بخشی از مقاله
چکیده
هنر معماری از روزگاران گذشته تا به امروز نقش موثر و به سزایی در شکل گیری ارزش ها و هویت شهر و مردم آن داشته است.از آنجا که معماری هر شهر نماینده هویت آن است پس پدید آورنده آن که معمار می باشد نقش بسیار مهمی در این زمینه دارد و اثر او نمایانگر روحیات و تفکر اوست. از این رو شایسته است که معمار در ارائه نوعی معماری با هویت تلاش کند؛ همچنین مردم یک شهر و نظام های بالادست حقوق معمار را در راستای تحقق معماری ارزشمند رعایت کنند.این تحقیق با بررسی قوانین مربوط به حرفه معماری در اساسنامه های کنونی ایران و همچنین فتوت نامه های معماران گذشته و نظام نامه های کشورهای اروپایی -در این تحقیق کشور انگلیس- ، که بصورت پراکنده موجودند ، در نظر دارد که مجموعه ای از این قوانین را ارائه دهد تا موجب بهبود وضع معماران و معماری شود.
کلمات کلیدی : فتوت نامه معماران و بنایان ، حقوق معمار ، هویت
مقدمه
سرعت تغییر روز افزون شیوه ها و روش ها ، قوانین ، اختراعات و نگرش های عرضه شده در قرن حاضر منجر به عدم تمرکز ، سطحی نگری ، تنوع طلبی ، قوانین و اصول وارداتی در کشورها شده است ،که تاثیر بسزایی در معماری و فضاهای شهری گذاشته است.به همین دلیل انسان متمدن امروزی به دنبال ارزش های انسانی در فضاهای معماری و شهری می باشد و همواره با این پرسش روبرو است که این چهره نامناسب معماری شهر ناشی از چیست؟ ناشی از کمبود اطلاعاتی یا تناقض اطلاعاتی است یا از بی تعهدی معماران ، کارفرمایان و نظام های بالادست شهر و عدم رعایت حقوق اخلاقی و مدنی یکدیگر؟ و اینکه آیا توانایی انجام یک کار می تواند توجیهی بر انجام آن باشد؟ در این بین جایگاه حقوق ،اخلاق ، .... چه می شود؟از آنجائیکه حرفه ی ما معماریست ، ضوابط و قوانین حقوق مربوط به معماری را مورد مطالعه و بررسی قرار دادیم و حقوق و قوانین مربوط به مشاوران و کارفرمایان از حوصله این نوشتار خارج است.
در گذشته دور ایران که هنوز مدرنیته وارد خاک این سرزمین نشده بود . نظان سنتی ، حاکم بر زندگی و ساخت و ساز بشر بوده است. در پی آن شاهد نوعی پیوستگی و انسجام در بین معماران و به تبع در شهر هستیم که جدای از نوع تفکر سنتی و پیوند با طبیعت ،حاکی از وجود اخلاق و حقوق معماری در بین معماران بوده است.حال اگر نیم نگاهی به مغرب زمین نیز داشته باشیم ، مشابه این انسجام و پیوستگی بین معمار و معماری را در دوران کلاسیک مشاهده می کنیم. انسجامی که ناشی از تفکر سنتی و پایبند بودن به اصول و اخلاق معماری می باشد.
این بی اخلاقی و عدم رعایت حقوق حرفه های مختلف در جوامع امروزی ناشی از عوامل متفاوتی است که مهمترین آنها و موضوع مورد نظر این پژوهش ، نبود نظارت و قوانین صحیح است. قوانینی که شاید درست انتخاب نشده و بیگانه وارد کشور ما شده و سنخیتی با سنت ها و اصول این سرزمین ندارد.
این پژوهش برای بررسی این قوانین و حقوق ها در پنج بخش کلی به موضوع پرداخته است :
-1 تعریفی کلی از واژه حقوق
-2 فتوت نامه معماران و بنایان در گذشته ایران.
-3 اساسنامه انجمن صنفی مهندسان مشاور معمار در ایران حاضر.
-4 اساسنامه موسسه سلطنتی معماران انگلیسی - - RIBA به عنوان یک کشور خارجی.
-5در پایان بحث به نتیجه گیری از موضوعات پرداخت گردیده است.
تعریف حقوق
معنای لغوی حق
»حق« در لغت در معانی گوناگونی به کار رفته است. برخی از معانی لغوی این واژه، به شرح زیر است: راستی، عدالت، ثابت و یقین که در آن جای تردید و انکار نباشد، شایسته و سزاوار، راستی در گفتار، مال، ملک و سلطنت، بهره و نصیب، امر صورت پذیرفته و انجام شده، دوراندیشی، مرگ، واقع1، امتیاز 2، باری تعالی،قرآن، امرمقضی و انجام شده،اسلام، موجود ثابت3، الواجب الموجود، یقین بعدازشک،صلاحیت4،قطعی5، پابرجا،مصدر، کار حتمی و قطعی و واقع شدنی،نقیض باطل6،گفتار حق و مطابق با واقع7،مفرد - واحد - حقوق8 ، امر نبی 9 ، صفت خدا ، رویا 10روشن است از نظر لغت، معانی متعددی برای واژه حق به کار رفته است. اما از میان معنی فوق ، معانی » مطابق با واقع بودن « ، » سلطنت « ، » ثبوت « و همچنین » ثبات - « که معنای وصفی دارد - ، ظهور و نمود بیشتر دارد.
معنای اصطلاحی » حق «
حق، در علوم گوناگون استعمال می شود. گاهی معنای آن در یک اصطلاح، با معنا ی آن دراصطلاحی دیگر متفاوت است. برخی از اصطلاحات حق بدین قرار است:
اصطلاح فلسفی » حق «
در آثار فیلسوفان مسلمان، معانی متعددی برای » حق « بیان شده است. برخی از این معانی از این قرار است: مطلق وجود که در خارج فعلیت دارند، این معنا علاوه بر حکیمملّاهادی سبزواری، 11 از حکماء ذیل نقل شده است: هستی درعالَم عین و جهان خارج را به طور مطلق » حق « می نامد؛12
اصطلاح حقوقی
حق عبارت است از اقتداری که قانون به افراد می دهد تا عملی را انجام دهند.آزادی، عمل، رکن اساسی حق در این تعریف می باشد؛ یعنی آدمیان در انجام یا عدم انجام آن عمل آزادند.13
برخی نیز حق را در اصطلاح حقوقی چنین تعریف کرده اند:حق، امری است اعتباری که بر ح سب آن، شخص یا گروه خاصی، قدرت قانو نی پیدا می کند که نوعی تصرف خارجی در شیء یا شخص دیگر انجام دهد و لازمه آن، امتیازی برای ذیحقّ بر دیگران و اخت صاصمتعلﱠق حق به وی می با شد که نوعی ا ضافه ا ست . چنان که، لازمه دیگر آن، تحقق اضافه دیگری میان » من علیهالحقّ« و » من لهالحقّ « خواهد بود. که بر اساس آن ، » من علیه الحق «موظﱠف است جانب » من له الحق « را در موردحقّ وی رعایت کرده و از تجاوز به آن خودداری کند.14
اصطلاح اخلاقی
احتمالاً ویلیاماُکامی، نخستین فیلسوفی است که درباره » حق اخلاقی « توضیحاتی ارائه داده است . وی ، حق اخلاقی را به عنوان قدرت عمل بر طبق قانون طبیعی می داند .15 در فلسفه اخلاق چهار مکتب مهم وجود دارد:.1وظیفه گرایی یا اصالت وظیفه ؛ .2 غایت گروی ؛ .3 اخلاق فضیلت محور ؛ .4 نظریه امر الهی.تعریف حق از دیدگاه امام علی - ع - 16:از مجموعه آموزه های امام علی - ع - در نهج البلاغه و در خانواده احادیث آن می توان دریافت که از مهم ترین و اساسی ترین ملازمات عدالت و تحقق آن، حقوق است. تا زمانی که حقوق در حوزه های مختلف آن، به درستی تبیین و تعریف نشود و در همه عرصه های آن، پاسداری نگردد و بر عمل به حقوق پایداری صورت نگیرد، عدالتی جلوه نمی یابد، چنان که امام علی - ع - در خطبه ای که در عرصه پیکار صفین درباره حقوق ایراد کرد، فرمود: " فإذا أدت الرعیه الی الوالی حقه، و أدی الوالی الیها حقها، عز الحق بینهم، و قامت مناهج الدین، و اعتدلت معالم العدل - نهج البلاغه، خطبه " . - 216
فتوت نامه معماران و بنایان در گذشته ایران.
اندیشه و تاریخ مکتب فتوت
