بخشی از مقاله
چکیده
تورکی نست یک نوع سازه آبی است که برای مناطق کم شیب بمنظور ذخیره و جمعآوری آب باران و سیلاب احداث میگردد؛ - از دو کلمه Turkey بمعنی بوقلمون و Nest بمعنی آشیانه درست شده و شکل آن دایره متمایل به بیضی است - . تورکی نست رامیتوان به مخزن آبی تشبیه کرد که برای جمعآوری نزولات آسمانی و بکارگیری آن بمنظور آبیاری اراضی و شرب دام و تجمع رسوبات مخرّب و کنترل انرﮊی جنبشی و تقلیل سرعت هرز آبها احداث میشود. و در فارسی به آن کورآب یا آب بندان میگویند. هر چه مخزن تورکی نست بزرگتر باشد ذخیره و تجمّع آب زیادتر میشود و در موقع احداث آن باید به شدت بارندگی، دوره برگشت بارانهای معمولی سالیانه، نوع خاک، رطوبت خاک و هرز آبها و آبهای زیرزمینی توجه نمود. در این مقاله چگونگی احداث، مشخصات و محاسبات فنی، هیدرولژی، نحوه حفاظت و نگهداری این سازههای ساده آبی مطرح خواهد شد.
واﮊههای کلیدی : تورکی نست – سازه آبی – تجمع هرز آبها
مقدمه
هر ساله شاهد جریان سیلهای مهیبی هستیم که بر اثر بارندگیها و رگبارهای شدید گاهی چند ساعته حادث میشود و بهترین و مرغوبترین اراضی زراعی و خاکهای سطحی حاصلخیز و مراتع را مورد تخریب قرار میدهد، این حوادث در استانهای حاشیه کویر سبب توسعه کویر - کویرزائی - میشود 9 - و 2 و . - 1 باید تدابیری اتخاذ گردد که علاوه بر طرحهای بنیادی آبخیزداری که در درازمدت یا میان مدت انجام میگردد، نسبت به مهار سیلابها بطور ضربتی نیز اقدام شود.احداث تورکی نست یکی از عملیات فنﹼی مهندسی آبخیزداری میباشد که در جهت کنترل سیل مفید بوده و بایستی در نقاط مناسب اعمال گردد؛ و اهداف دیل را دنبال میکند. 11 - و 9 و : - 1
-1مهار سیلابهای جاری شده در مسیلهای فرعی و جلوگیری و یا تأخیر در زمان تمرکز سیل.
-2نفوذ دادن سیلابها جهت تغذیه سفرههای آب زیرزمینی و در نتیجه بالا بردن رطوبت خاک.
-3صرفهجوئی در احداث پلهای عریض و طویل در مسیر جادهها که بر روی رودخانههای غیر دائمی احداث میگردد.
-4استفاده از سیلاب بمنظور آبشخور دام و بوته کاری.
-5در مناطقی که دارای رﮊیم آبی دائمی میباشند و در فصل زمستان مورد استفاده قرار نمیگیرد، میتوان نسبت به ذخیره و نفوذ دادن آب سیلاب بداخل زمین اقدام نمود.
-6جلوگیری از حمل رسوب به داخل سدها
-7جلوگیری از ایجاد تپههای شنی که منشاﺀ برداشت آن مواد رسوبی میباشند و جلوگیری از کویرزائی
-8تغییر میکروکلیمای منطقه در صورت احداث تعداد قابل توجهای تورکی نست در یک منطقه
-9بالا بردن میزان آبدهی قنوات و چاههای عمیق منطقه
-10با استفاده از تورکی نست بعنوان اپی و حوضچه آرامش و رسوبگیر در ابتدای پروﮊه پخش سیلاب - شکل - 1
تعیین و انتخاب محل مناسب احداث تورکی نست :
:a شیب آبراهه و مسیلها نباید بیش از 7 درصد باشد.
:b حتی الا مکان سعی گردد نوع خاک محل مورد عمل رسی شنی و یا هر نوع خاکی که بتواند ترکیب و رطوبت لازم 80 درصد تراکم را بدست آورد و همچنین نباید در زمینهای سخت غیر قابل نفوذ احداث گردد.
:c میزان املاح محلول در آب و خاک از قبیل گچ و آهک بترتیب کمتر از 15 و 20 درصد باشد.
:d در بعضی از مناطق که آب حاصله از سیلاب پس از طی مسافتی بعلت تشکیلات زمینشناسی بخصوص در اثر فرسایش سبب ایجاد خندقها - گالی - میگردد مناسبترین محل احداث تورکینست جهت کنترل و جلوگیری از توسعه گالی بین فواصل حوزه آبخیز و ابتدای تشکیل گالی میباشد . - شکل . - 2
:e محل احداث تورکی نست باید در محلهائیکه ارتفاع عوارض طبیعی آن کمتر از 2 متر باشد انتخاب گردد تا در هنگام احداث سر ریز مواجه با مشکل نشود.
: f در صورت مناسب بودن شیب و سایر فاکتورهای مؤثر محل تورکی نست باید نزدیک به حوزه تولید سیلاب باشد، در غیر اینصورت به لحاظ ازدیاد فاصله سیلاب دارای گلآلودی بیشتری خواهد بود.
:g جهت کارائی و بهرهبرداری بیشتر، محل تورکی نستها باید در بالادست مادرچاه قنات و چاههای عمیق انتخاب گردد.
