بخشی از مقاله
چکیده
خلاقیت واژه ای است مبهم که ارائه تعریف دقیق از آن دشوار است. همانند هزاران واژه مهم دیگر که با ارائه تعریف فقط آنها را در یک چهارچوب سلیقه ای محدود می کنیم. اما بطور کل می توان گفت: خلاقیت یک فرایند ذهنی است، مرکب از قدرت ابتکار و انعطاف پذیری که هدف آن تولید یک محصول ارزشمند، کاربردی و نوآورانه است. همه آثار پر ارزش اصیل و ماندنی فرهنگ بشری که زندگی انسان را معنا بخشیده، ریشه در خلاقیت داشته است و این همه را تاریخ علم و هنر به روشنی نشان می دهد.
خلاقیت و نوآوری نه تنها در معماری بلکه در تمامی هنر ها محصولی است که دست خوش دگرگونی در گذر زمان است.روح زمانی که در عصر حاضر و دوران معاصر ما و در دنیای شرقی ما هنر و تفکر نو و پیش رو را می زداید و می پروراند، حاصل برخورد ناگزیر جامعه سنتی و روزگار مدرن است . در این عصر است که محصول هنری در نبود یکی از دو طرف خلق نمی شود و هنر عقیم می ماند. شناخت بارزه های اصلی تمدن هر ملت برای مردمش، در حقیقت یک نوع خودشناسی و آگاهی از ریشه های هستی و موجودیت هر فرد و شناسنامه ملی آن قوم است.
ناگفته پیداست این امر برای ما ایرانیان که وارث فرهنگی بسیار غنی و سرشار بوده ایم بایسته و ضروری است. الگوهای تکامل یافته گذشتگان به عنوان اصول و عناصر اصلی معماری توسط معماران مورد استفاده قرار می گرفته و هر معمار با بهره مندی از دانش و خلاقیت خدادادی و امکانات، محدودیت و نیازهای زمانی می توانست از آنها استفاده نماید. بدین ترتیب تداوم فرهنگ معماری در طول تاریخ گذشته حفظ شده است. در مقاله کنونی به بررسی آثار برتر معماری معاصر پرداخته و ایده های نوآورانه بکار رفته در آنها بازخوانی می شود.تا نهایتا به مسیری که معماری معاصر ایران برای پاسخگویی به نیاز های بشر امروزکه همانا نوآوری از جمله آن است، دست یابیم.
این مقاله برگرفته از پایان نامه کارشناسی ارشد خانم الهام نجفی با عنوان "رویکردی تحلیلی به جنبه های نواورانه در خلق اثار معماری معاصر ایران با بررسی اثار برتر مسابقه جایزه بزرگ معماری در بخش عمومی به راهنمایی آقای دکتر امید دژدار و مشاوره آقای دکتر سید جلیل موسویان در قالب طراحی پژوهشکده معماری در دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان دفاع شده است می باشد.
مقدمه
یکی از مهمترین عوامل پیشرفت در هر هنری که توسط انسان پدیدار می گردد ،خلاقیت و نوآوری است.کاوش در هنر های گوناگون نشان می دهد هر گاه نیازی مطرح بوده خواه این نیاز ،یک نیاز فردی درونی باشد در جهت ایجاد یک اثر هنری و خواه نیاز جمعی جهت حرکت به سوی تکامل و بر آوردن نیاز های پیشین ،خلافیت به کمک علم و هنر همواره راهکاری دلنشین ارائه داده است.شیوه ها و سبک هایی که گاه موجب حیرت بشریت گشته است.تنها خلاقیت است که خیال را باور می کند و راه ورود آن را به عالم واقع پدید می آورد[1] معماری نوعی هنر و حرفه و بیانی از ذهنیت است.
هنر می باشد، چون با ترکیب بندی و زیبایی شناسی،رنگ،نور،بافت،و.... سروکار دارد..حرفه می باشد، چون باید ساخته شود و نیاز به انواع تخصص ها دارد.بیانی از ذهنیت است،چون ابتدا به صورتی که ایده درذهن تصور شده و سپس ساخته می شود.خلاقیت فرآیندی است که به واسطه آن،قوه تصور در جهان شکل می گیرد.از بدو تصورکردن چیزی تا به وقوع پیوستن وساختن آن، فرآیند خلاقیت در تکامل است و این تفکر خلاقانه می باشد که ایده را به کالبد تبدیل می کند. [2]
سوابق نظری
"چالش های فناوری نوین در معماری و تعامل آن با ارزش های معماری اسلامی ایران" عنوان مقاله ایست که دکتر مازیار آصفی که در آن به بحث راجع به مشکلات معماری ومعاصر و فن آوری امروز پرداخته است."بازشناسی گرایش های تجدید حیات گرایانه در معماری پس از انقلاب اسلامی ایران" عنوان مقاله ایست که دکتر مهدوی نژادبا رویکردی بیطرفانه و به دور از ارزش گذاری ،آثار طراحی شده در معماری پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران را مورد تجزیه وتحلیل قرار دهد.
کتاب "ایده و خلاقیت در معماریایرانی"نوشته احسان طائفه نیز به تجزیه و تحلیل خلاقیت در معماری ایرانی پرداخته است.در آثار معماران معاصر بزرگی چون سید هادی میرمیران،کامران احمدی ،حسین امانت ، ...نیزاین قضیه نهفته است و آثار آنان نشان میدهد که برای نوآوری در آثار شان با توجه به درک مفاهیم و مبانی اساسی معماری ایرانی و بازخوانی آن به زبان امروز این آثار را ماندگار کردند. "خلاقیت در معماری گذر از ایده به رهیافت"عنوان مقاله پژوهشی دکتر عقیل امامقلی است که در مورد تعریف خلاقیت وتعریف اثر خلاق معماری است."جستار هویت ایرانی در آثار معماران خلاق معاصر"عنوان مقاله ایست که سپیده صفاری و سعید سمیع زاده در اولین همایش منطقه ای طراحی خلاقانه در معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد هیدج برگزار گردید[2]
مبانی نظری
اصطلاح شناسی و مفاهیم واژه خلاقیت و نوآوری برای خلاقیت معادل واژه "creativity"توسط صاحب نظران از جنبه های مختلفی تعاریف متعددی ارائه شده است:
ورتهامر - 1959 - werthamer :" خلاقیت عبارت است از توانایی نگاه جدید و متفاوت به یک موضوع و به عبارتی فرآیند شکستن و دوباره ساختن دانش خود درباره یک موضوع و به دست آوردن بینش جدید نسبت به ماهیت آن ." تودور ریکاردز" - 1988 - todorrickards خلاقیت عبارت است از کشف چیز های جدید و معنی دار میباشد." گیلیام : - 1993 - Gilliamخلاقیت عبارت از فرایند کشف آن چه تا به حال در نظر گرفته نشده و عمل ایجاد ارتباط جدید.
این مقاله برگرفته از پایان نامه کارشناسی ارشد خانم الهام نجفی با عنوان "رویکردی تحلیلی به جنبه های نواورانه در خلق اثار معماری معاصر ایران با بررسی اثار برتر مسابقه جایزه بزرگ معماری در بخش عمومی به راهنمایی آقای دکتر امید دژدار و مشاوره آقای دکتر سید جلیل موسویان در قالب طراحی پژوهشکده معماری در دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان دفاع شده است می باشد.
نوآوری، فرایند اخذ ایده خلاق و تبدیل آن به محصول، خدمات و روشهای جدید عملیاتی است. به کارگیری ایده، اند یشه و فکر جدید،خود نیز ناشی از خلاقیت می باشد. >3@ در حقیقیت نوآوری فرآیندی است که مفهوم جدید یا اندیشه و ایده تازه تولید شده بوسیله ی خلاقیت را به عمل تبدیل می کند. در یک جمله، نوآوری عبارت است از کاربردی ساختن افکار و اندیشه های نو ناشی از خلاقیت. در خلاقیت اطلاعات به دست می آید و در نوآوری، آن اطلاعات به صورتهای گوناگون عرضه می شود. >2@ خلاقیت و نوآوری هنری هنر نیز مانند علم و فناوری محصول خلاقیت انسان است.خلاقیت و نواوری مطابق نظر مازلو - 1954 - دو نوع کلی خلاقیت و نواوری اولیه - بزرگ - و خلاقیت و نواوری ثانویه - کوچک - را شامل شود.در رشته های هنری نیز همین تقسیم بندی وجود دارد:
الف - خلاقیت و نواوری هنری اولیه : عبارت است از خلاقیتی که منجر به بروز تحول عمیق در هنر مربوطه و ایجاد مفاهیم ، روش ها و سبک های جدید و بدیع هنری میشود.
ب - خلاقیت و نواوری هنری ثانویه :این نوع خلاقیت الگو برداری شده از خلاقیت و نواوری های هنری اولیه بوده و تکمیل و توسعه ان ها محسوب می شوند.اغلب آفرینش ها و اثار هنری هنرمندان رشته های مختلف هنری جز خلاقیت نواوری های هنری ثانویه می باشند.
تکنیک های خلاقیت با توجه به معنی خلاقیت که در مقدمه بحث یک فرایند ذهنی توصیف کردیم به این موضوع می پردازیم که خلاقیت هم مانند هر فرایند تولیدی دیگر که محصول دارد و محصول آن یک تولید نو که از قبل وجود نداشته می باشد، تکنیک هایی دارد و بطور کل وارد حیطه آموزش خلاقیت معماری می شویم . این تکنیک ها باعث خلق یک فرم خلاقانه می شود و باید توجه داشت: »در تاریخ معماری به ندرت تکنیک هایی ابداع می شود که شیوه دستیابی به فرم را اساساً عوض کند.
این تکنیک ها شامل:
نمایش ارزش
نمایش ارزش، خود شامل تکنیک هایی چون: الف - تضاد ب - نظم و بی نظمی ج - پر و خالی د - سبک و سنگین ه - طبیعی و مصنوعی و - نو و قدیمی می شود..
استفاده از پارادوکس و متافیزیک
در این شیوه معمار با ایده گرفتن از ویژگی های متضاد با ویژگی های فرم اصلی به ایده ای نوآورانه می رسد که به دلیل این تضاد مفهوم، »پارادوکس« گفته می شود. بطور مثال: »گری« همراه با »کلاوس اولدنبرگ« برای پروژه »بی ینال ونیز« که مکانی با این مقاله برگرفته از پایان نامه کارشناسی ارشد خانم الهام نجفی با عنوان "رویکردی تحلیلی به جنبه های نواورانه در خلق اثار معماری معاصر ایران با بررسی اثار برتر مسابقه جایزه بزرگ معماری در بخش عمومی به راهنمایی آقای دکتر امید دژدار و مشاوره آقای دکتر سید جلیل موسویان در قالب طراحی پژوهشکده معماری در دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان دفاع شده است می باشد.
