بخشی از مقاله
چکیده:
معماری داخلی از جمله مباحث بروزی هستش که امروزه با رویکردهای فراوانی از جمله سلایق و ایجاد سبک های متفاوت وگوناگونی مواجه شده است که هنوز مرز کاملی ما بین رشته ی معماری و معماری داخلی ایجاد نشده هست .از این رو همیشه با دگرگونی های زیادی مواجه شده است .معماری داخلی بعد ازاومانیسم شدن جهان هستی و سبک مدرنیسم زبان واحد خود را ازدست داده هست و با نگاهی که به بناهای گذشته و میراث ارزشمندمان داشتیم پی میبریم که طراحی و معماری داخلی امروزیمان با مشکلات عدیده ای من جمله عدم حس تعلق گرایی فضایی برای کاربران خودرا داراست.بدین جهت مفهوم ادراک محیطی در فضاهای کشف شده توسط کاربران بصورت گنگ و بی معنی تلقی می شوددر این نوشتار با هدف بازیابی و معرفی نقش هر یک از عناصر و اجزای تشکیل دهنده مکان و حس مکان در بناهای مدرن و سنتی بر پایه مرور متون و اسناد مرتبط در این زمینه به بررسی تاثیرات روانی و حس مکانی در بناهای گذشته و عدم پایداری چنین خواصی در پروژه های امروزی از جنس طراحی داخلی و یا معماری داخلی و تفاوت این دو مقوله می پردازیم.
واژه های کلیدی : معماری داخلی Bطراحی داخلیB ادراک محیطیBروانشناسی محیطیBفرهنگ Bزیبا شناسی محیط معماری
روش تحقیق:
روش تحقیق در نوشتار حاضر مبتنی بر مطالعه اسنادی، براساس مرور مستندات مربوط به تحقیقات بارز و برجسته در زمینه های روانشناختی محیطی و تاثیر تغییرات به عمل آمده در معماری و طراحی داخلی در گرو تغییرات فرهنگی می پردازد. نوشتار حاضر در سه بخش تدوین یافته که در بخش اول نظریه ها و تعاریف مرتبط، مورد بررسی و مطالعه قرارگرفته است .در بخش دوم، علل و عوامل موثر در شکل گیری معماری و طراحی داخلی و، از میان متون مطرح شده در بخش اول، طبقه بندی گردیده، در بخش سوم جمع بندی و به محتوای آن پرداخته شده است.
مقدمه :
علم معماری و طراحی داخلی با چهارچوب فکری خود در صدد ارتقای احساس آرامش و آسایش برای کاربران و مصرف کنندگان می باشد .اما با توجه به فرهنگ و سنت های دیرینه نهادینه شده در بستر فکری هر جامعه و شکسته شدن بعضی از مرزهای معماری و نزدیک شدن به هم زبانی معماری در کل جهان بطوریکه تفاوت های فرهنگی و اقلیمی دیگر در آن بی معنی و بی مفهوم گردیده هست ،تغییرات بنیانی در معماری و معماری داخلی بیش ار پیش به کاهش آرامش و آسایش فکری و حسی مصرف کنندگان منجر می گردد .از این روشاید بارویکرد موازی کاری در نوع معماری و طراحی های داخلی و هم سان سازی آنها با فرهنگ کشور های دیگرکه با آیتم های درونگرایی و محرمیت سازی در بناهای خود آشنایی ندارند بسی کار عبث و ناقصی هست .
حذف درون گرایی و هشتی هایی - فیلتر - که وظیفه ی محرمیت گرایی را در بناها داشته هست و حذف آشپزخانه های داری دیوار محاط گرایی و تبدیل آن به آشپزخانه های مدرن امروزی در کنار سلب آرامش مصرف کنندگان در مسایل تفکری جامعه مشکلات عدیده ای من جمله مشکلات روحی و روانی را خواهد داشت.ودر کنار آنها با فراموش کردن هنرهای حاکم در معماری های سنتی و ماندگار کشورمان و تحقیق بر روی آنها در میابیم که فضا های خلق شده در آنها با هویت مکانی در هر فضا هم سازی را داشته است ولی با افزایش امکانات امروزی و عدم تحلیل درست بر روی کیفیت های فضایی در زمان طراحی و معماری داخلی این هویت سازی مکان در بناهای مدرن امروزی کم رنگ و بی معنی شده هست .
-1 محیط چیست:
کلید هر تعریفی از محیط، در یک نکته نهفته است که، محیط دارای ویژگی - - احاطه کنندگی - - است.این ویژگی منجر به ایجاد مشکلات مفهومی و اصطلاح شناسی در فهم معانی ای می شود که هنگام استفاده ازواژه محیط به آن داده می شود.ادبیات محیط ورفتار در تعاریف گسترده ازمحیط، بین واژه های متنوع، - 1 محیط کالبدی - 2 محیط اجتماعی - 3 محیط روانشناختی - 4 محیط رفتاری تمایز قائل می شود. نکته ی اصلی این طبقه بندی ها و دیگر دسته بندی هایی مثل اینها، تمایز بین جهان واقعی، حقیقی یا عینی اطاف انسان و جهان پدیدار شناختی است که خوآگاه یا ناخودآگاه، الگوهای رفتاری یا واکنش های روحی مردم را تحت تاثیر قرار می دهد - لنگ، - 1383تلاش پژوهشگران همواره طبقه بندی انواع مختلفی از مولفه های محیطی بوده است. یکی از تلاش های اولیه آنها به روانشناسی گشتالت برمی گردد، زمانی که - - کافکا - - بین محیط جغرافیایی و محیط رفتاری تمایز قائل شد.او محیط جغرافیایی را به عنوان محیطواقعی، چیزی تعریف می کند که به واقع فرد را در بر می گیرد. درحالی که محیط رفتاری، تصویر شناختی محیطی عینی است که اساس رفتار را شگفت می دهد.
.1-1 ماهیت روانشناسی محیط:
بنابرنظریه ی کریک - - 1970 روانشناسی محیطی مطالعه روانشناختی رفتار انسان به گونه ای است که به زندگی روزمره او در محیط کالبدی مرتبط باشد. همانگونه از این تعریف مستفاد می شود روانشناسی محیطی رابطه ی انسان با محیط کالبدی و تاثیرات این دو بر یکدیگر را به گونه ی مورد بررسی قرار می دهد که ارزش ها، نگرش ها و احتیاج های او مورد توجه قرار گیرد و به موضوعاتی که در تشریح رفتارهای مردم نقش اساسی دارند مانند ادراک، شناخت و رفتارهای فضایی بپردازد. - مطلبی، - 1380
.2-1 مفهوم ادراک محیطی :
ادراک انسان از محیط از محوری ترین معقولات در روانشناسی محیطی است. ادراک محیطی فرآیندی است که از طریق آن انسان داده های لازم را براساس نیازش از محیط پیرامون خود برمی گیرد. - مطلبی، - 1998لذا ادراک فرآیندی هدفمند است و به فرهنگ، نگرش و ارزش حاکم بر تفکر ادراک کننده بستگی دارد.محیط ها تمامی حس هارا تحریک می کنند و فرد را با اطلاعاتی بیش از توان پردازشش روبه رو می سازند.بنابراین ادراک چیزی مثل احساس کردن نیست بلکه در عوض نتیجه ی تصفیه ی پردازش صورت گرفته توسط فرد است. - محمودی،1395،ص - 36 با توجه به علل وقوع ادراک متفاوت در نظر دو کاربر ازمحیط معماری و یا الزامات آن برگرفته از شاخص های تفکری و حسی می باشد که هرکدام با تجربه ای متفاوت تری به نظاره و درک محیط خود می پردازد.
-2 علل نیاز به دانش روانشناسی محیط در معماری:
روانشناسی مدرن با پیش فرض تاثیر غیرمستقیم محیط کالبدی بر رفتار انسان که در نهایت خود را ملزم به بررسی محیط های معماری وشهری می ساخت از یک سوو از سوی دیگر، توجه طراحان محیطی در جهت برطرف ساختن نیازهای مشتریان و استفاده کنندگان فضا باعث گردید تا آشنایی روانشناسی با حرفه ی طراحی و برعکس آغاز گردد. انسان موجودی پیچیده است که دارای انگیزش های مادی، روحی و معنوی گوناگون و متفاوت می باشد. انگیزش نیرویی است که هدایت کننده و سازمان دهنده ی ادراک، شناخت و یا رفتار هدفمند آدمی است. رفتارها نیز برای ارضای نیازها وارد عمل می شوند. از این رو شناخت نیازهای انسان برای طراحان محیطی از اهمیت ویؤه ای برخوردار است مدل های بسیاری از ماهیت انسان برای درک این انگیزش ها ونیازها در روانشناسی و علوم اجتماعی ارائه گردیده است. معماران در طراحان خود به مدل نیازهایی از انسان محتاج هستند که پیچیدگی رفتار آدمی را به گونه ای نظام وار توضیح دهند. طبق نظر مازلو انگیزش های انسان باید مورد توجه خاص قرار گیرد این انگیزش ها می توانند مادی ویا معنوی باشند و با تغییر در این انگیزش ها است که ناگهان شکل ها و قابلیت های محیط معنا می یابند ویا معنای خود را از دست داده و به نابودی می گراید. - مطلبی، - 1380
-3 دکوراسیون داخلی، طراحی داخلی، معماری داخلی:
در کتاب "معماری داخلی چیست؟" در رابطه با این سه مفهوم آمده است :
