001 - ، الگوی همدیدی توفانهای گرد و غباری در بیابانهای مرکزی استرالیا را مورد مطالعه قراردادند .نتایج بررسی آنها نشان داد که الگوی حاکم بر این توفانها، ناوه های سطح باﻻ و جبهه های سرد چرخندهای زمینی است.یانگ سین و همکاران - 2004 - ، نشان دادند که توفانهای گرد و غبار بهار و زمستان، به بادهای سطوح باﻻ و ناپایداریهای کژفشار در تراز 1/5 کیلومتری مربوط میشود و یک کمربند قوی باد، شکل گرفته در تراز 5 کیلومتری بر شدت توفان میافزاید.
در این مطالعه، یکی از شدیدترین طوفانهای گرد و غبار کشور که در 24 فروردین ماه 1390 از مرزهای غربی و جنوبی غربی وارد ایران شده است ، مورد بررسی قرار گرفته است. اهمیت مطالعه این طوفان گرد و غبار در این است که شدت آن به حدی است که گستره آن عﻻوه بر استان های غرب و جنوب غربی کشور به طور بی سابقه ای تا استانهای شمالی کشور هم کشیده شده است. بی شک بررسی و تحلیل عوامل پدید آورنده گرد و غبار و شناسایی هسته های تشکیل دهنده آن نقش بسیار مهمی در حل مساله گرد و غبار خواهد داشت.
-2 مواد و روشها
برای تقسیر سینوپتیکی پدیده گرد و غبار در 24 فروردین ماه 1390، الگوهای زیر برای روزهای 23 و 24 فروردین - 12 و 13 آوریل - 2011 از سایت - www.esrl.noaa.gov - NOAA اخذ گردید:
-1 الگوی هم ارتفاع ژئوپتانسیل در تراز 500 هکتوپاسکال
-2 الگوی صعود - امگا - در تراز 500 هکتوپاسکال
-3 الگوی رطوبت نسبی در تراز 500 هکتوپاسکال
-4 الگوی رطوبت ویژه در تراز 500 هکتوپاسکال
-5 الگوی باد مداری در تراز 500 هکتوپاسکال
-6 الگوی باد نصف النهاری در تراز 500 هکتوپاسکال
-7 الگوی جهت باد در تراز 500 هکتوپاسکال
االگوهای نامبرده - به غیر از الگوی جهت باد - با مختصات 10 تا 70 درجه شرقی و 10 تا 70 درجه شمالی دریافت گردید. الگوی جهت باد با مختصات 25 تا 78 درجه شرقی و 10 تا 45 درجه شمالی دریافت گردید.
