بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین وابستگی بین فردی با بهزیستی روانشناختی در افراد با سابقه جراحی زیبایی، بدون سابقه جراحی زیبایی و داوطلب جراحی زیبایی صورت پذیرفت. پژوهش از نوع توصیفی - همبستگی - می باشد. بدین منظور از میان جامعه آماری تعداد 225 نفر - 75 نفر با سابقه جراحی زیبایی، 75 نفر بدون سابقه جراحی زیبایی و 75 نفر داوطلب جراحی زیبایی - با روش نمونه گیری غیرتصادفی - قضاوتی و داوطلبانه - انتخاب شدند. از دو پرسشنامه وابستگی بین فردی بک - - BDI و بهزیستی روان شناختی ریف استفاده شد. جهت تحلیل اطلاعات روش های آماری تحلیل رگرسیون لجستیک، بکار رفت. نتایج حاکی از وجود تفاوت معنادار بین وابستگی بین فردی سه گروه از لحاظ آماری بود. ؛ در مجموع می توان گفت که بین ویژگی های شخصیتی و عاطفی سه گروه مورد مطالعه تفاوتهایی وجود دارد.
کلمات کلیدی: وابستگی بین فردی، بهزیستی روانشناختی، جراحی زیبایی.
.1 مقدمه
امروزه انجام جراحی های زیبایی به عنوان امری عادی و پذیرفته شده در برخی جوامع به شمار می رود. طبق گزارش انجمن جراحی پلاستیک آمریکا در سال 2010 بیش از 13 میلیون جراحی پلاستیک انجام گرفته است. در یک بررسی ملی در کشور نروژ مشخص شده است که % 3 از مردان و % 7 از زنان 18-65 سال یک نوع جراحی پلاستیک را انجام داده اند . در ایران آمار رسمی در مورد جراحی زیبایی در دست نیست براساس یک آمار غیررسمی، هر ساله بیش از 36 هزار ایرانی زیر تیغ جراحی زیبایی صورت می روند. از میان جراحی های انجام شده زیبایی در ایران جراحی زیبایی بینی در مقام اول قرار دارد. بعد از ایران، کشورهای آمریکا، انگلستان و تاحدی فرانسه در رده های بعدی قرار دارند. - رحیمی و دیگران، . - 1392 این تکنولوژی ها در کشورهایی که خود تولید کننده آن هستند استفاده کمتری دارند و بیشترین مشتریان این تکنولوژی کشورهایی هستند که در آنها زنان در موقعیت فرودست تری نسبت به مردان قرار دارند. بیشتر زنانی که به عمل زیبایی علاقمند هستند تعریفی از زیبایی ندارند، بلکه سیرت زیبا را ملاک زیبایی می دانند ولی خود اقدام به عمل زیبایی می کنند.
نگرش زنان در جامعه ایران نیز نشان می دهد که آنها به زیبایی ظاهری بیشتر اهمیت می دهند و همین امر می تواند باعث پیامدهای سوء برای سلامت روانی و جسمانی آنها شود - میرساردو، کلدی، عطایی، . - 1389 از سویی انسانها به طور فزایندهای تمایل دارند خود را با مدل های زیبایی مقایسه کنند؛ حقیقتی که امروزه به عنوان عرف اجتماعی پذیرفته شده است. با این وجود، فهم حد و مرز بین آرزوی رایج برای بهبود ظاهر یک شخص و روان رنجوری، بسیار مهم است. نارضایتی افراطی از ظاهر ممکن است حالات روانی بیمار گونه را پنهان کند و غفلت از آن ممکن است عواقب پزشکی جدی را به همراه داشته باشد. دانشمندان علوم اجتماعی دریافته اند که مردم، زیبایی ظاهری را با ویژگی های شخصیتی پسندیده همچون هوش، شایستگی، دلپذیر بودن و پذیرش اجتماعی ربط می دهند. این جراحی ها بیشتر برای از میان بردن ناخشنودی افراد از ظاهر خود و گاهی افزایش عزت نفس انجام می شود؛ زیراعزت نفس پایین و احساس نداشتن جذابیت فیزیکی و جنسی در افراد، احتمال گرایش آنها را به انجام جراحی های پلاستیک افزایش می دهد. عزت نفس پایین و تصویر بدنی منفی معمولا استرس هایی را برای فرد به دنبال دارد که فرد برای غلبه بر آنها راهبردهای مقابله ای خاصی را به کار می گیرد. ویژگیهای شخصیتی بر راهبردهایی که فرد در مقابله با استرس های زندگی از آنها استفاده می کند، تأثیر می گذارد.
همچنین گاهی میزان عزت نفس افراد با احتمال پذیرش جراحی زیبایی رابطه منفی دارد، به این معنی که افراد با عزت نفس پایین از جراحی زیبایی به عنوان وسیله ای برای بهبود خود انگاره کلی استفاده می کنند همچنان که مارگراف و لاوالی - 2013 - اذعان می نمایند که افراد نتایج مثبتی از دریافت جراحی زیبایی در تمامی زمینه ها، از جمله اضطراب، هراس اجتماعی، افسردگی، بد شکلی بدن، دستیابی به هدف، کیفیت زندگی، رضایت از زندگی، جذابیت، سلامت روانی و جسمانی، رفاه، خودکارآمدی و عزت نفس بدست می آورند. از سویی دیگر اختلال بد شکلی بدن، سطح تحصیلات فرد و فرهنگ نیز عوامل پیشگویی کننده تصمیم گیری برای جراحی زیبایی محسوب می گردند - رحیمی، دالبند، شمسایی، ضرابیان، . - 1392
از بعدی دیگر زیبایی به دلیل پاداش بخش بودن به عنوان یکی از عوامل تاثیرگذار در روابط بین فردی محسوب می شود. افراد زیبا به طور پنهان یا آشکار پیوسته در روابط اجتماعی مورد تشویق قرار می گیرند. مشخص شده است که زنان زیبا تاثیر بیشتری بر مردان دارند تا زنان معمولی و مردم تمایل دارند به یک زن زیبا نظر مطلوب تری داشته باشند، مگر اینکه مظنون شوند می خواهد از زیبایی خود سو استفاده کند. بدین ترتیب زیباترشدن می تواند انگیزه ای قوی برای اقدام به جراحی زیبایی باشد - محب، حسینی نسب و کلاهی، . - 1388 همانگونه که عنوان شد تمایل به جراحی زیبایی می تواند موجب اختلالات نیز شود؛ بطوری که از نظر تصویری که می توان از بدن داشت، اختلال بیش تری دارند. همچنین عدم رضایت از بدن از مشهود ترین مسایلی است که افراد خواهان جراحی زیبایی بدان مشغولند. از طرفی تاثیر نیز پیام های رسانه ای در رابطه با ظاهر فیزیکی، افراد را بیشتر به سمت این جراحی سوق می دهد - دیماتی،. - 2015
به نظر می رسد که جراحی زیبایی به طور کلی منجر به نتایج مثبت روانی می شود و در واقع می تواند اثرات مثبت در حوزه های مختلف داشته باشد و به بیماران کمک کند تا احساس بهتری درباره ویژگی خاصی داشته باشند و به اهدافشان در ارتباط با این قابلیت برسند و به طورکلی احساسات فزاینده ای از سلامت کلی، کیفیت زندگی،جذابیت داشته باشند و اضطراب و اختلالات را کاهش دهند - مارگراف و لاوالی ، - 2013 زیبایی می تواند وابستگی بین فردی را نیز تحت تاثیر قرار دهد. برخی پژوهشگران وابستگی را به طور عمده، به عنوان تکیه کردن افراطی در روابط بین فردی تعریف می کنند. به اعتقاد آنها وابستگی یکی از ویژگی هایی است که در بسیاری از مشکلات بالینی و اختلال وحشت زدگی و هراس از مکان های باز، افسردگی و اختلافات زناشویی قابل مشاهده است. مفهوم وابستگی در متون روان شناختی بسیار مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
در حالی که نظریه اولیه روان کاوی بر ویژگی روانی و مبنای ساختاری وابستگی تاکید می کند، نظریه یادگیری اجتماعی، وابستگی را محصول یادگیری و تجربه، و نظریه کردار شناسی ارتباط عاطفی یا دلبستگی را مبنای وابستگی می دانند. هر سه نظریه در شکل گیری اصطلاح اختلال شخصیت وابسته در DSM نقش دارند. ویژگی اساسی این اختلال، وابستگی غیر عادی است که منجر به ناراحتی و یا اختلال در عملکرد فرد می شود. به نظر می رسد اختلال شخصیت وابسته در زمره شایع ترین اختلالات شخصیتی گزارش شده در کلینیک های بهداشت روانی باشد - انجمن روان پزشکی آمریکا،. - 2000 وابستگی به آغاز زندگی انسان، یعنی دوران جنینی باز می گردد، دوره ای که جنین وابستگی محض به مادر دارد و بتدریج که از عمر او می گذرد به سوی استقلال پیش می رود، به طوری که در دوره های بعدی به تدریج وابستگی رنگ می بازد و در عوض، استقلال، برجسته و نمایان می شود. در میان دوره های رشد انسان، نوجوانی از اهمیت به سزایی برخوردار است، زیرا آخرین مرحله رشد انسان است که طی آن والدین و مربیان می توانند فعالانه آنان را یاری کنند تا مسیر زندگی خود را بیابند؛ در پایان این دوره اغلب نوجوانان به دنبال کار می روند، وارد دانشگاه می شوند، ازدواج می کنند و بطور خلاصه وارد دنیای مستقل خود می شوند - کلمن، . - 2010
استقلال از خانواده جزو تکالیف نوجوانان است. والدین قاطع و اطمینان بخش که برای خود مختاری و رفتار منضبط، ارزش یکسان قائلند برای نوجوانان توضیح می دهند که چرا از او انتظاراتی دارند و یا او را از کارهایی منع می کنند و با این کار احساس استقلال را در او پرورش می دهند. نوجوانانی که والدین مستبد و خودکامه دارند و صرفا به فرزندان می گویند که چه باید بکنند و نیز فرزندان والدین سهل گیر، بیبند و بار، مساوات طلب و یا والدین بی اعتنا که غیر مسئول و بی توجه هستند به مشکلات بسیاری دچار می شوند - سپاه منصور و دیگران، . - 1393 مطالعات بیماران روانی نیز نشان دهنده ابعاد وسیع وابستگی و عوارض ناشی از آن در آنها می باشد - فرشیدفر، . - 1385 از طرف دیگر وابستگی بین فردی، یک مفهوم شخصیتی مهم از لحاظ بالینی است که افراط در آن شخص را قویا درگیر تحریکات ذهنی الکلیسم و اختلالات عاطفی درگیر می سازد - چورودف و فینشل، . - 1989
عدم ارضای نیازهای اساسی روان شناختی می تواند سهم مهمی در استقبال از جراحی زیبایی بدون علت پزشکی داشته باشد. از آنجا که ارضای نیازها شرایط لازم را برای رشد و بالندگی انسجام یافتگی و بهزیستی روان شناختی شخص فراهم می کند و زیربنای گستره وسیعی از رفتارهای ما را تبیین می کند، مفهوم جذاب و جالبی در روان شناسی است. همچنین مفهوم نیازها از این نظر جالب است که جراحی زیبایی برای تغییر ظاهر فرد و افزایش خشنودی و اعتماد به نفس انجام می شود، می توان آن را پیامد یک الگوی روان شناختی خاص دانست - همایونی، افشاری، . - 1393 سازه بهزیستی روان شناختی به عنوان یکی از مفاهیمی که باسلامت روان در ارتباط است در دو دهه گذشته توجه زیادی را به خود معطوف داشته است . بهزیستی روان شناختی یک مفهوم چند مولفه ای و دربرگیرنده: - 1 پذیرش خود:
یعنی نگرش مثبت به خود و پذیرش جنبه های مختلف خود مانند ویژگی های خوب و بد و احساس مثبت درباره زندگی گذشته؛ -2 روابط مثبت با دیگران: احساس رضایت و صمیمیت از رابطه با دیگران و درک اهمیت این وابستگی ها؛ خودمختاری؛ احساس استقلال و اثرگذاری در رویدادهای زندگی و نقش فعال در رفتارها؛ -4 تسلط بر محیط: حس تسلط بر محیط، کنترل فعالیت های بیرونی و بهره کگیری موثر از فرصت های پیرامون؛ -5 زندگی هدفمند: داشتن هدف در زندگی و باور به اینکه زندگی حال و گذشته او معنی دار است؛ -6 رشد شخصی: احساس رشد بادوام و دستیابی به تجربه های نو به عنوان یک موجود دارای استعدادهای بالقوه - ریف و کیز، 1995؛ ریف و سینگر، . - 1998
بهزیستی روانشناختی دارای چندین مؤلفه ی عاطفی و شناختی است. افراد با احساس بالا از بهزیستی روانشناختی هیجانهای مثبت را تجربه میکنند و از حوادث و وقایع زندگیشان ارزیابیمثبتیدارند . در حالیکه افرادبا احساسبهزیستی روانشناختیپایینحوداث و وقایع زندگیشان را نامطلوب ارزیابی میکنند و بیشتر هیجان های منفی مثل اضطراب، افسردگی و خشم را تجربه میکنند - درویشیان، . - 1392 بر این اساس، بهزیستی روان شناختی هم بر فرد و هم بر جامعه تاثیرگذار بوده است وعدم توجه به این مقوله مهم در روان شناسی می تواند آسیب های روانی جبران ناپذیری را برای فرد و جامعه به همراه داشته باشد. از این رو مطالعه بهزیستی روان شناختی ضرورت دارد و لزوم انجام پژوهش در این زمینه بیش از پیش احساس می شود.
بر اساس مطالب مذکور می توان گفت که وابستگی بین فردی، زمینه را برای نادیده گرفتن انتخاب شخصی و عدم قاطعیت فراهم می سازد و این خود بهزیستی روان شناختی فرد را در معرض خطر قرار می دهد. آنچه پژوهشگر را به ایجاد این چالش ذهنی سوق داد این بود که مطالعات بسیاری نشان می دادند که افرادمتقاضیجراحی زیبایینسبت به جمعیت عادی، اختلالات روان پزشکی بالاییدارند و همین اختلالات نیز پیش بینی کننده نتایج روانشناختیضعیف بعد از جراحی زیبایی است. بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی که ایران را به عنوان پایتخت عمل های زیبایی بینی در دنیا می نامد می توان دریافت که حجم مشکل در ایران نیز هشدار دهنده و میزان آگاهی ما از مسایل روان شناختی مرتبط با آن در ایران بسیار اندک است. بنابراین لزوم انجام مطالعاتی به منظور شناخت آسیب شناسی روانی این جمعیت بالینیخاص و روان درمانی برایپیشگیری از جراحی های ناشی از اختلالات روانی و پیامد های منفی بعد از عمل، ضروری به نظر می رسد. بنابراین پژوهشگر به دنبال پاسخ این سوال است که:
آیا بین وابستگی بین فردی با بهزیستی روانشناختی افراد با سابقه جراحی زیبایی، بدون سابقه جراحی زیبایی و داوطلب جراحی زیبایی رابطه وجود دارد؟ این تحقیق از نظر طبقه بندی بر مبنای هدف از نوع تحقیقات کاربردی به شمار می رود. همچنین از لحاظ روش، توصیفی ، همبستگی می باشد که سعی بر آن شده است که داده های واقعی و عینی به دست آمده را بدون دخل و تصرف مورد بررسی قرار داده شود. جهت گردآوری چارچوب نظری متغییر های پژوهش از روش کتابخانه ای و جستجوی مقالات اینترنتی استفاده خواهد شد. و جهت رسیدن به فرضیات موجود از روش پرسشنامه استفاده می شود. کلیه اطلاعات از طریق کتب تخصصی ، اینترنت ، مقالات داخلی و خارجی جمع آوری شده است.
جامعه آماری مورد نظر جهت افراد با سابقه جراحی زیبایی و داوطلب جراحی زیبایی افرادی هستند که به کلینیک های جراحی زیبایی در شهر تهران در سال 1395 مراجعه کرده اند و برای افراد بدون سابقه جراحی زیبایی افراد مراجعه کننده به کلینیک های عمومی می باشد.روش نمونه گیری مورد نظر غیرتصادفی - قضاوتی و داوطلبانه - می باشد.جهت تعیین حجم نمونه برای فرضیه رابطه ای مورد بحث ، برای هر متغیر دخیل در پژوهشش 75 نفر مشخص شده که برای دو متغیر در مجموع تعداد 225 نفر می باشند. داوطلبان پیش از اجرای پرسشنامه آموزش دیده شده اند. تعداد 300 پرسشنامه توزیع گردید و از این تعداد، تعدادی مخدوش و یا مغایر با ملاک ورودی بوده اند و تعداد 225 پرسسشنامه جهت پژوهش مورد استفاده قرار گرفته و در پژوهش شرکت کرده اند
