بخشی از مقاله
چکیده:
این پژوهش با هدف بررسی تأثیر جابهجایی شغلی بر عملکرد کارکنان شعبات بانک صادرات استان آذربایجانشرقی انجام شده است. ابزار تحقیق پرسشنامهای است که بر اساس نمونهگیری تصادفی ساده، بین 225 نفر از کارکنان بانکهای صادرات استان آذربایجانشرقی توزیع شده و با رهیافت مدلیابی معادلات ساختاری مورد تحلیل گرفته است. روایی پرسشنامه توسط اساتید بررسی و تأیید گردید و برای تعیین میزان پایایی بخشهای مختلف پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده گردید 0/828 - ، 0/901 ، . - 0/919 نتایج تحقیق بیانگر آن است که جابهجایی شغلی کارکنان بر میزان و نحوه عملکرد شعبات بانک صادرات تأثیر قابل توجهی دارد. به عبارت دیگر، انتقال و تغییر محل خدمت براساس احساس نیاز، رشد و ترفیع کارمندان به وضوح در تبیین جابهجایی شغلی نقش دارند. از طرفی طی این تحقیق نقش جابهجایی شغلی بر رضایت مدیران و کارکنان نیز تأیید میگردد که در نهایت با اثرگذاری جابهجایی بر کیفیت کار کارکنان، روحیهی کار گروهی، نحوه ارائه خدمات نوین در شعبات بانکی میزان عملکرد کارکنان شعبات بانک صادرات را بهبود میبخشد.
کلمات کلیدی: جابهجایی شغلی، عملکرد شعبات بانک صادرات، کیفیت کارکنان، روحیهی کار گروهی، رضایتمندی مدیران، مدلیابی معادلات ساختاری
مقدمه
امروزه داشتن کارکنان و مدیران انعطافپذیر، ماهر، و چند مهارت، شاید برا ی هر سازمانی و بطور کلی برای هر سیستمی یک آرزو باشد. وجود اینگونه افراد در جریان فعالیتهای هر مجموعهای میتواند موجبات تسهیل و تسریع در امور و صرفهجویی در زمان و حتی در منابع را فراهم آورد - اریگو و پاگانی، - 2008 و فرصتی برای توسعه مهارتها و ایجاد انگیزش را فراهم میآورد - الرونسلا، . - 2000 اما چگونه می-توانیم صاحب چنین نیروهایی در سازمان شویم، راهکارهای مختلفی برای تحقق این هدف وجود دارد که یکی از این راهکارها جابهجایی شغلی کارکنان است. اگر بتوان افراد را در مشاغل همخانواده و همگون که با آنها آشنایی دارند، جابهجا کرد، گردش شغلی ایجاد میشود - الرونسلا، . - 2000 بواسطه این کار افراد با مشاغل بیشتری آشنا شده و در کار خود از تنوع بالاتری برخوردار میگردند، به عضو مناسبی از سازمان تبدیل شده و انگیزه کار در آنان تقویت میشود. گردش شغلی در صورتی که صورت پذیرد بر عملکرد سازمانی تأثیر متبت یا منفی میگذارد. با توجه به اهمیت موضوع، این پژوهش به دنبال یافتن عوامل جابه جایی مداوم کارکنان و تأثیر آن در بهبود بهرهوری در شعب بانک صادرات آذربایجانشرقی است.
مبانی نظری و پیشینه پژوهش
منظور از گردش، تغییر شغل کارمند-مدیر است که به اشکال ترفیع، تنزل درجه، استعفاء و بازنشستگی و اخراج و براساس قوانین و مقرارت صورت میگیرد. چرخش شغلی اشاره به جنبش منظم کارمندان از یک شغل به شغل دیگر و یا هر گونه تغییر در تخصیص، محتوای کار و یا بخش در درون سازمان است. هم چنین میتوان آن را یک تغییر سیستماتیک در کارمند دانست که به وسیله انتقال وی بین مناطق مختلف مسئولیت بمنظور افزایش تجربه کارکنان در کار تصور کرد - لازیم و شمسالدین، . - 2013 از دیدگاه مدیریت منابع انسانی، بسیاری از محققان چرخش شغلی در چشمانداز گستردهتر توضیح دادهاند. به عنوان مثال، نئو و فورد در سال 1992 چرخش شغلی را به عنوان فرصتهایی برای کارمند توضیح دادهاندکه برای بدستآوردن یک درک کلی از اهداف سازمانی، تولید یک دانش گستردهتر از مناطق مختلف عملکردی، بمنظور توسعه شبکههایی از تماسهای سازمانی و به منظور ارتقاء مهارتهای کارکنان تلقی کردهاند.
در بررسی پیشینه تحقیق به برخی از مطالعات انجام شده در رابطه با موضوع پژوهش حاضر در داخل و خارج از کشور اشاره میشود: محمد شادفر در سال 1389 پایاننامهای را تحت عنوان بررسی تأثیر گردش شغلی - جابجایی شغلی - مدیران شعب بانک ملت بر عملکرد آنها در شهر تهران کار کرده بودند. از اینرو این تحقیق از نوع توصیفی بوده و روش میدانی با ابزار پرسشنامه استفاده شده بود. هدف آن تعیین میزان رابطه گردش شغلی با عملکرد مدیران شعب بانک ملت میباشد. درنهایت محقق به این نتیجه رسیده بود که جابجایی شغلی بر روی عملکرد مدیران بانک ملت رابطه معنادار دارد و تأثیر آن مثبت بوده است.
در مطالعه دیگر، که توسط شاهین رسولی در سال 1392 با عنوان بررسی تأثیر گردش شغلی بر عملکرد ارائه شده با در نظر گرفتن تنوع مهارت و رضایت شغلی کارکنان بانک انجام گردید، به بررسی اثر الگوهای چرخش شغلی بر عملکرد کارکنان در بانک کشاورزی گیلان با توجه به تنوع مهارت و رضایت شغلی و ارائه دستورالعملهای موثر برای مدیران پرداخته شد. نتایج نشان داد که چرخش شغلی به طور مستقیم عملکرد شغلی را تحت تاثیر خود قرار داده است. چرخش شغلی بر عملکرد واسطه شغل، رضایت شغلی و تنوع مهارت تاثیر گذار بود. فهیمه هاشمیفر در سال 1393 تحقیقی را با عنوان بررسی تجربی رهبری معنوی، گردش شغلی، رضایت شغلی، تعهد سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد مورد مطالعه قرار دادند. این پژوهش نتایج قابل قبول و دستورالعملهای مطلوبی برای مدیران فراهم نموده است که کارکنان را تشویق به مشارکت نموده و در نتیجه رضایت شغلی و تأثیر رهبری معنوی، گردش شغلی را کاهش داده بود.
دنیس ال سوئینی در سال 2008 تأثیر گردش شغلی بر عملکرد مدیران صنایع دفاعی دانشگاه تگزاس را مورد مطالعه قرار داد و به این نتیجه رسید که بین گردش شغلی و رضایت کارکنان، کیفیت کار مدیران، کارگروهی مدیران رابطه مثبتی وجود دارد. پژوهش دیگری در سال 2011 توسط آدمی با موضوع گردش شغلی در کتابخانههای دانشگاه نیجریه انجام شده بود، این پژوهش به منظور بررسی تأثیر گردش شغلی بر روی کارکنان کتابخانه دانشگاه نیجریه و به صورت کلی کتابخانهها صورت گرفته بود - در هفت کتابخانه از دانشگاههای نیجریه - و تحقیق توصیفی و با ابزار پرسشنامه انجام شده بود. به این نتیجه رسیدند که گردش شغلی به عنوان یک فرصت به منظور یادگیری بیشتر و اجتناب از رکود بین کارکنان شناخته شده است. از نتایج این تحقیق میتوان همچنین گفت که مواردی هم چون -1 کاهش نظارت و کنترل کارکنان -2 افزایش دانش -3 آماده سازی کارکنان برای ارتقا و مدیریت -4 تعیین صحیح شغل برای افراد -5 بهبود ارتباطات اجتماعی افراد حاصل انجام صحیح جابجایی شغلی در سازمان میباشد.
آقایان سوتر و همکاران در سال 2014 موضوعی را تحت عنوان اثرات گردش شغل بر عملکرد سازمان - مورد مطالعه یک شرکت عمومی در هند - کار کردند، و به این نتیجه رسیدند که نه تنها با بهبود تجزیه و تحلیل شغل، کارایی سازمان افزایش مییابد، بلکه با مدیریت در طراحی، شرح، ویژگی و ارزیابی شغل، عملکرد سازمان بهبود مییابد. و همچنین بین سیاست سازمانی و عملکرد سازمانی رابطه مستقیم وجود دارد. بنابراین با استفاده از مطالعات قبلی و مبانی نظری ما هم در این پژوهش، به بررسی تأثیر جابهجایی کارکنان در بهبود عملکرد شعبات بانک صادرات استان آذربایجانشرقی پرداختهایم.
مواد و روشها
تحقیق حاضر از نظر هدف از نوع کاربردی، از نظر گردآوری دادهها پیمایشی و از لحاظ شیوه تحلیل دادهها از نوع توصیفی است. بطور کلی در تحلیل رگرسیون چند متغیره با روش مدلیابی معادلات ساختاری حجم نمونه میتواند بین 5 الی 15مشاهده به ازای هر سوال پرسشنامه باشد. با توجه به این مطلب که تعداد سوالات پرسشنامه در این تحقیق 40 عدد میباشد حجم نمونه را در این تحقیق حداقل برابر 225 مشاهده انتخاب کردیم. ابزار اندازهگیری تحقیق پرسشنامهای بود که بر اساس مبانی نظری و پیشینه تحقیق طراحی شد. پرسشنامه طراحیشده دارای بخشهای زیر است:
1. ویژگی پاسخدهندگان: جنسیت - زن و مرد - ، وضعیت تأهل - مجرد و متأهل - ، تعداد افراد تحت تکفل - سوال مستقیم - ، میزان تحصیلات - سوال پنج گزینهای شامل مقاطع مختلف تحصیلی - ، سابقه کار - سوال شش گزینهای بر حسب سال - ، عنوان شغلی - کارمند و مدیر - .
2. میزان رضایت پاسخگویان از جابهجایی شغلی کارمندان: میزان رضایت مدیران، کارمندان و به ویژه مشتریان - شناخت و درک جامع کارمندان از وظایفشان، حفظ عدالت بین کامندان، باز بودن زمینههای پیشرفت شغلی، تغییر حقوق و مزایا در جهت مثبت، تمرکز بر ارائه خدمات بهتر به مشتریان در قالب طیف پنج گزینهای لیکرت کاملا موافقم، موافقم، نظری ندارم، مخالفم، کاملا مخالفم بررسی شده است.
3. میزان بهبود عملکرد شعبات بانکی: میزان بهبود عملکر شعبات بانکی با استفاده از سه مولفهی کیفیت کار - بهرهگیری از کارکنان چند مهارته در ارائه خدمات، استفاده از سیستمهای بهبود کیفیت در ارائهی خدمات - و نوآوری در کار - بهرهگیری از سیستم نوین برنامهریزی و خدمات رسانی به مشتریان - و کار گروهی - درک بهتر و همکاری میان مدیران، کارمندان و حتی بین شعبات، ارتباط بین مدیران و کارمندان - . در قالب طیف پنج گزاینهلیکرت کاملاً موافقم، موافقم، نظری ندارم، مخالفم، کاملاً مخالفم ارزیابی شده است.
4. جابهجایی شغلی: جابهجایی شغلی با مولفههای عوامل تصمیمگیری برای انتقال - وجود بیانیه سیاست برای جابهجایی شغلی، احساس نیاز برای جابهجایی شغلی، نگرشها و نظریات مدیران واحدها برای جابهجایی شغلی - و تغییر محل خدمت بر اساس نیاز - دانش شغلی و ارتقای توانمندیهای کارمندان، برگزاری سمینارها و کارگاههای آموزشی، انتقال دانش و تجربه بین کارمندان - و در نهایت رشد و ترفیع کارمندان - انتقال کارمندان از بخشی که در آن فعال نیستند به بخشی که میتوانند در آن فعالتر باشند، استفاده از چرخش شغلی به عنوان ابزار تنبیهی یا تشویقی، مشوقهای موجود در چرخش شغلی به ویژه برای افرادی که به حوزههای دورتر منتقل میشوند - در قالب طیف پنج گزاینهلیکرت کاملاً موافقم، موافقم، نظری ندارم، مخالفم، کاملاً مخالفم ارزیابی شده است.
اعتماد یا پایایی مسئلهای کمی و تکنیکی است و بیشتر ناظر به این سؤال است که ابزار اندازهگیری با چه دقت و صحتی پدیده یا صفت مورد نظر را اندازهگیری میکند. پایایی ابزار اندازهگیری بیشتر برای سنجش ثبات درونی گویهها یا سؤالات آزمودنی که ویژگی واحدی را اندازهگیری میکند، بکار می رود. در این تحقیق از فرمول آلفای کرونباخ برای بررسی وضعیت پایایی ابزار تحقیق استفاده شده است. برای محاسبه آلفای کرونباخ از نرمافزار SPSS استفاده کردهایم. مقدار آلفای کرونباخ برای متغیر جابهجایی شغلی، رضایتمندی و عملکرد شعبات به ترتیب 0/828، 0/901 و 0/919 به دست آمد که حاکی از قابلیت بالای ابزار تحقیق بود.
مدلسازی معادلات ساختاری ابزاری قدرتمند برای پژوهشگر میباشد که وی را در تدوین چارچوب نظری پژوهش در قالب مدلهای اندازهگیری و ساختاری یاری میرساند. علاوه بر آن با بهرهگیری از دادههای تجربی امکان آزمون مدلهای تدوینشده را به عنوان یک کل فراهم آورد و با شاخصهایی که در اختیار پژوهشگر قرار میدهد وی را در اصطلاح و بهبود مدل راهنمایی میکند. شکل - 1 - مدلی است که توسط محقق و بر گرفته از مبانی نظری رسم شده است و این پژوهش قصد دارد که میزان تاثیر هر کدام از متغیرهای مستقل بر روی متغیر وابسته و در نهایت برازندگی مدل خود را ارزیابی نماید.
