بخشی از مقاله
خلاصه
مطالعات پیش از اجرای پروژه های عمرانی، نقش بسیار زیادی در اجرای موفق آنها داشته و انجام صحیح آن، در بسیاری از موارد منجر به کاهش قابل ملاحظه در هزینه های پروژه، بهبود وضعیت ایمنی طرح و نیز تضمین عملکرد موفق پروژه در طی زمان بهره برداری می شود. مکان یابی محل احداث بندر و همچنین طرح جانمایی موج شکن ها و دیگر اجزاء آن، علاوه بر تخصص علمی، نیازمند تجربه و هنر مهندسی است اسکله ها یکی از مهمترین سازه های عمرانی هستند که به دلیل ماهیت پیچیده تر محیط دریا نسبت به ساحل، نیازمند تکنیک های خاص اجرایی و نیز هزینه های بیشتر نسبت به سازه های واقع در خشکی بوده و بنابراین مطالعات پیش از اجرای آنها، از اهمیتی چندین برابر بهره مند است.
در این تحقیق با بررسی شرایط موجود بندر با توجه به معیار های اساسی مانند شرایط جوی و دریایی، تعداد و ایعاد شناور های موجود، حجم ترافیک دریایی، مسیر های دست رسی و ... به ارزیابی چهار گزینه قابل اجرا پرداختهو نهایتاً محوطهی مابین موجشکن غربی جدید و قدیم به عنوان مکان مناسب برای جانمایی اسکلهی شناورهای خدماتی در طرح توسعهی اسکلههای بندر انزلی با توجه به شرایط موجود انتخاب گردید.
1. مقدمه
بندرانزلی به عنوان بزرگترین بندر دریای خزر با سابقهای حدود یک قرن یکی از قدیمیترین بنادر میهن اسلامیمان است. همچنین موقعیت استراتژیک آن - قرار گرفتن در مسیر کریدور بینالمللی شمال - جنوب، ارتباط با بنادر کشورهای حاشیه دریای خزر، واقع شدن بندر در منطقه آزاد اقتصادی و... - اهمیت آن را دو چندان کرده است. در طرح توسعه بندر که از سال 1387 شروع شده است، جمعا حدود 3 کیلومتر موجشکن احداث شده و مساحت حوضچه به 120 هکتار رسیده است و در پایان طرح تعداد 11 پست اسکله نیز به ظرفیتهای این بندر اضافه خواهد شد.
از شناورهای کوچک خدماتی از جمله یدککشها و قایقهای راهنما بر میتوان به عنوان خون جاری در رگهای هر بندری نام برد. با هرچه بزرگتر شدن بنادر، ساماندهی این شناورها نیز اهمیت خود را نشان میدهد. امید است با احداث اسکله خدماتی شناور، در کمترین زمان و هزینه ممکن بتوان آشیانهای برای پهلوگیری این شناورها پدید آورد و گامی موثر در راستای طرح جامع و توسعه بندر برداشته شود. همچنین این اسکلهها به گونهای طراحی و ساخته میشوند که امکان پهلوگیری شناورهای بزرگتر نظیر کشتیهای لایروب نیز در کنار آن وجود دارد.
2. مشکلات موجود بندر
رئوس مشکلات موجود بندر را میتوان به شرح زیر خلاصه نمود :
- عدم تکافوی تأسیسات پهلوگیری موجود با توجه به تقاضای روزافزون تخلیه و بارگیری
- عدم حفاظت سواحل بندرانزلی و جلوگیری از فرسایش این سواحل
- عدم وجود جایگاه مناسبی برای سرویس دهی به شناورهای خدماتی بندر و بالطبع استفاده از اسکلههای تجاری به منظور پهلودهی شناورهای خدماتی مورد نیاز آنها
3. عملیات و ترافیک شناورهای خدماتی
مجموع طول کلیه شناورهای موجود و آتی در بندر انزلی 430 متر است که چنانچه بخواهیم در یک خط مستقیم جانمائی شود، با احتساب 20 درصد اضافه طول برای مهاربندی شناورها در داخل حوضچه طول اسکله مورد نیاز حدود 520 متر خواهد شد
.1 .3 محاسبه ظرفیت موجود و مورد نیاز بخشهای مختلف بندر انزلی
در رابطه با پیشبینی تعداد شناورها، یدک کش ها و راهنمابرهای مورد نیاز و همچنین میزان نیاز به سرویس دهی یدک کشها و راهنمابرها فرضیات زیر مد نظر قرار گفته است:
- یدککش در 300 روز از سال فعالیت میکند.
- یدککش در 20 ساعت از روز آماده ارائه خدمات میباشند.
به منظور پاسخگویی در زمانهای پیک، دورههای معمول سرویس و تعمیر یدککشها، و اجتناب از معطلی کشتیهامجموعاً 3 یدککش مورد نیاز خواهد بود. با توجه به اضافه شدن یدککش جدید، بندرانزلی از نظر تعداد یدککش محدودیتی نخواهد داشت. اداره بنادر و دریانوردی بندرانزلی 2 قایق راهنمابر در اختیار دارد که حداکثر سرعت آنها 20 گره و در حالت سرویس دهی 17 گره می باشد. با در نظر گرفتن تعداد پیش بینی شده کشتی-های ورودی به بندر، تصور بر این است که بندرانزلی برای تحقق نیازها از این جهت کاملاً مجهز میباشد.
.2 .3 محوطه لازم جهت مانور شناورهای خدماتی
شناورهای خدماتی چنانچه بخواهند داخل بندر جانمائی شوند، از همان حوضچه چرخش خود بندر استفاده خواهند کرد. چنانچه در ناحیه ای غیر از آن جانمائی شوند، باید حداقل فضائی را جهت مانور و چرخش خود در اختیار داشته باشند. حداقل شعاع مورد نیاز برای چرخش شناورها به استفاده و یا عدم استفاده از یدک کش بستگی دارد. براساس آئین نامه های ژاپن OCDI - ، - 2002 ایران وPIANC1997 ، شعاع دایره چرخش برای یک شناور، در صورت استفاده از یدک کش برابر با طول شناور می باشد و در صورت عدم استفاده از یدک کش معادل دو برابر طول شناور است. این فضا به لحاظ عملیاتی و فنی، حوضچه شناورها و همچنین موقعیت حوضچه داخل بندر باید به گونه ای باشد که ناوبری و مانور این شناورها براحتی صورت پذیرد 1] و .[2
بزرگترین شناور خدماتی بندر انزلی لایروب یاسین است که طول، عرض و آبخور آن به ترتیب 70 متر و 14 متر و 4/8 متر و پس از آن بارج عطارد با طول 59 متر و عرض 11 /5 متر است. لذا حداقل قطر مورد نیاز برای چرخش این شناور در صورت استفاده از یدک کش برابر با 140 متر و در صورت عدم استفاده از یدک کش 280 متر خواهد بود. با توجه به قطر زیاد لازم جهت چرخش، در صورت عدم فضای کافی ضروری است که این شناورها حتما توسط یدک کش پهلودهی شوند.
4. جانمائی شناورهای خدماتی داخل حوضچه
مجموع طول کلیه شناورهای موجود و آتی بندر انزلی حدود 430 متر بوده که با احتساب 20 درصد اضافه طول برای مهاربندی در اسکله، حدود 520 متر طول برای پهلوگیری مستقیم الخط آنها مورد نیاز خواهد بود. در نظر گرفتن این طول بصورت اسکله مستقیم هم به لحاظ هزینه غیراقتصادی است و هم به لحاظ فنی بهینه نیست از این رو لازم است تا مجموع نیاز این شناورها به پهلوگیری، داخل یک حوضچه جانمائی شوند.
بدین منظور الگوهای مختلفی برای این آرایش وجود دارد. با توجه به اینکه این نوع شناورهای خدماتی به لحاظ ماهیتی نیازمند وجود محوطه بزرگ و تجهیزات خشکی خاصی نیستند؛ تنها محوطه و فضای مورد نیاز جهت مهاربندی - بولارد و فندر - و همچنین راه دسترسی عوامل و خدمه شناورها کافی است. جهت دسترسی عوامل انسانی نیز وجود یک راه دسترسی باریک - Catwalk - کافی به نظر می رسد.
به منظور مهاربندی و اسکله پهلوگیری نیز به لحاظ فنی و اقتصادی استفاده از سیستم اسکلههای انگشتی - Pier Finger - مناسب به نظر میرسد. استاندارد Port Engineering فاصله بین دو اسکله را بصورت تابعی از عرض بزرگترین شناور آن اسکله - B - و بصورت حداقل 35+2B متر عنوان کرده است. طول اسکله انگشتی نیز به صورتی بهینه شده که حداقل طول لازم آن بر اساس بزرگترین شناور خدماتی است . در شکل 1 بهترین گزینه برای جانمایی شناورها در اسکله خدماتی نشان داده شده است.[3] سعی شده تا نحوه چیدمان شناورها به گونه ای باشد که بر اساس نوع ماموریت شناورها، نحوه و ترافیک کاری آنها و ابعاد آنها در یک اسکله جانمائی شوند. با توجه به شکل 1 به نظر می رسد که در این مرحله، در نظر گرفتن حوضچه ای با ابعاد 90 در 170 متر - یا با ضریب اطمینان بالاتر حدود 100 در 200 متر - به راحتی می تواند پاسخگوی پهلودهی شناورهای خدماتی بندر باشد.
5. مکانیابی حوضچه شناورهای خدماتی بندر انزلی
جهت جانمایی حوضچه شناورهای خدماتی بندرانزلی با توجه به شرایط موجود 4 گزینه مطرح میباشد که در ادامه ابتدا به توصیف هر یک از آنها پرداخته میشود، سپس با مقایسه فنی، عملیاتی و اقتصادی هر یک از گزینهها، گزینه برتر انتخاب میگردد.
.1 .5 گزینه اول
در این گزینه بخش اول در موقعیت اسکله 1 بندر - محل کنونی پهلوگیری شناورهای خدماتی - و بخش دوم نیز در محل اسکله جدید الاحداث در سمت راست موجشکن شرقی قدیم قرار خواهد گرفت. هدف از ارائه این گزینه استفاده حداکثر از اسکلههای موجود جهت پهلودهی به شناورهای خدماتی میباشد. گزینه اول جانمایی اسکلههای شناورهای خدماتی بندرانزلی در شکل 2 نشان داده شده است.
در این گزینه شناورها با پهلوگیری در اسکله شماره یک عملاً امکان استفاده مناسب از این اسکله را برای کاربریهای بهتر در نظر گرفته شده از بین خواهد برد. به عنوان مثال با توجه به پسکرانه مناسب و تأمین امکانات مورد نیاز ترمینال مسافری، از این اسکله میتوان برای کاربری مسافری استفاده نمود. مسأله مهم دیگر در نظر گرفتن بخش دیگر اسکلههای خدماتی در نزدیکی دهانه ورودی بندر میباشد که با توجه به ورود نسبی امواج به درون حوضچه این قسمت از آرامش مورد نیاز شناورهای خدماتی برخوردار نخواهد بود که این موضوع میتواند بر عملکرد این شناورها تأثیر منفی داشته باشد. علاوه بر مسائل فوق، هنگامی که شناورها در دو بخش مجزا پهلودهی شوند، به لحاظ عملیات خدماتی و مسائل هماهنگی بین این دو بخش مشکلات بیشتری نسبت به هنگامی که همه شناورها در یک بخشجانمائی شوند، خواهد داشت. به این مسائل، مبحث فاصله نسبتاً زیاد اسکله شماره 1 تا برج کنترل و اسکلههای جدید نیز باید افزوده شود.
