بخشی از مقاله
چکیده
انجام این تحقیق با هدف بررسی تاثیرویژگیهای شخصیتی و کارکردهای خانوادگی بر فرسودگی شغلی دبیران متوسطه پسرانه آموزش و پرورش بندرانزلی انجام شده است. تحقیق حاضر از نوع توصیفی - غیر آزمایشی - از نوع پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق حاضر، دبیران شاغل در مدارس متوسطه پسرانه شهرستان بندرانزلی در نیم سال دوم سال تحصیلی 1395-96 - تعداد121 نفر - می باشند. نمونه آماری به تعداد 92 نفر به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. جهت سنجش متغیرها از 3 نوع پرسشنامه : شخصیتی نئو - - 1986و فرسودگی شغلی مسلش - - 1981، می باشد. نتایج تحقیق نشان داد که ،متغیر روان آزرده گرایی بودن 15 درصد و متغیر کنترل اجتماعی آنها در خانواده 4 درصد بر تغییرات متغیر ملاک فرسودگی شغلی تآثیر گذار است. نتایج آزمون تحلیل واریانس مدل پیش بینی فرسودگی شغلی از روی متغیر اثر روان آزرده بودن بر فرسودگی شغلی - 5/04 - ، مثبت و در سطح 0/01 معنی دار معنی دار می باشد.
واژههای کلیدی: روان آزرده گرایی ، فرسودگی شغلی، ویژگی های شخصیتی .
مقدمه
یکی از مهمترین اثرات فشار محیط کار، فرسودگی شغلی است که به نوبه خود می تواند سلامت عمومی فرد را تحت تاثیر قرار دهد .فرسودگی شغلی و سلامت عمومی دو موضوع مهمی هستند که نه تنها عملکرد فردی بلکه عملکرد سازمانی را تحت تاثیر خود قرار می دهند .فرسودگی شغلی از جمله خطرات شغلی است که در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته است و برای توصیف پاسخ های انسان در برابر فشارهای روانی تجربه شده استفاده می شود فرسودگی شغلی فرآیندی است که تحت شرایط استرس شغلی شدید به وجود می آید. مسلش و جکسون - 1986 - ، فرسودگی شغلی را نشانگانی روان شناختی در پاسخ به فشارزاهای عاطفی مزمن در شغل می دانند، که علاوه بر تأثیر بر سلامت فیزیکی و روانی کارکنان، پیامدهای سازمانی از قبیل تعارض یا غیبت را به وجود می آورد. فرسودگی شغلی از سه مولفه تحلیل عاطفی ، مسخ شخصیت و کاهش احساس موفقیت فردی ،تشکیل شده است.
وحدانی،محسن - - 1393، در تحقیق خود به مطالعه رابطه بین ویژگی های شخصیتی کارکنان و فرسودگی شغلی در وزارت ورزش و جوانان، پرداخته است. نتایج نشان داد که افراد با سطوح بالاتر روان رنجوری و سطوح پایین تر برون گرایی، توافق پذیری، وظیفه شناسی وگشودگی به تجارب بیشتر در معرض فرسودگی شغلی قرار می گیرند .بنابراین اگر سازمان ها از ارزشیابی شخصیت به عنوان قسمتی از فرایند و سیستم استخدام، استفاده کنند، می توانند کارمندانی را کهاحتمالاً دچار فرسودگی شغلی خواهند شد، شناسایی کنند و برنامه ریزی و سازماندهی دقیق تری در راستای ایفای تعهد کارکنان از موقعیت کاری آینده شان داشته باشند.
به نظر اتکینسون و هیلگارد - 2006 - 1 شخصیت عبارت است از الگوهای رفتار و شیوههای تفکر که سازگاری فرد با محیط را تعیین میکند. امیری، اسدی و راغب - 1390 - ، در پژوهشی با عنوان وضعیت فرسودگی شغلی در میان کارکنان بانک و ارایه راه کارهای بهبود وضعیت آن نتیجه گرفتند که فرسودگی شغلی در وضعیت تأمل برانگیز قرار داشته و ضرورت دارد مدیریت به عوامل ایجاد این وضعیت که احساس خستگی و فشار شغلی و ارزیابی منفی از عملکرد خود از مهمترین آنها هستند توجه نماید.همچنین نتایج پژوهش نشان میدهد،متغیرهای جنسیت، وضعیت تأهل، تعداد فرزندان، مدرک تحصیلی، استان محل خدمت و سابقهی کار نیز بر میزان فرسودگی شغلی کارکنان تأثیر دارند.
لطفی نیا و محسنی نیا - - 1389، به بررسی رابطه ویژگی های شخصیتی با فرسودگی شغلی معلمان ابتدایی تبریز، پرداختند. یافته های تحقیق نشان داد که از عوامل شخصیتی، برونگرایی،انعطاف پذیری و با وجدان بودن تأثیر بیشتری را بر فرسودگی شغلی معلما ن دارند . تحلیل رگرسیون نشان داد که مؤلفه باوجدان بودن بیشترین تأثیر را در فرسودگی شغلی داشت. افراد جامعه تفاوتهای فردی، استعدادها، انگیزهها، رغبتها و تمایلات مخصوص به خود دارند و از نگرش، دانش و نظام ارزشی متفاوتی برخوردارند. این تفاوتها اگرچه به ظاهر ممکن است جزئی باشند، هنگامی که از فرایندهای واسطه شناختی افراد عبور میکنند به تفاوتهای بسیار بزرگ و نتایج رفتاری کاملاً متفاوت می-انجامند.. پیرامون تناسب شغل و شاغل تحقیقات زیادی انجام شده که هر کدام از دیدگاه خاصی به رابطه شخصیت کارکنان و شغل یا ابعاد مختلف شخصیت و رضایت شغلی پرداختهاند. آنچه از نتایج مطالعات و تحقیقات استنباط میشود این است که تنها حقوق و دستمزد نیست که بین فرد، شغل و سازمان پیوند برقرار میکند، بلکه خصوصیات روانی و رفتاری، فرهنگ اجتماعی و در بعضی مواقع عوامل جسمانی و فیزیولوژیک در تقویت یا گسستن این پیوند تأثیر دارد. پیچیدگی خصایص رفتاری و شخصیتی باعث پیچیده شدن این روابط میگردد - جهرمی و حسینی، . - 1386
ابزارهای گردآوری اطلاعات
ابزار اندازه گیری به وسایلی اطلاق می شود که از طریق آنها اطلاعات جمع آوری می شود. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش برای سنجش متغیرها از 3 نوع پرسشنامه استفاده شده است که شامل پرسشنامه شخصیتی نئو - - 1986 ، کارکردهای خانوادگی مک مستر - - 1996 و پرسشنامه فرسودگی شغلی مسلش - - 1981، می باشد.
- روایی و پایایی ابزارها
همسانی درونی آزمون با استفاده از فرمول آلفای کرانباخ بین 0/14 - مقیاس کارکرد کلی - تا 0/70 - آمیختگی عاطفی - به دست آمد. پرسشنامه شخصیتی NEO-FFI توسط مک کری و کاستا روی 208 نفر از دانشجویان آمریکایی به فاصله سه ماه اجرا گردید که ضرایب اعتبار آن بین 0/83 تا 0/75 به دست آمده است. مسلش و جکسون ضریب پایایی درونی را برای خستگی عاطفی 0.90 ، شخصیت زدایی 0.79 و موفقیت فردی را 0.71 گزارش کرده اند. اعتبار و پایایی این پرسشنامه برای اولین بار در ایران توسط فیلیان - 1371 - مورد تأیید قرار گرفته است. و ضریب پایایی آن با روش آلفای کرونباخ 0.78 برآورد شده است .همچنین بهنیا - - 1379 ضریب پایایی این آزمون را با روش آلفای کرونباخ بین 0.55 تا 0.87و بدری گرگوری - - 1374 بین 0.75تا 0.84محاسبه کرده اند. با عنایت به استاندارد بودن پرسش نامه ی فرسودگی شغلی، این پرسش نامه دارای اعتبار لازم برای سنجش میزان فرسودگی شغلی میباشد.
روش تجزیه و تحلیل داده ها
برای نیل به اهداف پژوهش و تائید یا رد فرضیه های پژوهش از روشهای آماری استنباطی استفاده شده است.
در بخش آمار استنباطی از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون در سنجیدن همبستگی بین متغیرهای وابسته و مستقل پژوهش و همچنین جهت این همبستگی مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. و از نرم افزار SPSS برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده گردید. با توجه به جدول 10-4، آزمون تحلیل واریانس برای بررسی تأثیر روان آزرده گرایی بر فرسودگی شغلی - 11/238 - در سطح - 0/01 - معنی دار می باشد. این یافته نشان می دهد که متغیر پیش بین یعنی، روان آزرده گرایی به صورت معنی داری قادر به پیش بینی فرسودگی شغلی می باشد. در جدول 11-4 نیز ضرایب رگرسیون و آماره t و بررسی معنی داری این ضرایب گزارش شده اند. با توجه به جدول 11-4 اثر روان آزرده گرایی بر فرسودگی شغلی - 3/352 - ، مثبت و در سطح 0/01 معنی دار می باشد. این یافته نشان می دهد که که هر چه قدر فرد دارای روان آزردگی بالاتری باشد، میزان فرسودگی شغلی او نیز بیشتر خواهد بود.
نتیجهگیری و جمعبندی
نتایج تحقیق نشان داد که رابطه روان آزرده گرایی با فرسودگی شغلی - 0/33 - ، مثبت و در سطح - 0/01 - معنی
