بخشی از مقاله
چکیده
هدف از نوشتار حاضر، بررسی جایگاه زبان فارسی در تولیدات علمی بینالمللی در پایگاه استنادی اسکوپوس میباشد. این پژوهش به صورت پیمایشی انجام شده و تولیدات علمی بینالمللی به زبان فارسی نمایه شده در پایگاه اسکوپوس در بازه زمانی 2005 تا 2014 مورد مطالعه قرار گرفته است. یافتهها نشان داد که طی دوره مورد بررسی، 6734 مدرک به زبان فارسی تولید و در پایگاه اسکوپوس نمایه شده است.
سهم زبان فارسی از کل تولیدات علم دنیا از 226 مدرک 0/012 - درصد - در سال 2005 به 1583 مدرک 0/054 - درصد - در سال 2014 ارتقا پیدا کرده و رتبههای 24، 21، 17 و 17 به ترتیب در سالهای 2011، 2012، 2013 و 2014 به زبان فارسی اختصاص یافته است. حوزههای پژوهشی پزشکی، داروشناسی و محیط زیست بیشترین تولیدات علمی به زبان فارسی را در پایگاه اسکوپوس طی دوره مورد بررسی دارا میباشند. همچنین قالب مقالات پژوهشی با 95/4 درصد از کل مدارک در جایگاه اول قرار دارد.
.1 مقدمه
یکی از نمادهای فرهنگ هر سرزمین زبان و آداب آن سرزمین است - موسوی و قلیپور، . - 1390 اهتمام جدی به زبان فارسی از جمله موارد مهم در سیاستهای کلی برنامه توسعه است که در سند چشم انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران مورد توجه قرار گرفته است. در همین راستا در نقشهی جامع علمی کشور، در میان هشت هدف کلان برای نظام علم و فناوری کشور، بر ارتقای جایگاه زبان فارسی در بین زبانهای بینالمللی علمی به عنوان هدف ششم تأکید شده است - نقشه جامع علمی کشور، فصل دوم، وضع مطلوب علم و فناوری، اهداف کلان نظام علم و فناوری کشور - . در حال حاضر در بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکا، زبان فارسی آموزش داده میشود که این خود گواهی بر غنای ادب فارسی و جایگاه والای آن در میان دیگر زبانهای ملل است که منشأ این اهمیت هم به دانش و بینش و فرهنگ بالای مردم ادیب این مرز و بوم، از گذشته تا حال باز میگردد.1
انتشار تولیدات علمی جهانی به زبان فارسی، در توسعه زبان فارسی به عنوان زبان علمی در سطح بینالملل نقش بسزایی دارد. این موضوع مورد توجه پژوهشگران و دست اندرکاران امر پژوهش نیز بوده است و همواره موافقان و مخالفانی نیز داشته است؛ انتشار همه مقالات به فارسی ما را از گفتمان علمی جهان کنار میگذارد و مجرای تعامل ما با جامعه علمی بینالمللی را از بین میبرد. انتشار همه مقالات به انگلیسی نیز بخش قابل توجهی از جامعه علمی داخل کشور را، به دلیل محدودیتهای زبانی و یا دسترسی، از محتوای مقالات محروم میکند.2 برخی بر این دیدگاه هستند که میتوان مقالات را به نحوی انتشار داد که ضمن چاپ مقاله به زبان فارسی، برای غیر فارسیزبانان نیز قابل دسترس و استفاده باشد.
به طور مثال، یکی از راههای پیشنهاد شده حرکتی دو وجهی است، به طوری که مقالات ضمن حفظ ساختار زبان فارسی، به گونهای تدوین شوند که قابل مراجعه و استفاده نسبی در مقیاس جهانی باشند - حری، . - 1389 نوشتار حاضر بر آن است تا جایگاه زبان فارسی را در تولیدات علمی جهانی در پایگاه استنادی اسکوپوس مورد بررسی قرار دهد. در این راستا، سهم زبان فارسی و رتبه زبان فارسی در تولیدات علمی بینالمللی، حوزههای پژوهشی، مجلات منتشر کننده و قالب تولیدات علمی به زبان فارسی مورد بررسی قرار گرفته است.
.2 پرسش های پژوهش
-1 سهم زبان فارسی در تولیدات علمی نمایه شده در پایگاه اسکوپوس طی سالهای 2005 تا 2014 چگونه بوده است؟
-2 رتبه زبان فارسی در تولیدات علمی نمایه شده در پایگاه اسکوپوس طی سالهای 2005 تا 2014 چگونه بوده است؟
-3 حوزههای پژوهشی برتر تولیدات علمی به زبان فارسی در پایگاه اسکوپوس طی دوره دهساله 2005 تا 2014 کدامند؟
-4 مجلات پرتولید مقالات به زبان فارسی در پایگاه اسکوپوس طی دوره دهساله 2005 تا 2014 کدامند؟ -5 قالب تولیدات علمی به زبان فارسی در پایگاه اسکوپوس طی دوره دهساله 2005 تا 2014 کدامند؟
.2 روش پژوهش
پژوهش حاضر به صورت پیمایشی انجام شده است. جامعه مورد مطالعه را تولیدات علمی به زبان فارسی نمایه شده در پایگاه استنادی اسکوپوس طی سالهای 2005 تا 2014 تشکیل میدهد. دادهها با استفاده از جستجوی مدارک با محدوده زمانی 2014-2005 در بخش جستجوی پیشرفته پایگاه استنادی اسکوپوس - در 30 ژانویه - 2017 گردآوری شده است.
.3 یافتهها
بر اساس دادههای پایگاه اسکوپوس، از سال 2005 تا سال 2014، 6734 مدرک به زبان فارسی تولید شده است که 0/028 درصد از کل تولیدات علمی جهان طی دوره مورد بررسی میباشد. نمودار 1 روند تولیدات علمی جهانی به زبان فارسی را به تصویر کشیده است. همانگونه که مشخص است سهم زبان فارسی از کل تولیدات علم دنیا، 226 مدرک در سال 2005 و 1583 مدرک در سال 2014 بوده است. نسبت تولیدات علمی به زبان فارسی به کل تولیدات علمی بینالملل در سالهای 2005 تا 2014 به ترتیب عبارت از 0/012، 0/007، 0/008، 0/009، 0/012، 0/021، 0/032، 0/040، 0/061، 0/054 درصد میباشد.
