بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق با هدف شناسایی و ارزیابی مهم ترین عوامل استراتژیک داخلی و خارجی بندرانزلی بهمنظور تدوین انواع راهبردهاي توسعه اي قابل اجرا براي این بندر شمالی انجام شده است . رو ش تحلیل و ارزیاب ی در پژوهش حاضر رویکرد ترکیبی با استفاده از تکنی ک تحلیل سوات و بهره مندي از ماتریس کمی برنامه ریزي استراتژیک است. نتایج ماتریس ارزیابی عوامل داخلی نشان می دهد بین عوامل داخلی، وجود طرح هاي توسعه در دست اجرا در بندر انزلی - 0/48 - ، بالاترین قوت آن اس ت؛ در حالیکه عدم برقراري زنجیرة ارتباط الکترونیکی د ر حوزة حمل و نقل در بخش هاي مرتبط - 0/06 - و نداشتن اختیارات کافی براي تنظیم تعرفه ها ي بندري - 0/08 - ، از مه م ترین ضعفها در بندر انزلی شناخته شده است.
همچنین بررسی جدول ارزیابی عوامل خارجی نشان می دهد وجود بازارهاي م حلی، ملی، منطقه اي و ترانزیتی کالا - 0/51 - و وجو د ذخایر نفت و گاز در کشورهاي منطقه دریاي خزر - 0/45 - ، مهمترین فرصت ها و اعمال محدودیت هاي فرامنط قه اي براي جایگزینی حمل و نقل دریایی و ترانزیتی کالا از مسیر ایران - 0/ 08 - ، مهمترین ته دید در بین عوامل خارجی است. تحلیل موقعیت و تشکیل ماتریس ارزیابی عوامل داخلی خارجی - IE - بندر انزلی را در منطقه راهبرد هاي تهاجمی - SO - نشان میدهد. در انتها بهمنظور اولویتبندي راهبردهاي تعیینشده، از روش ماتریس کمی برنامهریزي استراتژی ک استفاده شده است. در این راستا از بین پنج راهبرد انتخابشده، توسعه و س اخت اسکلهها ي جدید - 6/87 - و توسع ه پذیرش کشتیهاي بزرگ - 6/22 - ، توسعه خرید اراض ی پسکرانه - 5/45 - ، توسعه حرکت به سم ت بنادر نسل دوم و سوم - 4/58 - و توسعه و راهاندازي ترمینال چهار - 4/ 19 - بهترتیب بیشترین اولویت را کسب کردند.
مقدمه
بنادر یکی از عوامل تسریع کنندة فرایند توسعه اقتصاد ملی/ منطقه اي و محلی هستند و می توانند نقش تعیین کننده اي در سازمان دهی به فضاي ملی داشته باشند. وجود یک یا چند بندر اصلی که دروازه هاي اصلی تجارت خارجی باشند و بهخصوص با توجه به گستردگی سواحل دریایی کشور، نقش هدایت جریان سرمایهگذاري به درون فضاي ملی را نیز عهده دار باشند، ضرورت اجتناب ناپذیري بهشمار میرود. هرچند سیاست هاي کلان نظام و بهویژه حرکت هاي توسعه اي مطلوب چند سال اخیر در بنادر، از شکاف عملکردي بنادر کشور با شاخص هاي مطلوب جهانی کاسته است، به نظر میرسد میتوان با چارهاندیشی و تدوین برنامهها و راهبردهاي مشخص و برنامهریزيشده، پیشرفت مطلوبتري را براي بنادر رقم زد. - محققزاده، رفیعیان، شهیدي و ایزدپناه،
. - 1392 ایران با داشتن بیش از 5000 کیلومتر خط ساحلی و قرارگرفتن در منطقه خاورمیانه، سابقه حضور در عرصه دریا، توانایی هاي فنی و سرمایه غنی انسانی، می تواند اساس اقتدار اقتصادي، سیاسی و نظامی خود را بر پایه توسعه دریایی بنا کند. موقعیت ژئوپلتیک، منابع غنی انرژي، نقشآفرینی بهعنوان کریدور شمال جنوب در منطقه جنوب غرب آسیا، دسترسی به آب هاي آزاد و اشتغال زایی زیاد، تنها بخشی از پتانسیل هایی است که به واسطه دریا در اختیار جمهوري اسلامی ایران قرار گرفته است.
1 یکی از بنادر مهم و شمالی کشور، بندر انزلی است. این بندر در سدههاي گذشته راه مهم ارتباط اقتصادي با شرق و غرب بوده است و هماکنون نیز از فعالترین بنادر حاشیه دریاي خزر است. سالانه بیش از 4 میلیون تن کالا، بیش از 288 هزار تن سوخت و 55 هزار تن کالاي غیرنفتی بهطور حمل و نقل ترکیبی از مرز دریایی انزلی، به داخل یا خارج از کشور ترانزیت میشود. با توجه به این حجم گسترده، توسعه بندر انزلی بهعنوان یکی از دروازههاي ارتباطی کشور، الزامی است.
روند شتابگیرندة تغییرات و تحولات تکنولوژیکی و بهتبع آن، تغییر و تحولات اقتصادي و اجتماعی، موجب شد که مدیران سازمان ها، مطالعه محیط پیرامونی و توجه به تغییرات آینده را در زمرة مهمترین وظایف خود قرار دهند. از این رو تهیه برنامه هاي بلندمدت دهساله و بیستساله و حتی در مواردي صدساله در دستور کار مدیران سازمان هاي بزرگ و دولتمردان کشورهاي مختلف جهان قرار گرفت. این حرکت با توسعه ابزارهاي رایانهاي و روش هاي ریاضی تقویت شد و در اندك زمانی اهمیت انکارناپذیري در مدیریت و هدایت سازمان هاي امروزي کسب کرد. تهیه برنامههاي بلندمدت بر اساس اصول زیر صورت پذیرفت. - مصباح، : - 1390
• وجود ثبات نسبی در روند تحولات بینالملل؛
• اعتبار نسبی روشهاي پیشبینی در محدودة زمانی کاربرد آنها؛
• تهیه برنامه بر اساس فرایند سلسلهمراتبی بر مبناي اهداف اصلی سازمان؛
• چشمپوشی از نقش ملاحظات سیاسی و اجتماعی در روابط بینالملل.
دولتمردان و مدیران سازمانهاي بزرگ باید درك مناسب و بینش همهجانبهاي نسبت به ابعاد سیاسی اقتصادي و اجتماعی تحولات محیط بین الملل بهدست آورند؛ با شناخت صحیح فرصت ها و مخاطرات موجود، تدوین راهبردهاي توسعه بندرانزلی با استفاده از تکنیک SWOT و ... 343 شهامت خطرپذیري را داشته باشند؛ با ارائه الگوي خلاق، سکان هدایت سازمان را بهدست بگیرند و آن را به ساحل نجات - نه مقصدي از پیش تعیینشده - برسانند و به بیان ساده تر، مدیریت استراتژیک را به خدمت بگیرند.
- مصباح، . - 1390 برخی محققان، استراتژي را منبع انسجام سازمان دانسته اند، بر این اساس برنامه ریزي استراتژیک را تلاشی سازمانیافته و منظم براي اتخاذ تصمیمات بنیادي و انجام اقدامات اساسی تعریف کرده اند که ارتباطات سازمان را با محیط پیرامونی آن در چارچوب قانونی و هدفمند قرار میدهد. اگرچه بیش از دو دهه از مطرحشدن نخستین برنامه ریزي استراتژیک در ادبیات مدیریت می گذرد؛ این مفهوم ارزش و اعتبار خود را از دست نداده است. نتایج مطالعه ریگبی و بیلودو در فواصل سال هاي 1996 تا 2007 نشان داد، برنامه ریزي استراتژیک پرکاربردترین و بهترین تکنیک مدیریتی از سوي سازمان ها شناختهشده و 80 درصد از سازمان هاي مطالعهشده از این ابزارهاي مدیریتی استفاده کردهاند - احسنیزاده، 1386، رحیمنیا، ناظمی و مشرفی، . - 1390
گام مقدماتی در برنامهریزي استراتژیک، تدوین بیانیه چشمانداز است. فرمول دقیق، تعیین زمان و قوام کل محتوا، شرط هاي لازم براي بیان وضع مطلوب از شرکت در افق برنامهریزيهاي آیندهاند - زاهرادنیکووا و وزیک، . - 666 :2014 بهطور کلی برنامهریزي استراتژیک، این امکان را براي سازمان فراهم می کند که بداند طی یک تا سه سال آینده به کجا خواهد رفت و چطور میتواند به آنجا برسد. معمولاً هدف از بهکارگیري تکنیک 1SWOT در فرایند برنامه ریزي استراتژیک، ایجاد یا انتخاب راهبردي است که از تناسب خوبی میان عوامل داخلی و خارجی برخوردار باشد.
همچنین SWOT می تواند زمانی بهکار رود که بهطور ناگهانی یک گزینه استراتژیک ایجاد شود و تحلیل محتواي تصمیم مرتبط با آن ضروري باشد. بهکارگیري صحیح تجزیه و تحلیل SWOT می تواند اساسی براي تنظیم راهبردهاي توسعه اي فراهم کند. ماتریس SWOT ابزار مقایسه اي مهمی است که به مدیران کمک میکند چهار نوع استراتژي شامل SO - قوت فرصت - ، WO - ضعف فرصت - ، WT - ضعف تهدید - ، ST - قوت تهدید - تدوین کنند.
• استراتژي :SO با بهرهجستن از قوتها، در صدد بهرهبرداري از فرصتها برمیآید.
• استراتژي :WO با بهرهجستن از فرصتها، ضعفها را از بین میبرد.
• استراتژي :WT ضعفها را کاهش میدهد و از تهدیدها پرهیز میکند.
• استراتژي :ST براي احتراز از تهدیدها، از قوتها استفاده می کند - موحدي، ابویی مهریزي و حسینی، . - 1391 وانگ و هانگ - 2011 - به بررسی ویژگیهاي توسعه، استراتژي عملیات و مزیتهاي رقابتی شهرهاي فرودگاهی مختلف در اقتصادهاي تازة صنعتیشده پرداختند. آنها با استفاده از مدل ترکیبی تجزیه و تحلیل SWOT و تطبیق استراتژي بهکمک ماتریس SWOT و محک رقابتی، رویکرد جدیدي را براي تدوین استراتژي پیشنهاد کردند. گارسیا، سانچز و بلیدو - 2015 - براي تجزیه و تحلیل بندر سانتاپلا بهعنوان بندر ماهیگیري مرجع
