بخشی از مقاله
چکیده
صنعت ساختمان و پروژههای عمرانی به گواهی آمار و ارقام، از لحاظ سرمایه و حجم نیروی انسانی درگیر، بزرگترین صنعت در کشور میباشد. رویکرد و نیاز روز افزون کشور به تأمین ساختمان و مسکن، ضرورت استفاده از سیستمهای نوین ساخت و مصالح جدید به منظور کاهش زمان تحویل پروژههای عمرانی و کاهش زمان برگشت سرمایه و افزایش عمر مفید ساختمانها و ارتقاء کیفیت ساخت و سبکسازی و مقاوم نمودن ساختمانها در برابر بلایای طبیعی و نیز بهبود الگوی مصرف انرژی ساختمان را بیش از پیش مطرح ساخته است. یکی از راهکارهای توسعه صنعت ساختمانسازی، رویکرد جدی به اجرای صنعتی ساختمانها میباشد .
این امر از طریق فراهم آوردن شرایط فنی لازم با گسترش کارخانجات تولید صنعتی ساختمان، ارتقاء سطح علمی و تخصصی جامعه مهندسی کشور و بالا بردن سطح دانش نیروی انسانی ماهر و بکارگیری فنون نوین و ابزار و امکانات اجرای ساختمان، میسر است. ساختمان پیشساخته یکی از آخرین محصولات و متدهای ایجاد و گسترش واحدهای مسکونی می باشند که میتواند جوابگوی احتیاجات مدیریت برای ایجاد توازن ازدیاد جمعیت با سکونت همراه با امکانات رفاهی را تأمین نماید. این صنعت در دهههای اخیر چنان پیشرفت داشته که نه تنها با کیفیت بالا، تقلیل هزینه، سرعت احداث، راحتی و آسایش مورد نیاز را در حد استاندارد تأمین نموده و مواد اولیه گوناگون تحت تأثیر قرار دهد.
در این مقاله پس از تعریف صنعتیسازی ساختمان و بحث پیرامون برخی مزیتها و محدودیتهای فناوریهای نوین ساختمانی و همچنین معرفی ساختمانهای پیشساخته، نحوه ساخت و مشخصات فنی و نقاط ضعف و قوت آنها به صورت پژوهش کتابخانه ای مورد بررسی قرار گرفته و نتایج حاکی از آن است که نظام تولید صنعتی ساختمان یک نظام کارا است و میتواند به نیازهای ما به خوبی پاسخگو باشد و این امر خود گامی است به سوی مقبولیت عام سیستم ساختمانهای پیشساخته به عنوان سیستمی هماهنگ و سازگار با روح و تکنولوژی زمانه.
کلمات کلیدی: صنعتیسازی در ساختمان، فناوریهای نوین ساختمانی، ساختمانهای پیشساخته، صنعت ساختمان.
.1 مقدمه
صنعت ساختمان مأمن بسیار گستردهای برای ابداعات و نوآوریهای فناوری است. نیازهای روز افزون در بخش ساختمان، علی الخصوص بخش مسکن از یک طرف، و نظام ساخت و ساز موجود در کشور بر اساس عادت و عدم وجود انگیزه برای ابداع و نوآوری از طرف دیگر، نیاز به تحول و اصلاح ساختاری را بیش از پیش طلب می نماید. با توجه به آمارهای موجود در رابطه با تعداد واحدهای مسکونی و میزان جمعیت، بدیهیست چنانچه بخواهیم با روشهای مرسوم هب ساخت و ساز ادامه دهیم، حدود پنجاه تا شصت سالِ دیگر طول میکشد تا نیازهای امروز ما تأمین شود! در چنین شرایطی لزوم استفاده از فناوری جدید در صنعت ساختمان، جهت سرعت دهی بیشتر به ساخت و ساز احساس میشود.
با آغاز قرن نوزدهم، گسترش دانش بشری و تکنولوژی سبب به وجود آمدن فضای متفاوتی از زندگی نسبت به گذشته و ظهور نیازهای نوینی برای بشریت شد. تبدیل جوامع سنتی مبتنی بر کشاورزی به جوامع نیمه صنعتی، صنعتی و فراتکنولوژیک بطور ناگهانی فضای زندگی را عوض نمود. معماری نیز از موج این تغییرات مصون نماند؛ تغییر بعد خانوار، تغییر روش زندگی، تغییر نیازهای اجتماعی، تغییرات تکنولوژیک و اقتصاد سبب به وجود آمدن جنبش نوینی در معماری بنام معماری پیشساخته شدند که پاسخگوی مناسبی به نگرشهای نوین در عرصه ساخت و ساز معماری و اقتصاد بود - قربانی، . - 1393 افزایش تقاضای مسکن ناشی از رشد جمعیت، مهاجرت به شهرها و در نهایت توسعه شهرنشینی از یک سو و عدم عرضه متناسب مسکن با توجه به ناکارآمدی روشهای سنتی ساخت و ساز از سوی دیگر، استفاده از صنعتی سازی ساختمان را در جوامع مختلف اجتناب ناپذیر نموده است - عسگری، گرامی، . - 1393
.2 فناوریهای نوین ساختمانی
افزایش تقاضای مسکن ناشی از رشد جمعیت، مهاجرت به شهرها و در نهایت توسعه شهرنشینی از یکسو و عدم عرضه متناسب مسکن با توجه به ناکارآمدی روشهای سنتی ساخت وساز از سوی دیگر، استفاده از صنعتی سازی ساختمان را در جوامع مختلف اجتناب ناپذیر نموده است. امروزه توسعه علوم و فنون موجب پیدایش فناوریهای نوینی در عر صه ساخت و ساز گردیده است. هم اکنون در ایران بیش از 65 سیستم و فناوری نوین ساختمانی مورد تأیید قرار گرفته است. از این رو آشنایی و بهرهمندی از آنها متناسب با شرایط اقلیمی، جغرافیایی و نیازهای ساختمانی مناطق مختلف کشور یک ضرورت فنی و اقتصادی در بخش ساختمان و مسکن محسوب میگردد. سیستم ها و فناوریهای نوین ساختمانی؛ به مجموعهای از روشهای صنعتی ساخت اطلاق میشود که سبک سازی، سرعت اجرا و مقاومت سازهها را در برابر زلزله، حریق افزایش داده و عملکرد حرارتی و اکوستیک را در سیستم بهبود میبخشد - مرکز تحقیقات مسکن و ساختمان، . - 1396
.3صنعتی سازی و نیمه صنعتی سازی
سیستم ساختمانی معمولاً بر پایه روشهای غیرسنتی و صنعتی استوار است و شامل تولید ترکیبی از مصالح و روشها برای طراحی و ساخت میشود و طرح و تکنیک ارائه میدهد و در نتیجه با فرمهای اختصاصی ساخت مترادف میباشد . - Douglas,2006 - اصطلاح صنعتی سازی ساختمان برای توصیف و دربرگرفتن مفاهیم مدولسازی، پیش ساخته سازی و مونتاژ به کار میرود و به مفهوم هزینه کردن در تجهیزات، امکانات و تکنولوژی با هدف افزایش خروجی، کاهش و کار دستی و ارتقای کیفیت میباشد - - Sebestyen,2003و مشخصه هایی چون تمرکز تولید، تولید انبوه، استانداردسازی، تخصص ، سازمان دهی مناسب و همگرایی، جزو شرایط لازم برای موفقیت این فرآیند هستند - . - Warszawski,1999
امروزه تولید صنعتی ساختمان به معنای به کارگیری روشهای مدرن و سازمان یافته طراحی، برنامه ریزی تولید وکنترل و نیز پروسه تولید مکانیزه و اتوماسیون بوده و عبارت است از به کارگیری تکنولوژیها به منظور جایگزینی استادکار با ماشین. چنین پدیدهای به طور طبیعی در کارگاه، یا کارخانه و یا درسایت مورد نظر و ضمن جایگزینی ماشینآلات به جای استادکار روی میدهد - اولیا و همکاران، . - 1389 منظور از نیمه صنعتیسازی در این سند، سنتیسازی است که با استفاده از مصالح نوین ساختمانی بنا را از نظر کیفی ارتقاء میدهد .برای مثال، استفاده از مصالح نوین به جای آجر برای دیوارهای پرکننده ضمن صرفهجویی قابل توجه در مصرف انرژی میتواند از وزن ساختمان بکاهد به گونهای که صرفه اقتصادی بالایی را از نظر مصرف مصالح اصلی مانند سیمان و فولاد به همراه داشته باشد. افزون بر آنکه استفاده از این نوع مصالح میتواند مقاومت و ایمنی بالاتری را در مقایسه با سنتیسازی متداول در بر داشته باشد - مپسا،. - 1389
.4 تاریخچه تولید صنعتی
انقلاب صنعتی، اقتصاد و صنعت دستی را به تولید کارخانهای و ماشینی تبدیل کرد. این انقلاب با ایجاد ماشینها، قدرت بخار و ساخت آهن و فولاد در قرن 18 آغاز گردید و با اختراعات نیروی الکتریکی و ماشین احتراق داخلی، سوخت نفتی و سنتز شیمیایی در قرن 19 به طور چشمگیری ترقی کرد و اکنون با علم الکترونیک، کامپیوتر و اینترنت به اوج خودرسیده است. هرکدام از این مراحل رشد صنعت به نوبه خود بهرهوری را افزایش داد و کارایی و کیفیت محصولات را بهبود بخشیدند. به تعبیر دیگر، هر جا که نیاز به تولید یک محصول در مقیاس بزرگ بوده، تولید صنعتی به کمک بشرآمده است تا ضمن تولید بیشتر، کیفیت را نیز ارتقاء ببخشد - عسگری، گرامی، . - 1393
.5تاریخچه صنعتی سازی در ایران
تولید صنعتی ساختمان در ایران از دهه 1330 آغاز و تاریخی بیش از شش دهه دارد. به رغم این سابقه دیرین، صنعتی سازی ساختمان و مسکن در کشور قرین موفقیت نبوده و به رغم گسترش حجم تقاضا برای مسکن، از دهه 1350 تاکنون، کم توجهی به صنعتیسازی موجب از دست رفتن فرصت برای پاسخگویی به موقع به تقاضای مسکن و اجرای اقتصادی مسکن ایمن و پایدار مورد نیاز جامعه گردیده است. نبود جامعیت و یکپارچگی همه جانبه در برنامهریزیهای مسکن و نداشتن بازارهای کلان و انبوه که ناشی از رواج تکه تکه سازی زمینهای شهری و دیرینه فرهنگی انفرادی سازی مسکن در کشور است، باعث شده همه اقشار جامعه وارد بازار مسکن شوند و تخصص در ساخت و ساز، حلقه فراموش شده این معادله است - عسگری، گرامی، . - 1393
.6ضرورت صنعتی سازی ساختمان در کشور
یکی از بخشهای مهم که مستقماًی نقش اساسی در زندگی مردم دارد موضوع مسکن و کمبود آن در مقایسه با انتظارات و نیازهای مردم است. این نکتهای است که تمام مسئولان و مردم بر آن وقوف کامل داشته و از آن آگاه هستند. از طرفی نرخ بالای رشد جمعیت در دهه اول انقلاب و فقدان برنامه های مناسب برای تامین مسکن دهکهای کم درآمد جامعه، منجربه عدم توان پاسخگویی به تقاضای مورد نیاز گردیده است. از آنجایی که راهحلهای مبتنی بر نگاه سنتی به مقوله مسکن، جوابگوی حل مشکلات این عرصه نمی باشد، مهمترین مسألهای که بایستی درخصوص رفع مشکل مسکن به آن پرداخت، مسئله تغییر نگاه نسبت به موضوع و حل آن از منظری دیگر است.
گرایش به تولید صنعتی ساختمان مسکونی به عنوان یکی از مهمترین روشهای حل مشکل مسکن در ایران محسوب میشود تا علاوه بر رعایت استانداردها و ضوابط مربوط به پایداری و پایابی ساختمانها در شرایط مختلف اقلیمی و لرزه خیزی کشور، سرعت اجرای پروژههای ساختمانی به ویژه در انبوهسازی مسکن، افزایش یابد. نگاه به صنعتیسازی ساختمان و مسکن به عنوان یک ضرورت ملی همان تغییری است که باید ابتدا درتفکرات برنامهریزی بوجود آوریم تا با اتکای به آن شیوههای جدید که مبتنی بر فناوریهای نوین است، حاصل گردد.حمایت از این صنعت جهت ذیل به اهداف زیر ضروری به نظر می رسد:
· افزایش جمعیت و تقاضای روز افزون مسکن در کشور بویژه در نسل جوان
· لزوم برقراری تعادل بین عرضه و تقاضای مسکن در کشور
· کیفیت پائین شیوههای سنتی سازی ساختمان
· کاهش منابع انرژی و نیاز به صرفهجویی مصرف و اتلاف انرژی در ساختمان در راستای کاهش الگوی مصرف در کشور
· بالا بودن قیمت تمام شده مسکن و عدم امکان خرید توسط اقشار ضعیف و متوسط
· افزایش سرعت احداث ساختمان
· افزایش بهرهوری و جایگزین کردن نیروی کار تحصیل کرده
· استفاده بهینه از منابع و مصالح کشور
· زلزله خیزی کشور و استحکام سازههای صنعتی - هوائی و همکاران، . - 1393
.7مشخصههای اصلی سیستم صنعتی ساختمان سازی
الف - در حد امکان، عناصر ساختمانی به صورت پیشساخته در خارج از سایت تولید میشوند. این فعالیت در یک ساختمان مرکزی انجام میشود که تجهیزات تخصصی و سازماندهی برای این هدف میتواند دایر شود.
ب - فعالیتهای ساختمانی مختلفی با کمترین نیاز به برپاسازی، اتصال و پرداخت نهایی عناصر در سایت، در عناصر قابل مونتاژ پیشساخته، یکی شدهاند.
