بخشی از مقاله
چکیده
سن یابی رسوبات با استفاده از روش های مختلفی قابل بررسی است که اکثر آنها نیاز به تحقیقات و هزینه بالایی دارد که از مشکلات عمده در بسیاری از کشورها بخصوص کشورهای جهان سوم به شمار می آید. هدف از این تحقیق ارائه روشی اقتصادی و بهینه به منظور تعیین سن رسوبات آبی میباشد. در یکی از زیرحوضههای اصلی حوزه آبخیز فشند با انتخاب سازه سنگی-ملاتی خروجی و حفر پروفیل عمقی در رسوبات پشت آن، افقهای متمایزی مشاهده شد و با نمونهبرداری از رسوبات هر افق و دانه بندی نمونهها با استفاده از نرمافزار Gradistat نوع رسوب مشخص گردید.
از طرف دیگر با رسم منحنی تجمعی روزانه قسمتهای پرشیب منحنی را به رسوبات درشتدانهتر و قسمتهای کمشیب را به رسوبات ریزدانهتر نسبت داده و با انطباق آن هر افق را تعیین سن نموده و حجم و وزن رسوب سالانه را تعیین نمود. نتایج نشان میدهد که میزان رسوب سالانه در سالهای اول بسیار ناچیز بوده است ولی از سال 1385 به بعد به طور چشمگیری افزایش نشان داده است که علت آن را میتوان پرشدن سازههای آبخیزداری بالادست حوضه عنوان نمود. بطور کلی میتوان بیان نمود که افزایش بارندگی در مناطقی که دارای ظرفیت پذیرش آب حاصل از باران را نداشته باشند باعث افزایش چشمگیر میزان فرسایش و رسوب سالانه شده است.
مقدمه
فرسایش خاک فرایندی است که به طور مستقیم و غیرمستقیم منابع پایه آب و خاک را تهدید میکند. در کشورهای در حال توسعه به علت نرخ بالای رشد جمعیت، فشار بر زمینهای حساس به فرسایش و محدودبودن منابع آب، مسائل فرسایش خاک و تولید رسوب، حادتر است
مباحث مربوط به فرسایش خاک بعنوان یکی از بحثهای مهم در مدیریت کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست، منابع آب و طبعاً مدیریت جامع حوزههای آبخیز است. فرسایش خاک فرآیندی طبیعی و همیشگی است که شدت آن به وسیله انسان و از طریق دخالتهای غیراصولی از حد طبیعی بیشتر میشود. امروزه به دلیل دخالتهای بشر و فقدان مدیریت فعالیتهای انسانی و بهرهبرداریهای بیرویه، این نظم بهم خورده است
پدیدهی فرسایش و آثار سوء آن شاید در کوتاهمدت چندان چشمگیر و محسوس نباشد ولی در بلندمدت محسوس خواهد بود. زیرا فرسایش خاک، کاهش محصول، خاک و آب را در پی دارد. به هر حال فرسایش پدیدهای دائمی است و همیشه وجود خواهد داشت ولی در صورتی که میزان آن کمتر از میزان خاک تشکیل شده باشد بحرانی نیست. باید در نظر داشت که فرسایش نه تنها خود خاک را از بین برده و یا حاصلخیزی آن را کاهش میدهد، بلکه با ایجاد رسوب مواد در آبراههها سبب انسداد آنها میشود. همچنین با پرکردن مخازن سدها، ظرفیت ذخیرهی آنها را کاهش میدهد و در نتیجه عمر آنها را کم میکند. بدین ترتیب فرسایش به برنامه توسعهی کشاورزی منطقه که بر پایه این تاسیسات بنا شده است لطمه وارد می سازد - اسمعلی، . - 1390 انتقال رسوب در یک حوزه تحت تاثیر دامنه وسیعی از عوامل محیطی و ژئومرفولوژی قرار دارد
خشکسالی عبارت است از کاهش رطوبت مستمر و غیرطبیعی که واژه مستمر به استمرار حالت کمبود و واژه غیرطبیعی به انحراف شاخص موردنظر از شرایط طبیعی یا میانگین اطلاق میشود . - Palmer,1965 - خشکسالی یکی از پدیده های طبیعی است که در دهههای گذشته نسبت به سایر پدیدههای طبیعی کمتر مورد بررسی قرار گرفته است.
در مطالعات انجام شده، بارش عمدهترین پارامتری است که در تعریف شاخصهای خشکسالی به کار گرفته شده است، افزایش وقوع خشکسالی و سیلاب در نواحی مختلف کشور را میتوان از اثرات نوسانات بارش محسوب نمود و قرارگرفتن %90 مساحت کشور در منطقه خشک و کمآب جهان، کافی است تا دوره های خشکسالی و اثرات ناشی از آن را که بر دوره-های ترسالی غلبه دارد، به عنوان یکی از دغدغههای اصلی سیاستمداران و برنامهریزان کشور قرار دهد
اصولا. برای تحلیل کمّی خشکسالی، وجود یک شاخص مشخص جهت تعیین دقیق دورههای مرطوب و خشک بسیار ضروری است - Silva 2003 - از شاخصهای مختلفی همچون PNPI، RAI، NITCHE و Z-SCORE - SPI - برای تعیین خشکسالیها و ترسالیها استفاده میشود.
سنیابی رسوبات به روشهای مختلفی انجام میگیرد که محققین مختلف بر روی آن مطالعه نمودهاند که از جمله می-توان به روش رادیوکربن - کرشاو 1986، اوکوچی و اگلینتن 2008، هورمز و همکاران - 2009، روش لومینسانس - حسین و همکاران 2002، فتاحی و استوکز 2003، سندرسون و همکاران 2007، برگر 2009، ریمن و همکاران 2010، وانگ و همکاران 2010، لی و هاو لی 2011، کادریت و همکاران - 2012، روش ایزوتوپ سرب 210 - دی گرگوریو 2007، اوریلی و همکاران 2011، کیرچنر - 2011، روش پالئومغناطیسی - کوتیلینن و همکاران - 2000، روش رادیومتری - یوگر و همکاران - 2003، روش چشمی - ژانگ و همکاران 2007، مدسن و همکاران 2007، ماوز و همکاران - 2010 و روشهای ترکیبی مانند سنیابی به روش رادیو لومینسانس - کربچک 2000، ارفورت و کربچک - 2003، تلفیق رادیوکربن و لومینسانس - لانگ و همکاران - 2011، تلفیق لومینسانس و ایزوتوپهای 210 pb، 137 Cs، 241Am - آرنود 2006، مگند و آرنورد - 2007 اشاره نمود.
در تمامی تحقیقات صورتگرفته که بخشی از آنها در بالا اشاره شد، سنیابی رسوبات با هزینههای بسیار زیاد و امکانات تحقیقاتی فراوان انجام میگیرد. روش پروفیل عمقی رسوبات روشی کم هزینه سریع و جهت سنیابی رسوبات میباشد که درصد اطمینان قابل قبول و صحت بالایی داشته و میتواند جایگزین مناسبی برای روشهای پرهزینه و پیچیده باشد.
مواد و روشها: منطقه مورد مطالعه:
حوزه آبخیز فشند در شمال و شمالشرقی شهرستان ساوجبلاغ واقع در استان البرز و در شمال شهر جدید هشتگرد و در زون زمینشناسی ایرانمرکزی واقع شده است. بر اساس تقسیمبندی جاماب کشور در حوزه آبخیز دریاچه نمک و در ارتفاعات جنوبی رشتهکوههای البرز قرار دارد و از نظر مختصات جغرافیایی در محدوده 36 02 38 تا 36 06 23 عرض شمالی و 50 43 43 تا 50 48 39 طول شرقی قرار گرفته است. در شکل 1 موقعیت مکانی منطقه مورد مطالعه نشان داده شده است.
شکل :1 نقشه موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه
نمونهبرداری عمقی:
نمونهبرداری عمقی به منظور سنیابی رسوبات و برآورد رسوب ویژه حوزه انجام میگیرد. حوزه آبخیز فشند دارای دو زیرحوضه اصلی میباشد زیرحوضه سمت راست بعد از انجام عملیات سازهای به مدت 10 سال قرق بوده است
