بخشی از مقاله
چکیده
فرهنگ به عنوان شناسنامه یک ملت نقش اساسی در ثبات و پویایی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه داراست با توجه به نقش کلیدی فرهنگ که طیف گسترده ای از فرصت ها و تهدیدها را برای جامعه فراهم می سازد و نقش دانشجویان به عنوان زمامداران جامعه نقشی حیاتی است، هجوم دشمن دقیقا بنیان های فرهنگی وارزش های ما را در فضای تعلیم و تربیت نشانه می گیرد لذا مقاله حاضر به دنبال واکاوی عوامل مؤثر تهاجم در دانشگاه است.
این پژوهش به روش کتابخانه ای و فیش برداری از اسناد انجام شده است. از این منظر ابتدا مفهوم فرهنگ و تهاجم فرهنگی سپس مراحل تهاجم فرهنگی، عوامل روانیBاجتماعی مؤثر در تهاجم فرهنگی و ابزارهای تهاجم فرهنگی مورد واکاوی قرار گرفته است. یافته های این پژوهش مبتنی بر این است که جهان غرب از طرق مختلف مانند ابزارهایی چون ماهواره و اینترنت به تخریب فرهنگ ما و تبلیغ فرهنگ خود می پردازد و همچنین ابزارهای داخلی مانند مسائل اقتصادی و نیازهای خاص سنی زمینه این امر را فراهم می کند و البته اساتید دانشگاهی در تشدید یا تضعیف اثرات تهاجم فرهنگی نقش چشمگیری دارند.
مقدمه
در باب اهمیت علم و دانشگاه و نقش حساس و سرنوشت ساز آن در کشور سخن بسیار گفته شده است و جایگاه انکارناپذیر دانشگاه در ایجاد تحولات اجتماعی و فرهنگی و رشد و تکامل جامعه برکسی پوشیده نیست ، دانشگاه تربیت کننده مدیران جامعه و برنامه ریزان کلان توسعه و سازندگی کشور می باشند حل مشکلات جامعه و بهره برداری معقول از منابع طبیعی و گسترش مرزهای دانش و نیل به استقلال علمی و صنعتی یک کشور جز از طریق دانشگاه ها و مراکز پژوهشی میسر نیست.
دانشگاه پایگاه بیداری جوانان است ، جایی که استوانه های بزرگ علم و دانش به پرتو افکنی در آن مشغول اند و جایگاه نقد و اظهار آراء و اندیشه های مختلف است و رسالتی بس شگرف و خطیر برعهده دارد. طبق سخن امام خمینی - ره - : »از دانشگاه است که می شود یک ملت اصلاح بشود و از دانشگاه است که می تواند یک ملت به تباهی کشیده شود.« یکی از موضوعاتی که امروزه دانشگاه ها و دانشجویان را درگیر خود کرده و آنها را به سمت تباهی می کشاند بحث تهاجم فرهنگی است . ابتدا تعریفی از تهاجم فرهنگی و فرهنگ را آورده سپس به شناسایی این معضل در دانشگاه می پردازیم .
فرهنگ : مقام معظم رهبری می فرماید:فرهنگ هر جامعه ای و ملتی و هر انقلابی به مجموعه دستاورد های ذهنی در آن جامعه که شامل دانش ،اخلاق ، سنن ، آداب و چیزهایی که از این ها سرچشمه می گیرد گفته می شود - ستار هدایت خواه، تهاجم فرهنگی - .
تهاجم فرهنگی: عبارت است از مورد حمله قرار گرفتن معیارها ، ارزش ها ، دستاورد های فکری، هنری و سنت های یک کشور توسط فرهنگ بیگانه به صورت غیر داوطلبانه که به منظور تسلط کامل به نیروی انسانی ، منابع طبیعی و تخریب ارزش های فرهنگ متهاجم صورت می گیرد - محمد مهدی پسندیده، . - 1374
اهمیت و ضرورت
انقلاب اسلامی در بستر تاریخی خاصی به پیروزی رسید که قدرت های سلطه گر جهان بروز آن را نقطه مقابل خود توصیف و ترسیم کردند . سیاستها و راهبردهای پردامنه ای که طی چند دهه گذشته برای مهار ، مقابله و انسداد انقلاب اسلامی طراحی شده است ، هدفی جز به نابودی کشانیدن این نظام نداشته است . آنچه موجب پایداری و ماندگاری این نظام شده است اقتدار فرهنگی است که نباید لحظه ای از توجه به آن غفلت کرد . الگوی انقلاب اسلامی به عنوان یک نظام ارزشی و هویتی برای حفظ موجودیت خود و تداوم بالندگی نیازمند اقتدار فرهنگی است.
قطعا همانگونه که امام خامنه ای - مدظله العالی - تاکید فرموده اند ، ریشه و بنای این قدرت را باید در زیر ساخت ها و توانایی ها و اقتدار فرهنگی کشور جستجو نماییم . بنابراین می توان تأکید کرد که بقای یک ملت به حفظ فرهنگ و ارزشهای آن خصوصاً در فضای دانشگاه باتوجه به اهمیت نقش دانشجویان در آینده مملکت است . اهمیت این پژوهش از آنجا روشن تر می شود که هجوم دشمن دقیقاً بنیان های فرهنگی و ارزش های ما در فضای تعلیم و تربیت را نشانه می گیرد. بنابراین شناخت عوامل مؤثر در تهاجم فرهنگی دانشگاهها امری ضروری است.
پیشینه
تهاجم فرهنگی و راه های مقابله باآن بوسیله مرکز اطلاعات و پژوهش های ارتش بیست میلیونی در سال 1373 انجام پذیرفت ، این پژوهش به منظور شناخت ویژگی های تهاجم فرهنگی غرب یعنی بررسی ابعاد سیاسی ، تاریخی ، جامعه شناختی و...تهاجم فرهنگی بوده است نتایج تحقیق نشان داد که رابطه معناداری بین خود باختگی فرد نسبت به فرهنگ بیگانه و پذیرش تهاجم فرهنگی ازسوی او وجود دارد و این پذیرش فرهنگ غربی بیشتر از طرف کسانی است که پیشرفت جوامع غربی را بیش از حد می دانند.
در این تحقیق آمده که بین اختلاف والدین با یکدیگر و پذیرش تهاجم فرهنگی از سوی فرزندان و بین رفتارهای سلطه جویانه و پرخاشگرانه والدین و پذیرش تهاجم فرهنگی در کودکان رابطه وجود دارد و کم شدن نیروهای بسیجی، مهاجرت بی رویه از روستاها به شهرها و کمرنگ شدن انگیزه ایثارگرانه و تبلیغ و ترویج ورود تکنولوژی صنعتی زمینه را برای پذیرش تهاجم فرهنگی فراهم می کند . پورجبلی - - 1375در رساله کارشناسی ارشد خود تحت عنوان»بررسی عوامل مؤثر بر شکل گیری هویت اجتماعی-فرهنگی جوانان شهر ارومیه« به این نتیجه رسید که روابط معناداری بین متغییرهای احساس تعلق به خانواده و مدرسه، انتظارات خانواده از فرد،سواد والدین، نواحی مختلف تحصیلی و استفاده از رسانه های تصویری با شکل گیری هویت اجتماعی و فرهنگی وجود دارد.
مقدم در سال 1387 در تحقیق خود تحت عنوان تهاجم فرهنگی و راههای مقابله با آن در مدارس به این نتیجه می رسد که ایجاد و تقویت بسیج در کلیه مدارس و مراکز آموزشی می تواند از جمله عوامل مؤثر با تهاجم فرهنگی غرب باشد در ضمن تأکید نموده وجود مکان مناسب جهت فعالیت دانش آموزان و برنامه ریزی های آموزشی ، فرهنگی و تفریحی مناسب برای آنها می تواند در راستای مقابله با تهاجم فرهنگی مؤثر باشد.
پژوهشی تحت عنوان »بررسی مظاهر و پیامدهای تهاجم فرهنگی در آموزش و پرورش و راههای مقابله با آن «در سال 1380 انجام شد که این نتایج را دربرداشت ، استفاده از فرهنگ غرب پیامدهایی مانند کم اعتقادی تدریجی به سنت ملی و دینی و کمرنگ شدن و طرد الگوهای خود و پررنگ شدن الگوهای مبتذل غرب، تضاد و دوگانگی در رفتارهای اجتماعی می انجامد. عریضی و دیگران - - 1385 در مقاله ماهواره و هویت جنسی دختران جوان به این نتیجه رسید که بین وجود ماهواره در منزل و هویت جنسیتی دانشجویان رابطه معنی داری وجود دارد و افراد دارای ماهواره از سازه هویت جنسیتی نمره کمتری دریافت کرده اند که نشان دهنده تغییر رفتارها و نگرش به سمت الگوها و گرایش های جدید است.
رفعت جاه و شکوری - - 1387 در مقاله بررسی عوامل مؤثر بر ارتقای هویت ملی دانشجویان به مطالعه تأثیر اینترنت بر هویت اجتماعی کاربران می پردازد، در این تحقیق برای گردآوری اطلاعات از روش پیمایش استفاده شده است این مطالعه در شهر سنندج در میان دو گروه از دختران، یعنی آنهایی که از اینترنت استفاده می کردند و آنهایی که از اینترنت استفاده نمی کردند صورت گرفته است. این مطالعه نشان می دهد که میان دو گروه مذکور به لحاظ هویت دینی، هویت قومی، هویت خانوادگی و هویت شخصی تفاوت معنی داری وجود دارد واین موارد در افراد گروه اول نسبت به افراد گروه دوم از قوت کمتری برخوردار است.
بیان مسئله
دشمن در دهه های اخیر سرمایه گذاری خاصی در زمینه تهاجم فرهنگی به عمل آورده است و به علت به کار گیری فناوری های نوین تا حدودی هم موفق شده است به گونه ای که مقام معظم رهبری از آن به عنوان شبیخون فرهنگی یاد کرده است.
