مقاله در مورد ایمنی در برق - عایق بندی قسمتهای برق دار ، ایجاد حسار و موانع

بخشی از مقاله

ايمني در برق-عایق بندی قسمتهای برق دار ، ایجاد حسار و موانع

برق مصرفی شهری ما ۲۲۰ ولت می باشد که این مقدار برای نابودی فرد کافی است. ما روزانه با وسایل برقی بسیاری سرو کار داریم و از آنها به صورت درست یا نادرست استفاده میکنیم که باید به ایمنی جانی خود در برخورد با این وسایل توجه کنیم. به طور کلی لوازم برقی ،سیمهای رابط ، کلیدها ، پریزها و ... ،در محل تولید به صورت کاملا ایمنی از نظر عایقی ساخته میشوند و بسته به مورد مصرفی از نظر عایقی با هم متفاوتند . عایقها انواع گوناگون دارند که بسته به مورد استفاده در سیمها با نامهای گوناگون شناخته می شوند.

(که در جدول ضمیمه توضیحات کامل در مورد سیمها و مورد استفاده آنها داده شده.)
ولی با وجود عایقهای پیش ساخته نیز باید به موارد ایمنی توجه کرد مثلا نمونه بارز آن سیم کشی ساختمان هاست که از داخل لوله های پلاستیکی و داخل دیوار کار گذاشته میشوند که در وحله اول ایمنی بعد زیبایی کار را بالا میبرد .
سیمها در قسمت اتصال به وسایل، منبع ، کلید و ... لخت هستند که برای اتصال آن به پیچ میتوانیم از کابلشو یا سوکتهای مخصوص استفاده کنیم تا در صد ایمنی نیز بالا رود .

البته این اتصالات زیر روپوش ، درب کلیدها و... قرار میگیرند .حال اگر اتصال ما اتصال سیم به سیم باشد یعنی زیر پیچ و ... قرار نگیرد در این صورت اتصال ما باید عایق کاری شود و عایق مورد استفاده نیز باید از همان مواد عایقی باشد که روی هادی قرار دارد . به منظور نوار پیچی محل اتصالات معمولا از چسبهای لاستیکی استفاده میشود که این کار باید با نرمی و کشش توام باشد تا هوایی بین لایه ها باقی نماند و بهتر است برای این کار از وسط کار شروع شود .

اتصالات در صنعت :
تابلوهای برق موارد استفاده زیادی دارد . تابلو برقهای شبکه های الکتریکی موجودند که از بیش از صد قسمت مانند کنتاکتور ، رله ها و ... تشکیل شده اند و با برق شهر و یا برق فشار قوی تغذیه میشوند.
در هر صورت سر سیمها را به صورت پیچی اتصال داده اند . پس با وجود این همه سیم کنار هم باید به عایق بندی آنها نیز توجه شود که با درست قرار دادن آنها زیر پیچ به ایمنی توجه میشود .
برق اصلی در تابلوهای بزرگ به وسیله شمش های مسی تامین میشود یعنی به جای سیم ، شمشهای مسی که هیچگونه عایقی ندارد را در تابلو قرار میدهند .

نحوه عایق بندی این شمشهای مسی با سیم فرق میکند یعنی از چسبهای لاستیکی نمیتوان استفاده کرد. این شمشها را به طور کامل رنگ آمیزی (عایق رنگی ) و نقاط اتصال دو شمش را از رنگ پاک و دو شمش را با پیچ به یکدیگر محکم میکنند.
تابلوها را با وجود ایمنی های کلی که در آن رعایت می شود به صورت کمدی و درب دار می سازند تا قسمت های برق دار به طور کلی از دست رس انسان دور باشد.

در شبکه های برق به دلیل وجود تلفات انرژی در مسیر های طولانی مجبور به استفاده از ترانس هستند.( طبق قانون توان) تا جریان را کاهش و ولتاژ را افزایش دهند و تلفات را کم کنند. که این ترانس ها یا در اتاقک های برق و یا روی تیر های چراغ برق نصب می شوند. از اتاقک های برق برای کنترل قسمتی از برق شهر، کوچه و خیابان تعبیه شده اند که درون این اتاقک ها به دلیل وجود تابلو های برق و قسمت های برق دار از کفپوش های توری که به زمین ارت شده اند استفاده می شود تا از برق گرفتگی شخص نسبت به وسایل جلوگیری شود در ضمن این سایت های برق از دست رس افراد معمولی به دور است و حفاظت می شود.

ضمیمه: ( انواع سیم ها با عایق بندی های مخصوص )

انواع کابل:
تک رشته ای گرد: re
چند رشته ای گرد: rm
مثلث تک رشته: se
مثلث چند رشته: sm
موارد مهم:
۱. درجه حرارت کابل ها باید به صورتی باشد. که دمای عایق آنها از ۷۰ درجه تجاوز نکند.
۲. در دمای منفی ۵ درجه سانتیگراد نباید کابل کشی صورت گیرد.
۳.در آب نباید جریان بیش از۱۵/ ۱ از آن عبور داد.

هدف از نگارش اين راهنما چيست؟
اين نوشتار راهنماي اوليه پبرامون تست ايمن تجهيزات برقي را ارايه نموده و مورد استفاده افرادي قرار مي گيرد كه در كارگاه تست وسايل برقي كار كرده و يا فرآيند تست را مديريت مي كنند. همچنين اين راهنما براي كساني كه مستقيماً با تست تجهيزات برقي سر و كار دارند، مفيد بوده و حاوي مطالب و اطلاعات تفصيلي در باره انواع خاص تست وسايل برقي نيز مي باشد. تست تجهيزات برقي به دلايل متعددي انجام مي شود كه از آن جمله مي توان به موارد زير اشاره كرد:
1. تست هاي تضمين كيفيت قطعات به كار رفته در تجهيزات برقي

2. تست هاي مربوط به تشخيص عيب وسايل برقي
3. تست شناسايي خطاي دستگاه هاي برقي
4. كنترل هاي روتين ايمني
اين راهنما همچنين حاوي توصيه هايي است كه مي توان به كمك آنها از خطرات الكتريكي جلوگيري به عمل آورده و يا ميزان خطرات را كاهش داد. برخي از روش هايي كه به كمك آنها مي توان به اين كار مبادرت نمود، عبارتند از:
1. به كار بردن سيستم هاي ايمني در كار، براي مثال:
الف) اقدامات پيشگيرانه براي جلوگيري از تماس افراد با قسمت هاي برقدار تجهيزات به ويژه افرادي كه كار تست را انجام نمي دهند.
ب) اقدامات پيشگيرانه براي جلوگيري از تماس افراده تست كننده تجهيزات با قسمت هاي برقدار دستگاه ها
پ) حفاظت و عايق كاري تجهيزات برقي كه اپراتورها بر روي آنها كار مي كنند و نيز عايق كاري و حفاظت دستگاه هايي كه به كمك آنها، عمليات تست انجام مي شود.
2. استفاده از تجهيزات مناسب براي انجام عمليات تست

3. حصول اطمينان از به كار گماردن افرادي كه در زمينه تست تجهيزات آموزش هاي لازم را ديده و تجربه كافي دارند و نيز در زمينه عمليات ايمني كار با تجهيزات داراي آگاهي هاي لازم هستند.
به چه نوع تست هايي در اين راهنما اشاره شده است؟
اين راهنما دربردارنده تست تجهيزات برقي (عمدتاً تجهيزات فشار ضعيف تا سطح ولتاژ 1000 ولت AC يا 1500 ولت DC) بوده و مربوط به مواقعي است كه تجهيزاتي نظير لوازم برقي خانگي مورد استفاده قرار مي گيرند. بيشتر اين تجهيزات به منابع تغذيه اصلي 230 ولت AC تكفاز و 400 ولت AC سه فاز وصل مي شوند كه البته مي توان منابع تغذيه با ولتاژهاي بالاتر و در برخي موارد

ولتاژهاي بيش از محدوده فشار ضعيف را نيز مورد استفاده قرار داد. در فرآيند تست تجهيزات برقي، برخي از ولتاژهاي اعمال شده به تجهيزات ممكن است بيش از ولتاژهاي محدوده فشار ضعيف باشد ولي در صورتي كه ماكزيمم جريان خروجي دستگاه تست كننده بيش از 5 ميلي آمپر نباشد، اين ولتاژها خطرناك نخواهند بود (توجه داشته باشيد كه قبلاً جريان 5 ميلي آمپر AC ملاك عمل قرار مي گرفت اما از ماه مي 2001، حداكثر جريان دستگاه هاي جديد تست كننده بايستي به 3 ميلي آمپر AC محدود شود).

منظور از خطرات منجر به حوادث و صدمات چيست؟
حوادث و ضايعات زماني رخ مي دهند كه قسمت هاي برقدار تجهيزات لخت بوده و افراد با اين قسمت ها تماس برقرار كنند و يا بدنه دستگاه ها كه مي بايست به سيم ارت وصل شوند، با ولتاژ خطرناكي برقدار شده باشند. در خلال تست تجهيزات برقي و هنگام يافتن خطاها به ويژه موقعي كه هادي هاي بدون روكش حامل ولتاژهاي خطرناك باشند، احتمال تماس با قسمت هاي برقدار تجهيزات افزايش مي يابد. چنانچه تست در حالي انجام پذيرد كه تجهيزات برقي از هر منبع تغذيه

خطرناكي ايزوله شوند، مي توان خطرات منجر به حوادث و صدمات را به حداقل ممكن رساند. اگر چه ايزوله كردن تجهيزات برقي هميشه امكان پذير نيست، ولي بايستي مراقب بود تا از تماس با هر ولتاژ توليدي خطرناك جلوگيري به عمل آيد. خطرناك ترين صدمات در نتيجه حوادث ناشي از برق

گرفتگي به وجود مي آيد و اين بدين خاطر است كه اثرات برق گرفتگي عمدتاً غيرقابل پيش بيني بوده و به سادگي مي تواند منجر به حوادث مرگبار شود. همچنين خطر صدمه و سوختگي ناشي از آرك زدگي كه در اثر تماس هادي ها با يكديگر و در نتيجه اتصال كوتاه پديد مي آيد، نيز وجود دارد. از ديگر خطرات تهديد كننده، مي توان به خطر ناشي از واكنش بدن فرد در برابر حوادثي مانند سقوط يا وارد شدن شوك به بدن مصدوم در اثر برق گرفتگي اشاره كرد. برق گرفتگي زماني رخ مي دهد

كه تماس با هادي برقدار سبب عبور جريان كافي از طريق بدن انسان شده و منجر به آسيب و صدمه گردد. در حالت كلي، ولتاژهاي بيش از 50 ولت AC يا 120 ولت DC بدون ريپل در مكان هاي خشك و نيز فضاهاي باز و نارسانا را بايستي جزو ولتاژهاي خطرناك به شمار آورد. چنانچه محل كار نمناك، محدود و يا رسانا باشد، مقادير ولتاژهاي مزبور را بايد كاهش داد و بنابراين وقتي چنين محيط كار متفاوتي وجود داشته باشد، متصديان كار و نيز افرادي كه مستقيماً عمليات تست را انجام مي دهند، بايد از افزايش احتمالي خطرات منجر به صدمات و حوادث آگاهي كامل داشته باشند. در برخي تجهيزات از قبيل مايكروفر، ولتاژهاي فشار قوي با پتانسيل چندين هزار ولت مورد استفاده قرار گرفته و چنانچه با هادي هاي حامل اين ولتاژها تماس ايجاد شود، خطر بسيار زيادي متوجه فرد شده و ممكن است منجر به صدمات مرگبار شود. جريان هاي در حد 5 ميلي آمپر و يا بارهاي ذخيره شده در تجهيزات برقي مي توانند منجر به بروز جراحت و صدمه بدني شوند. بنابراين بايد اقدامات مناسبي انجام شود تا از تماس فرد با بارهاي ذخيره شده بيش از 350 ميلي ژول جلوگيري به عمل آيد. اگر در نقطه تماس بدن با قسمت هاي خطرناك تجهيزات برقي، پوست بدن سوراخ شده و يا بريدگي در آن ايجاد شود، جريان شوك وارده به بدن و در نتيجه ميزان جديت خطر بيشتر خواهد بود. البته پوست سالم هم ممكن است در زمان تماس با برق يا در اثر سوختگي ناشي از جريان و يا در نتيجه نفوذ هادي هاي لخت و نوك تيز به آن صدمه ببيند.

ارزيابي ريسك و خطرات.افزون بر عواملي همچون سطح ولتاژ، ميزان بار ذخيره شده يا ميزان جريان برق و نيز طبيعت محيط، عوامل ديگري هم وجود دارند كه براي ارزيابي خطرات ناشي از جراحات و صدمات ناشي از تست تجهيزات برقي مي بايست مد نظر قرار گيرند. ارزيابي خطر بايستي قبل از شروع تست انجام گيرد و اين كار به شما كمك مي كند تا اقدامات پيشگيرانه لازم را شناسايي نماييد. برخي از پرسش هايي كه در حين انجام فرآيند ارزيابي خطرات مطرح مي شوند، عبارتند از:
1. آيا مي توان كار با تجهيزات بدون برق يا برقدار را در ولتاژ يا جريان ايمن انجام داد؟

2. آيا مطلقاً ضرورت دارد افراد بر روي تجهيزات برقدار و يا در نزديكي آنها در شرايطي كار كنند كه جريان ها و ولتاژهاي خطرناك پيرامون تجهيزات وجود دارد؟
3. ماكزيمم ولتاژي كه بر روي هادي ها در خلال فعاليت كاري دستگاه ها به وجود مي آيد، چقدر است؟
4. آيا افرادي كه تست تجهيزات را انجام مي دهند، شايستگي هاي لازم براي اين كار را دارا هستند؟ آيا آموزش هاي لازم را فراگرفته و دانش كافي براي انجام كارهاي خاص را دارند و آيا اطمينان حاصل شده كه ديگران را در معرض خطر قرار نخواهند داد؟
5. چنانچه تست كنندگان صلاحيت كامل نداشته باشند، آيا بر كار آنها نظارت كافي صورت مي گيرد؟
6. چه نوع حفاظ ايمن فيزيكي (مانند استفاده از فنس هاي موقت يا دائمي) مي بايست براي تجهيزات تحت تست به كار رود تا از صدمه و جراحت پيشگري به عمل آيد؟
7. آيا دستگاه هاي مخصوص تست از طراحي ايمن برخوردارند؟ آيا اين دستگاه ها به خوبي نگهداري شده اند؟

8. آيا ضرورت دارد كه محدوده اي دائمي براي تست تجهيزات جدا از محل استقرار آنها ساخته شود و يا ساخت محدوده تست موقت در پيرامون تجهيزات ضروري است؟
9. آيا تست كنندگان قادرند كه حوزه كاري را به حد كفايت نظارت كرده و در هر زمان از بروز خطر براي ديگران جلوگيري كنند؟
10. در مواقعي كه عمليات تست بخشي از "خدمات پس از فروش" باشد، چه ميزان از اين عمليات جزو تعهدات مشتري است؟ چنانچه تست در منزل مشتري انجام شود، چه اقدامات ويژه اي مورد نياز است تا بتوان از فرد تست كننده و سايرين حفاظت نمود؟
11. تا چه ميزان

مي بايست تست كنندگان تحت نظارت قرار گرفته و يا در كار تست همراهي شوند؟
12. آيا اقدام تست كنندگان در خصوص طراحي، ساخت يا استفاده از هر گونه تجهيزات ويژه تست با استاندارد BS EN 61010-1 مطابقت دارد؟
13. اندازه دستگاه مورد نظر براي تست چقدر بوده و چه مقدار فضا پيرامون آن جهت انجام تست به صورت ايمن و بدون محدوديت وجود دارد؟
14. اگر نياز باشد كه تمامي كارگران شاغل در كارگاه ها، به دستگاه هاي برقي نزديك شوند، آيا شايستگي لازم براي پرهيز از خطر را دارند؟ اگر كارگران فاقد صلاحيت لازم در اين زمينه باشند، چگونه از نزديك نشدن آنها به دستگاه ها اطمينان حاصل مي كنيد؟
15. آيا زماني كه دستگاه به برق متصل بوده و درگير فرآيند تست مي باشد، به صورت برقدار رها مي شود؟
16. آيا ميز كار يا محدوده مجزاي مربوط به تست، نياز به وسيله هشدار دهنده مانند لامپ دارد تا نشان دهد كه تست در حال انجام است؟

17. آيا نياز به تهيه منابع اضطراري و يا وسايل اضافي براي دستگاه هايي كه ساير كارگران از آنها استفاده مي كنند، احساس مي شود تا بتوان با اتصال دستگاه هاي مذكور به اين منابع، ميزان صدمه به تست كنندگان را كاهش داد؟ آيا كليدهاي محافظ جان (RCD) را مي توان به عنوان وسايل تكميل كننده حفاظت مورد استفاده قرار داد؟ (توجه: اين راهنما و اطلاعات تكميلي ضميمه آن، توضيحاتي درباره كليدهاي RCD در حالت كلي و نيز كليدهاي RCD با جريان 30 ميلي آمپر را ارايه مي دهد. براي اخذ اطلاعات بيشتر، بخش مربوط به كليدهاي محافظ جان در صفحات آتي همين نوشتار را ملاحظه نماييد.)

18. آيا امكان كاستن از تعداد مسيرهاي مرتبط با زمين براي كاهش احتمال شوك ناشي از تماس فاز به زمين با استفاده از وسايلي مانند حصار فلزي، فنس و فيبر عايقي يا فرش لاستيكي وجود دارد؟
19. آيا امكان استفاده از ساير منابع تغذيه مانند ترانس ها يا باتري هاي ايزوله براي كاهش احتمال بروز خطر ناشي از شوك فاز به زمين وجود دارد؟
مديريت بر فرآيند تست تجهيزات برقي
فراهم نمودن محيطي ايمن براي كار و نيز استقرار يك سيستم ايمن كاري براي كارگران ضروري است. نتايج ناشي از ارزيابي ريسك و خطرات به شما كمك خواهد كرد تا مراحلي را كه نياز به انجام اين ارزيابي داريد، شناسايي كنيد. كارگران نيز بايد همكاري كرده و در حين كار مراقبت هاي منطقي در خصوص ايمني خود و ساير افراد را به كار بندند. توصيه هاي زير را بايد در مورد تمامي فعاليت ها و از جمله عمليات تست تجهيزات به كار برد:
الف) ايمني پرسنل
تمامي پرسنل بايستي:
1. بدانند كه حتي با انجام عمليات تست در منطقه ايزوله از زمين و يا استفاده از ترانسفورماتورهاي ايزوله و حتي استفاده از كليدهاي محافظ جان (RCD) ، باز هم خطر برق گرفتگي وجود دارد.
2. به طور كامل از اتفاقات ناگواري كه ممكن است در اثر برق گرفتگي و صدمات حاصل از آن در محيط كار رخ دهد، آگاهي داشته باشند.
3. آموزش هاي لازم در زمينه كمك هاي اوليه از جم

له CPR را فرا گيرند (CPR مخفف Cardiac Pulmonary Resuscitation به معني برگرداندن قلب و شش مصدوم به حالت نرمال اوليه مي باشد).
ب) نواحي تست دائم
اين نواحي مي بايست:
1. تحت كنترل يك فرد مسئول باشند.
2. به وسيله فنس از ساير نقاط جدا شوند تا بدين وسيله از ورود افراد غيرمجاز به منطقه جلوگيري شود.
3. داراي علائم هشدار دهنده مناسب در ابتداي ورود به منطقه باشند.
4. در خلال عمليات تست و تنها براي پرسنل مجاز و نيز افرادي كه تحت نظارت مستقيم پرسنل واجد شرايط كار مي كنند، قابل دسترسي باشند.
5. داراي چراغ هاي هشدار دهنده مناسبي باشند كه نشان دهنده انجام تست بوده و نيز مجهز به چراغ هاي ديگري باشند كه نشان دهد ورود به منطقه مزبور ايمن است (غالباً از چراغ هاي سبز و قرمز استفاده مي شود).
6. داراي شستي هاي قطع اضطراري يا ساير وسايل كارآمد باشند تا قطع تمام منابع تست در مواقع اضطراري امكان پذير باشد. كنترل هاي اضطراري بايستي به دقت شناسايي شوند و بايد توجه كرد كه اين كنترل هاي اضطراري نبايد منابع تغذيه مربوط به روشنايي عمومي منطقه را از مدار خارج نمايند.
7. حاوي پوستري در باره برق گرفتگي باشد. اين پوستر مي تواند مثلاً نشان دهنده خطر برق گرفتگي و كمك هاي اوليه در اين زمينه باشد. همچنين پوستر مزبور بايد در نقاط حساس نصب شده و اقدامات مربوط به ايمني به ويژه شماره تلفن هاي مربوط به امداد رساني در آن درج گردد.
8. داراي نظم و آراستگي در چيدمان وسايل و دستگاه ها بوده و فواصل بين تجهيزات به طور مناسب رعايت گردد.
پ) نواحي تست موقت

در برخي مواقع ممكن است انتقال تجهيزات به محل دائمي انجام عمليات تست، عملي و يا منطقي نباشد، مثلاً موقعي كه تجهيزات بسيار بزرگ هستند كه در اين صورت امكان استقرار آنها در منطقه دائمي ويژه عمليات تست وجود ندارد. همچنين زماني كه تست تجهيزات برقي جزو تعهدات مشتري است، نمي توان اين گونه تجهيزات را به محل دائمي عمليات تست منتقل نمود. بنابراين چنانچه نياز به انجام تست در حالت برقداربودن تجهيزات باشد، يك منطقه تست موقت بايستي پيرامون تجهيزات ايجاد گردد. در هنگام ايجاد منطقه تست موقت، تمامي اقدامات

پيشگيرانه اي كه در مورد مناطق تست دائم به آنها اشاره شد، بايستي مد نظر قرار گيرند و چنانچه اين كار مقدور نباشد، نياز به انجام ارزيابي است تا بتوان اقدامات لازم جهت كاهش خطرات را تا حد ممكن به عمل آورد. توجه داشته باشيد كه تسترهاي كوچك مجهز به دوشاخه مخصوص تست (Plug-in Tester) كه داراي دو وضعيت “Go/No go” هستند، در حالت كلي فقط پلاريته منبع را كنترل كرده و حداكثر مي توانند وجود اتصال زمين را نشان دهند ولي قادر به تشخيص ميزان تأثير اتصال زمين نيستند.

ت) مناطق ايزوله از زمين
منطقه تست را به گونه اي ايجاد كنيد كه حتي الامكان از زمين ايزوله باشد و همچنين سعي كنيد از منابع تغذيه ايزوله استفاده نماييد. براي نيل بدين منظور، اقدامات زير را به انجام رسانيد:
1. ميز تست مورد استفاده بايد از مواد عايق ساخته شده و قاب و پايه هاي آن عايق باشد تا از امكان تماس با زمين در حين تست جلوگيري نمايد.
2. تمامي لوله ها، رادياتورها، سازه ها و قطعات فولادي ساختمان، لوله هاي فلزي، وسايل برقي ارت شده، سوكت هاي فلزي، و غيره را از دسترسي به ميز دور نماييد و يا آنها را به طور دائم با مواد عايقي بپوشانيد تا از تماس آنها با ميز تست جلوگيري شود.

3. در جايي كه نياز به استفاده از هويه يا چراغ هاي مخصوص روشنايي ميز كار باشد، از نوع فشار ضعيف اين وسايل استفاده كنيد كه برق آنها از ترانسفورماتور ايزوله مطابق استاندارد BS 61558 تأمين شود. در اين صورت نيازي به استفاده از ميله اتصال زمين در منطقه تست نخواهيد داشت.
4. اگر نياز به نصب پريز مربوط به آنتن تلويزيون و يا راديو در منطقه تست باشد، نصب اين پريز بايستي مطابق با استاندارد BS 415 صورت پذيرد.
5. فرش عايق لاستيكي بايستي با استاندارد BS 921 مطابقت داشته و نيز تميز و خشك باشد ضمن اين كه فرش مزبور بايد به طور منظم تست گردد و همچنين بايستي براي عمليات تست به حد كافي بزرگ باشد تا زماني كه فرد تست كننده در حالت ايستاده و يا نشسته قرار دارد، بتواند به راحتي بر روي آن قرار گيرد (توجه داشته باشيد كه پايه هاي صندلي هنگام نشستن فرد تست كننده، ممكن است به فرش مذكور آسيب برسانند).
6. اگر از نوارهاي مچي مخصوص تخليه الكتريسيته ساكن استفاده شود، اين نوارها بايستي داراي مقاومت مناسب باشند (مقامتي در حد 1 مگا اهم يا بيشتر). استفاده از نوارهاي مچي كه سبب ارتباط مستقيم فرد با زمين مي شود، مجاز نمي باشد. براي كسب اطلاعات بيشتر در اين زمينه، به استاندارد BS IEC 61340-5-1: 1998 مراجعه نماييد.

ث) تغذيه تجهيزات تحت تست
هر قطعه اي از تجهيزات تحت تست بايستي از طريق منبع تغذيه خاص خود به برق متصل شود. اين منابع بايد از سوكت ها يا ترمينال هاي مربوطه تأمين شده و داراي پوشش هاي عايق مناسب باشند. منابع تغذيه بايستي داراي سيستم حفاظتي مناسبي در برابر اضافه بار و اضافه جريان در صورت بروز خطا در وسايلي مانند فيوزها باشند. توجه داشته باشيد كه:

1. در جايي كه از ترانسفورماتور ايزوله به عنوان منبع تغذيه براي تست تجهيزات استفاده مي كنيد، بايستي علاوه بر رعايت استاندارد BS 61558 ، از ترانسفورماتورهاي جداگانه براي هر ميز تست استفاده نماييد. چنانچه اين كار به طور منطقي عملي نباشد، از يك ترانسفورماتور ايزوله مي توان براي تغذيه ميزهاي ديگر استفاده نمود ضمن اين كه بايستي خطر اتصال اين منبع تغذيه به زمي

ن را در هر ميز به درستي كنترل كرده و بدين وسيله از نبودن جريان نشتي به زمين مطمئن شد.
2. تأمين انر‍ژي از ترانسفورماتور ايزوله بايد از طريق يك سوكت مخصوص انجام گرفته و بر روي آن عبارت "فقط براي استفاده به منظور تست تجهيزات برقدار" به وضوح نوشته شود. هيچ سيمي نبايد به طور ثابت به ترمينال زمين سوكت وصل شود و نيز قاب سوكت بايستي از ماده عايق ساخته شده باشد. همچنين نبايد قسمت هاي برقدار تجهيزات در حال تست در معرض ديد قرار داشته باشند.
3. در شرايط خاص، تجهيزات تحت تست از نوع كلاس I بايستي به طور كامل ارت شوند مگر اين كه براي تغذيه آنها از ترانسفورماتور ايزوله استفاده شود. ارت نمودن تجهيزات، خطر برق گرفتگي را افزايش مي دهد كه البته مي توان به كمك ساير اقدامات ايمني، اين خطرات را به حداقل ممكن كاهش داد

.
4. وقتي تجهيزات تحت تست از نوع كلاس I باشند، هر گونه خطاي زميني كه از قبل در تجهيزات موجود بوده، بايستي آشكار شده و رفع خطا گردد. اين كار بايد پيش از اتصال تجهيزات به برق انجام شود. در صورت تأمين برق از ترانسفورماتور ايزوله، خطاي به وجود آمده بدين معني است كه تماس همزمان با محفظه دستگاه و يك قطب و يا هر دو قطب منبع تغذيه ايزوله ممكن است سبب برق گرفتگي خطرناكي شود.

5. كليه هادي هاي حفاظتي مدار (مسير ارت) در مجموعه تجهيزات كلاس I نوع پرتابل پس از تكميل شدن چيدمان ميزهاي ويژه تست، بايستي دوباره آزمايش شوند تا اطمينان حاصل شود كه هيچ خطاي زميني قبل از وصل دستگاه به برق وجود ندارد.
ج) ارزيابي خطرات موجود در تجهيزات تست و منابع تغذيه برق تمامي اقداماتي كه براي كنترل خطر برق گرفتگي به كار مي روند، بايد مطابق سلسله مراتب زير به انجام رسند:

1. اولين و مهمترين مورد اين است كه تا حد ممكن به كمك روش هاي سخت افزاري كنترل هاي لازم را انجام دهيد.
2. دوم اين كه تمام خطرهاي قابل پيش بيني را با استفاده از سيستم هاي ايمن كاري كنترل كنيد. اين موارد بايستي شناخته شده و تمامي پرسنل مربوط از آنها اطلاع كافي داشته باشند. همچنين بايد خطرات به پرسنل گوشزد شده و به طور مكتوب به ايشان ابلاغ شود (اين كار مرجع مناسبي است كه به كمك آن مي توان دستورالعمل هاي ايمني را در صورت نياز اصلاح نمود).

3. و نهايتاً استفاده از پرسنل مجرب (يا ساير پرسنلي كه زير نظر افراد مجرب كار مي كنند) به طوري كه اين افراد بايد داراي تجربه و دانش فني لازم باشند تا بتوانند از خطرات و صدمات تهديد كننده جلوگيري كنند.
اگر استفاده از ترانسفورماتورهاي ايزوله به عنوان منابع تغذيه جهت تست تجهيزات، جزو اقدامات سخت افزاري لازم براي ارزيابي خطرات باشند، اين فرآيند بايد به طور نرمال انجام شده و

ترانسفورماتور ايزوله بايستي جدا از تجهيزات زير تست بررسي شود. همچنين ضرورت دارد قفسه اي حاوي وسايل لازم براي تست هر يك از تجهيزات تعبيه گردد. با قرار دادن تمامي وسايل مورد نياز براي تست تجهيزات بر روي قفسه هاي عايق كه در بالاي ميز مخصوص تست تعبيه شده اند، مي توان برخي از خطرات مربوط به استفاده از تجهيزات تست را كاهش داد ولي بايد توجه داشت كه امكان حذف كامل خطرات وجود ندارد. همچنين اين كار امكان اتصال همزمان وسايل تست كننده با تجهيزات تحت تست را كاهش خواهد داد.
وقتي كه استفاده از ترانسفورماتورهاي ايزوله به عنوان منابع تغذيه جهت تست تجهيزات، جزو

اقدامات سخت افزاري مربوط به ارزيابي خطرات باشد، همه منابع متصل به تجهيزات تست بايد توسط كليدهاي محافظ جان (RCD) با جريان 30 ميلي آمپر حفاظت شوند. توجه داشته باشيد كه براي منابع تغذيه اي كه جرياني بيش از 16 آمپر را به تجهيزات تحت تست وارد مي كنند، و يا در جايي كه تجهيزات زير تست داراي جريان نشتي بالايي هستند، ممكن است استفاده از كليدهاي RCD بدليل ايجاد نويز در سيستم، عملي نباشد. به منظور مطالعه ساير توصيه هاي ايمني مربوط به اين قسمت، به بخش 607 استاندارد BS 7671 مراجعه نماييد.
ساخت مناطق ايمن براي تست حصول اطمينان از اين كه افراد غير دخيل در تست بايد از خطرات دور نگهداشته شوند، حائز اهميت است. اين كار با منحصر كردن انجام امور تست در نواحي مشخص شده براي اين منظور، امكان پذير است. در برخي كارگاه ها امكان ساخت و ايجاد يك

منطقه تست همراه با ميز كار ثابت وجود دارد كه تنها پرسنل تست كننده تجهيزات بتوانند به آن دسترسي داشته باشند. در غير اين صورت، با قرار دادن فنس و موانع فيزيكي و يا ساير روش هاي محصور كننده بايستي افراد غير مجاز را از نزديك شدن به تجهيزات زير تست دور نگهداشت. منطقه ويژه تست مي تواند به يكي از صورت هاي زير باشد:
1. اتاقي مخصوص كه به منظور عمليات تست ساخته شده و داراي وسايل حفاظتي وي‍ژه باشد. همچنين اين اتاق بايد مجهز به درهاي ايمن باشد تا از دسترسي افراد غيرمجاز جلوگيري شود (اين درها با توجه به ميزان و درجه خطر، بايد امكان قفل شدن هم داشته باشند).
2. منطقه اي مشخص شده در يك كارگاه مجهز به مانع فيزيكي و فنس دائمي.

3. يك ميز كار كه براي عمليات تست طراحي شده و براي تعمير تجهيزات و تست آنها مورد استفاده قرار گيرد.
4. يك محل كار مشخص شده در خلال فرآيند توليد و يا در انتهاي خط توليد.
5. يك منطقه موقت ساخته شده در اطراف تجهيزات با استفاده از فنس ها و موانع فيزيكي ايجاد شده به همين منظور.
6. يك منطقه ساخته شده در پيرامون تجهيزات ثابت مانند سوئيچ گيرها يا كليدهاي كنترل كننده مدار كه در اين منطقه افراد ماهر بتوانند كارهاي تعميراتي را انجام داده و عيب و نقص تجهيزات را رفع نمايند و يا در خلال روند نگهداري تجهيزات، بتوانند فرآيند تست را به انجام رسانند.
در كارگاه هايي كه تمام پرسنل آن به خوبي آموزش هاي لازم را فرا گرفته و از دستورالعمل هاي مربوط به ايمني آگاهي كامل دارند و از سوي ديگر هيچ فرد غيرمجازي را در جمع خود نپذيرفته اند، ايجاد فنس در درون كارگاه و در پيرامون ميز كار يا محدوده كاري ايشان ممكن است ضرورت نداشته باشد. علاوه بر اين، همه كارگران بايد آگاه باشند كه نبايستي تمركز افرادي كه به انجام عمليات تست مشغول هستند، توسط سايرين كه درگير فرآيند تست نيستند، بر هم زده شود.
چگونگي حفاظت از افرادي كه به انجام عمليات تست مبادرت مي نمايند
اقدامات انجام شده براي حفاظت افرادي كه مبادرت به انجام عمليات تست مي كنند، بايد مؤثر بوده و بتواند ايشان را از تماس با هادي هاي لخت برقدار كه منجر به وارد شدن صدمه به پرسنل و ايجاد حادثه مي شود، برحذر دارد. اين تماس مي تواند به صورت برخورد يكي از دست ها با منبع انرژي باشد كه يكي از هادي هاي تغذيه اش به زمين وصل شده و يا تماس مزبور مي تواند از طريق قسمت ديگري از سطح بدن صورت گيرد. تجهيزات كلاس I در اين طبقه بندي قرار مي گيرند زيرا بيشترين خطر در منبع هنگام ارتباط آن با زمين به وجود مي آيد. بنابراين خطر مربوط به تجهيزات الكترونيكي در محلي است كه سطوح بزرگ فلزي (يا شاسي ها) به منبع تغذيه متصل مي شوند. همچنين خطر صدمه ناشي از منابع تغذيه در جايي كه اتصال زمين وجود نداشته و يا در محلي كه اتصال همزمان با قطب هاي منبع صورت مي گيرد، زياد است. روش هاي كاهش خطر برق گرفتگي ناشي از اتصال همزمان با هادي ها عبارتند از:
1. انجام تست در جريان ها و ولتاژهاي كم و بي خطر
2. استفاده از محفظه هاي تست مجهز به قفل كه بتوان تجهيزات تحت تست را در درون آنها قرار داد.

3. استفاده از عايق كاري موقت.
4. استفاده از پوشش هايي كه براي انجام عمليات تست نياز به برداشتن آنها نباشد كه عايق كاري اوليه سيم هاي متصل به منبع تغذيه، مثالي از اين مورد است.
5. ايجاد منطقه اي كه حتي الامكان ايزوله از زمين باشد.
6. استفاده از ترانسفورماتورهاي ايزوله به عنوان منبع تغذيه اصلي
7. استفاده از كليدهاي RCD با جريان 30 ميلي آمپر

مطالب مندرج در بخش هاي ذيل، اطلاعات تفصيلي بيشتري درباره هر يك از اقدامات حفاظتي ارايه مي نمايند:

جريان ها و ولتاژهاي ايمن
امكان تست تجهيزات از طريق برقدار كردن آنها با سطوح ولتاژ و جريان بدون خطر وجود دارد. اين موضوع بايستي قبل از تصميم به استفاده از سطوح ولتاژ و جريان خطرناك، همواره مد نظر قرار گيرد.

محفظه هاي تست مجهز به قفل
اين محفظه ها ممكن است از لحاظ اندازه با يكديگر تفاوت داشته باشند به طوري كه محفظه هاي مزبور مي تواند به صورت جعبه اي كوچك همراه با درپوش مجهز به قفل باشد كه بر روي ميز كار نصب مي شود و يا به صورت محفظه اي بزرگ همراه با درهاي مجهز به قفل باشد (بزرگي محفظه به گونه اي است كه افراد مي توانند وارد آن شوند). حصول اطمينان از اين كه عملكرد ايمني

سيستم قفل مزبور همانند عملكرد عايق به كار رفته در تجهيزات مناسب است، حائز اهميت فراوان مي باشد كه بدين منظور استفاده از سيستم قفل و كليد مخصوص موسوم به trapped key يا key exchange با عايق مناسب مي تواند به اين اطمينان كمك كند. در حالت كلي قفل نمودن محفظه و استفاده از سيستم كنترلي براي بازرسي آن به تنهايي مورد قبول نبوده و منبع تغذيه هم بايستي از طريق سيستم قفل مذكور، ايزوله شود.
در شرايط معين مانند استفاده از خازن ها، ممكن است پتانسيل ناشي از بارهاي ذخيره

شده خطرساز باشد. در چنين شرايطي منبع تغذيه مربوط به تجهيزات زير تست را بايد قبل از هر گونه اقدام براي تست ترجيحاً به صورت اتوماتيك به زمين ارت كرد. چنانچه امكان ارت اتوماتيك تجهيزات وجود نداشته باشد، بايستي با ابزار مناسب و مخصوص ارت نسبت به اتصال زمين دستي اقدام كرد. همچنين در زمان به كار بردن ارت اتوماتيك، استفاده از وسيله ارت دستي براي ارت كردن تجهيزاتي كه قبلاٌ برقدار بوده اند، اهميت فراوان دارد. ضمناً توجه داشته باشيد كه وقتي محفظه هاي بزرگ مورد استفاده قرار مي گيرند، بايد اطمينان حاصل شود كه هنگام بروز خطر در تجهيزات زير تست، افراد نتوانند به درون محفظه ها راه پيدا كنند.

عايق كاري موقت
وقتي كه خطر تماس همزمان با هادي هاي خطرناك وجود دارد، نبايد فرض را بر اين بگذاريم كه كارگران قادر به جلوگيري از چنين تماس هاي خطرناكي هستند. استفاده از عايق كاري موقت كه مي تواند به كمك صفحات مخصوص و يا ورقه هاي عايقي (به صورت انعطاف پذير و يا غير قابل انعطاف) باشد، را مد نظر قرار دهيد. البته ممكن است يك محدوديت عملي در استفاده از صفحات مزبور در زمان تست و سواركردن تجهيزات الكترونيكي كمپكت وجود داشته باشد.