بخشی از مقاله
چكيده
زمانبندی روزانه اتاق عمل یكی از مسائل چالش برانگيز در مراکز بهداشتی است و ارائه یک مدل زمانبندی مناسب و حل آن در یک زمان منطقی کاری دشوار است. در این پژوهش بر آن هستيم تا مدلی برای زمانبندی روزانه فرآیند جراحی بيماران در اتاق عمل مراکز بهداشتی آموزشی ارائه دهيم که در نتيجه آن عالوه بر کمينه کردن زمان اتمام عمليات، همكاریهای مطلوب ميان جراحان و رزیدنتهای تخصصی را بيشينه سازیم. نوآوری این پژوهش بدان جهت است که از جراح که یک منبع پرهزینه در فرآیند جراحی محسوب میشود کمتر استفاده مینمایيم و فرآیند کلی عمل را رزیدنتها بر عهده دارند؛ بدین ترتيب هزینهها تا حد زیادی کاهش مییابد و در عين حال با بيشينهسازی همكاریهای مطلوب ميان این دو رکن اساسی، کارایی اتاق عمل افزایش خواهد یافت. برای حل این مسأله از مزایای روش -eمحدودیت اصالح شده1 که نسخهی جدیدی از روش -eمحدودیت سنتی2 محسوب میشود بهره بردهایم. نتایج حاصل از به کارگيری مدل در شرایط دنيای واقعی در انتهای مقاله ارائه شده است.
کلمات کليدی: اتاق عمل، زمانبندی چندهدفه، همکاری مطلوب
-1 مقدمه
جنبه مدیریتی ارائه خدمات سالمت در بیمارستانها به صورت روزافزون اهمیت بیشتری پیدا میکند. بیمارستانها از یک طرف به دنبال کاهش هزینهها و بهبود وضعیت مالی خود هستند و از طرف دیگر سعی دارند باالترین سطح رضایتمندی را برای بیماران فراهم آورند. در این زمینه یکی از بخشهای بااهمیت، اتاق عمل است. از آنجایی که این بخش بزرگترین مرکز درآمد و هزینه بیمارستان است، تاثیر بسزایی در عملکرد بیمارستان دارد. اما مدیریت این بخش کار دشواریست چون اولویتها و ترجیحات ذینفعان آن با هم در تضاد است و همچنین با کمبود منابع هزینهای روبرو هستیم. این عوامل به خوبی اهمیت و ضرورت توسعه برنامهریزی و زمانبندی را برای اتاق عمل نشان میدهند.]1[ در این مقاله به دنبال ارائه یک مدل زمانبندی برای اتاق عمل بیمارستان هستیم که در آن از یک طرف زمان اتمام عملیات که شاخص مهمی در زمانبندی محسوب میشود کمینه شود و از طرف دیگر همکاریهای مطلوب میان رزیدنتهای تخصصی با جراحان مورد نظرشان بیشینه شود.
در پیشینه موضوع تا کنون به این موضوع پرداخته نشده که جراحان فقط بخش حیاتی و مهم عمل را بر عهده داشته باشند و در ابتدا و انتهای عمل حضور نداشته باشند. اما در این پژوهش این مسأله به عنوان یکی از جنبههای اصلی در نظر گرفته شده است. زمانبندی اتاق عمل تا کنون در مطالعات زیادی مورد پژوهش بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است اما با توجه به اینکه بسیاری از مراکز درمانی در ایران، آموزشی نیز میباشند در این پژوهش به طور خاص بر مراکز بهداشتی آموزشی تمرکز نمودهایم و بر آن هستیم تا کارایی اتاق عمل این مراکز و سطح رضایت بیماران و رزیدنتهای تخصصی را افزایش دهیم .[2] همانطور که بیان شد موضوع زمانبندی اتاق عمل در پژوهشهایزیادی مورد توجه قرار گرفته است و هر کدام از این پژوهشها بهبود خدمات این بخش و کاستن از هزینههای آنرا از دیدگاههای مختلف مورد بررسی قرار دادهاند.
رضایی و باقری [2] در مقاله خود به ارائه مدل برای حل این مسأله پرداختند. مسکنس 3 و همکاران ]3[ یک برنامه زمانبندی چندهدفه برای اتاق عمل ارائه دادند که در آن تمایالت همکاری میان اعضای تیم جراحی در نظر گرفته شده بود. مدل آنها از سه تابع هدف تشکیل شده است. تابع هدف اول و دوم به ترتیب زمان اتمام عملیات و زمانهای اضافهکاری را کمینه میکنند و تابع هدف سوم میزان همکاریها را برای اعضایی که تمایل بیشتری به همکاری با هم دارند را بیشینه میسازد. در این مدل محدویتهای زیادی درنظر گرفته شده است. این مدل با استفاده از برنامهریزی محدودیت حل شده است.در ادامه مقاله به بیان مفروضات مسأله و مدل ریاضی آن خواهیم پرداخت و پس از آن روش حل مسأله بیان میشود و در بخش 5 نتایج حاصل از حل مدل در دنیای واقعی ارائه میشود و در نهایت نتیجهگیری و جمعبندی در بخش پایانی بیان میشود.
-2 مفروضات مسأله
مفروضات این مسأله از این قرارند:
•این پژوهش در مورد مراکز بهداشتی آموزشی انجام میشود.
•همه بیماران مورد نظر از قبل برنامهریزی شدهاند و به طور تصادفی وارد بیمارستان نمیشوند.
•هر عمل به حضور یک رزیدنت تخصصی، یک هوشبر، دو پرستار در تمام طول عمل و یک جراح که در یک مقطع زمانی در اتاق عمل حضور مییابد نیاز دارد.
•اتاق بهبودی پس از عمل در نظر گرفته شده و اتمام فرآیند عمل به معنای به هوش آمدن بیمار در اتاق بهبودی است.
•محدودیت منابع تجدیدپذیر و تجدید ناپذیر نداریم و منابع کافی برای عمل در هنگام عمل وجود دارد.
•زمانبندی ارائه شده یک زمانبندی روزانه است.
-3 مدل ریاضی
در این قسمت اهداف و محدودیتهای مدل را بیان نموده و توضیحاتی راجع به آنها بیان میکنیم. همانطور که قبال بیان شد این مدل به زمانبندی جراحی اتاق عمل به صورت روزانه میپردازد و دارای دو هدف میباشد. محدودیتهای در نظر گرفته شده در این مدل عبارتند از:
•تعداد و دسترسپذیری جراحان، پرستاران،هوشبران و رزیدنتها
•ترجیحات جراح و رزیدنت - برای همکاری و برای اتاق خاص -
• اتاق بهبودی
قبل از بیان ریاضی مدل نمادهای به کار رفته در مدل را معرفی میکنیم.
