بخشی از مقاله
چکیده :
با توجه به بحثهایی که در ارتباط با آبخیزداری و موضوع توریسم و اکوتوریسم به عمل آمده و از آنجایی که موضوع ترویج آبخیزداری نمیتواند بدون در نظر گرفتن شریط حاکم بر روابط اقتصادی اجتماعی و فرهنگی توسعه یابد لذا برای گزینش معیارهای این انتخاب ناگزیر باید مقبولیتهای میدانی سایت را که در فرهنگ وسنن کشور ما دارای جایگاه خاصی است در نظر گرفت، به هر حال جمعبندی معیارهای انتخاب برای این مکانها با هدف ترویج مؤثر آبخیزداری عبارت خواهد بود از :
الف دسترسی وارتباط
ب جنبههای اقتصادی
پ- جنبههای فرهنگی
ت-امنیت و پایداری
ث- تاثیرات زیست محیطی
ج- مطبوعیتهای بصری دسترسی و ارتباطبرای مکانهای تفریحی که انتخاب شدهاند در درجه اول موضوع دسترسی و ارتباط مهم است. دسترسی به این معنا که برای هر نقطه که دارای استعداد برای یک نوع از تفریحات - تفرج گسترده - دارد باید لزومأ جاده و راه داشته باشیم، متناسب با نوع استفادهای که از فضا بعمل میآید، میتوان برای آن دسترسی و معبر پیشنهاد نمود. مکانی که بنا به تعریف برای توریسم عام و اقشار مختلف در نظر گرفته میشود، باید دسترسی امن و مناسب پیشنهاد شود، اما برای مسیری که جهت کوهنوردی و صخره نوردی مناسب است لزومی به طرح این مبحث نبوده و ارتباط صرفا از نوع کوهستانی - جیپ رو، پیاده رو - میباشد.
جنبه های اقتصادی: صنعت توریسم عموما در اغلب کشورها بدون تاثیر از مسائل اقتصادی و مالی و بعبارتی توان مالی توریستها نخواهد بود. لذا در معرفی نقاط انتخابی یکی از مواردی که باید مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد، جنبههای اقتصادی استفاده از محیط برای گردشگران می باشد .البته در مورد استفاده توریستهای خارجی از کشور جنبه های درآمد ملی و استحصال ارز نیز مطرح است.جنبه های فرهنگی در این مورد در بحث اکوتوریسم اشارهای بعمل آمد و تذکر آن لازم است که مناطق تعریف شده در حوزه مورد مطالعه غالبا در نقاط کوهستانی می باشند و در آنجا مسائل فرهنگی ، ویژگیها و خصوصیات خاص خود را داراست.
البته مسائل فرهنگی معیار انتخاب نیستند بلکه باید گفت که ملاحظات فرهنگی در مورد نقاط انتخابی باید مورد نظر باشند، اعتقادات مردم باید مورد احترام گردشگران باشد و حضور افراد تازه وارد بعنوان عامل بر هم زننده تعادل فرهنگی مناطق نباشد.امنیت و پایداری بر اساس مطالعات انجام شده حول محور زمین شناسی و تاثیر عوامل زمین ساخت و برخی عوامل دیگر بر پایداری زمین، باید از انتخاب نقاطی برای این فعالیت که دارای پایداری نبوده و یا پایداری آنها کم میباشد و همچنین در معرض سیلابهای ناگهانی هستند، اجتناب کرد. همچنین با وجود شرایط حاکم برمنطقه که بصورت مقطعی برخی نقاط را آلوده و نا امن نموده است، برای تفریحات عمومی هرگونه اقدام همراه ملاحظات امنیتی باشد.
تاثیرات زیست محیطی ساخت تسهیلات اماکن تفریحی، ازدحام ناشی از ورود و خروج جهانگردان و گردشگران، فعالیت روزمره زندگی و مشکل فاضلاب و زباله غالباً اثرات زیست محیطی منفی از خود بر جای میگذارند. این اثرات و فشارها گاهی به حدی است که موجودیت این گونه مکانها و جذابیت آن را تحت الشعاع خود قرار میدهد. لذا یکی از معیارهای گزینش مکانهای تفریحی، عدم همجواری با اکوسیستمهای حساس و مناطق بحرانی میباشد.مطبوعیتهای بصری این معیار بر شرایط موقعیت به لحاظ زیبایی شناختی و برخورداری آن از عناصر طبیعی در شکل چشم نواز آن
میباشد. شاید بتوان اشراف بصری و داشتن نقاط عطف 1 را نیز در همین مقوله گنجاند. نقاطی که در طول پیمایش در حوزه دارای دید ویژه به اطراف خود بوده و زاویه دید آن 360 درجه میباشد.
مکانیابی سایتهای تفریحی و تفرج گاهی
براساس معیارهای انتخاب نقاط تفریحی در حوزه مورد مطالعه و همچنین بهرهگیری از نتایج مطالعات محیطی حوزه روی نقشههای توپوگرافی در مقیاس 1:50000 و 1:25000 ، طبقات شیب با مقیاس 1:25000 ، جهات شیب و طبقه بندی ارتفاع با مقیاس1:25000 ، زمین شناسی - 1:100000 - و نقشه دید و منظر در حوزه تحت مطالعه که نقشه راهها æ موقعیت شهرها و آبادایها در آن مشخص شده بود، نسبت به پیمایش حوزه و تکمیل مطالعات بصورت میدانی اقدام نمودیم.
در واقع فرایند مکانیابی سایتهای تفریحی، ضمن توجه به نقشه سازی از منابع اکولوژیکی و بهرهگیری از تجزیه و تحلیل دادههای آن، وقت زیادی را در رابطه با موضوعات کیفی همانند: ارزیابی و تحلیل منظر، چشم اندازهای مطلوب و نامطلوب، دید متقابل 2 و مطبوعیت بصری صرف مینماید و نتیجه آن را نه در یک فرمول ریاضی æ یا حل یک مسئله فیزیک، بلکه با مطبوعیت و مقبولیت از لحاظ بصری ارائه خواهد نمود. در این راستا ناچار از استفاده از تصاویر برداشت شده از مناطق تحت پیمایش هستیم .
همانطور که اشاره شد، پیمایش محیطی را از یک نقطه از حوزه روی نقشه 1:25000 شروع کرده و تلاش گردید با تمام موانع و محدودیتها ، تصویر صحیح و قابل استناد از طبیعت منطقه برای طرح بحث ارائه گردد. روش اجرا ء در این مرحله بر این منوال است که با عبور از یک منطقه، ضمن کسب اطلاعات میدانی تصویر برداری از مناظر و چشم اندازهای موجود انجام میشود. در همان مبحث خاص ، توان منطقه برای نوع تفریح مشخص خواهد شد.
نقشه شماره یک مناطق مستعد جهت تفرج گسترده و متمرکز ونیز سایر پتانسیلهای موجود در حوزه تحت مطالعه را نشان می دهد . بررسی وتعیین نقاطی - شهری یا روستایی - که میتواند به عنوان مراکز پشتیبانی و خدمات رسانی مد نظر قرارگیرند ارائه خدمات رفاهی وبهداشتی به بازدیدکنندگان موجب آرامش خاطر وجذب بیشتر مردم به منطقه میگردد که این امکانات می تواند شامل جاده های ارتباطی مراکز بهداشتی ودر مانی و خدمات رسانی و .… باشد .
که با عنایت به مطالب فوق سعی گردیده نقاطی که امکانات فوق الذکر در آنها موجود بوده ویا پتانسیل لازم جهت احداث اینگونه تسهیلات را دارند شناسایی ومعرفی گردد. منطقه مورد مطالعه با توجه به اینکه سالیان متمادی به عنوان منطقه ییلاقی شهر مشهد مورد توجه زائران و مجاوران حضرت رضا - علیه السلام - بوده و به خصوص در فصول تابستان و بهار ، جهت تفریح و بهره بردن از مناظر و چشم اندازهای طبیعی آن و همچنین گذران اوقات فراغت مورد استفاده قرار میگرفته. اکثر مناطق مسکونی آن به خصوص روستاهای خلج ،ده غیبی و عارفی پتانسیل لازم جهت پشتیبانی و خدماترسانی اولیه را به گردشگران دارا میباشند که در این زمینه موضوع فاصله کم تا شهر - مراکز خدماتی درمنطقه سیدی و منطقه شهرک ابوذر و طرق - به عنوان مرکز پشتیبانی مادر می تواند مورد ارزیابی قرار گیرد .
