بخشی از مقاله
تحولات فناوري و تأثير آن بر افزايش قابليت‌هاي
تجارت الكترونيكي
چكيده
رشد سريع تجارت الكترونيكي، تأثير بسزايي بر چگونگي تجارت در جهان مي‌گذارد. تجارت الكترونيكي خود تحت تأثير تحولات در فناوري اطلاعات است. اين مقاله، تغييرات فناوري را كه باعث تحول در تجارت الكترونيكي خواهد شد بررسي نموده و اثرات اقتصادي آن را مورد بحث قرار داده است، و چشم‌اندازي از اقتصاد كاملاً پويا و هوشمند آينده را در اختيار قرار مي‌دهد.
مقدمه
ظرفيتهاي فني؛ مانند پهناي باند، قدرت محاسبه و ظرفيت حافظه، به سرعت در حال رشد هستند. سيستم‌ها به سمت رابط كاربرهاي استاندارد و پردازش توزيع شده، در حال شكل‌گيري هستند. نرم افزارهاي برنامه ريزي منابع بنگاه (ERP) كه بعد از سال 2000 به علت مسئله Y2K رشد روزافزوني به خصوص در كشورهاي غربي داشته است، به منظور پوشش هر چه بيشتر
بنگاههاي مختلف، به سمت سيستم‌هايي كه از مؤلفه‌هاي نرم‌افزاري مستقل تشكيل شده است پيش مي‌روند. ايده مؤلفه نرم‌افزاري، از مدلسازي سيستم‌ها به‌صورت شيءگرا كه امكان طراحي سيستم‌ها را به صورت قطعات مجزا و نهايتاً اتصال آنها به يكديگر كه تشكيل سيستم را مي‌دهد، گرفته شده است. در ارتباط با روش مدلسازي شيءگرا، عاملهاي نرم افزاري چنين تعريف
مي‌شوند1 : يك عامل، برنامه‌اي نرم افزاري است كه به اشخاص كمك كرده و از طرف آنها عمل مي‌نمايد. به عبارت دقيق‌تر، يك عامل، يك شيء نرم‌افزاري است كه در يك محيط اجرايي واقع مي‌شود و داراي خواص زير است:
ـ عكس‌العملي است ـ تغييرات را در محيط متوجه شده، و نسبت به آن عكس العمل نشان مي‌دهد؛
ـ خودكار است ـ روي اعمال خود كنترل دارد؛
ـ هدف گراست ـ دائماً در حال اجراست؛
و نيز مي‌تواند هر يك از خواص ذيل را دارا باشد:
ـ قادر به ايجاد ارتباط با ديگر عاملهاست(پيام مي‌فرستد و دريافت مي‌كند)؛
ـ متحرك است ـ مي‌تواند از يك كامپيوتر ميزبان به ديگري نقل مكان نمايد؛
ـ يادگيري دارد ـ با توجه به تجربيات به دست آمده، خود را با شرايط جديد وفق مي‌دهد؛
ـ مطيع كاربر است.
سيستم‌هايي كه بر مبناي عامل ايجاد مي‌گردد را سيستم‌هاي عامل‌گرا مي‌نامند. به‌صورت ساده ميتوان آنها را سيستم‌هاي شيء‌گرايي دانست كه اشياء در آنها هوشمند بوده و قابليت حركت دارند. اين خواص باعث شده كه بتوان سيستم‌هاي توزيع شده‌اي را ايجاد نمود كه در آنها عوامل به جاي انسان بتواند انواع كارهاي تجاري از جمله شركت در حراجي‌ها، خريد از فروشگاهها و مذاكره با عاملهاي تجاري ديگر را انجام دهند. چنين سيستم‌هايي فعاليتهاي سنتي تجاري را كه بر مبناي
محل شخص، سيستم‌هاي سخت افزاري و نرم‌افزاري معين، محدوديتهاي سازماني، روابط نزديك تجاري، بخشهاي مرتبط صنعتي و مرزهاي كشوري انجام مي‌گرفت را با تجارت الكترونيكي پوياي نفوذ‌كننده‌اي كه بر مبناي محاسبات توزيع شده، مؤلفه‌هاي نرم افزاري خدماتي شبكه‌اي، بنگاههاي مجازي، معاملات رقابتي، بازارهاي صنعتي و جهاني شدن است جايگزين مي‌نمايد.
علاوه بر تحولات نرم‌افزاري كه ذكر شد، و اثرات زيادي نيز كه هم اكنون بر تجارت الكترونيكي دارد، فناوري ديگري مطرح است كه مربوط به آينده است و كشورهاي غربي و شركتهاي بزرگ كامپيوتري؛مانند IBM ،SUN و غيره، سرمايه‌گذاري زيادي روي آن نموده‌اند. اين فناوري در حال شكل‌گيري است و اينترنت را كه زير ساخت اصلي تجارت الكترونيكي است، از وضع موجود كه ارائه اطلاعات است، به ارائه اطلاعات و خدمات توزيع‌شده تبديل مي‌نمايد. در ذيل به توضيح اين فناوري كه به نام تور (Grid) شناخته شده است مي‌پردازيم.
تور
مغز انسان حداقل از حدود بيست بيليون نرون تشكيل شده است كه در هر تصميم‌گيري و يا حل يك مسئله، پنج بيليون آن همچون كامپيوترهاي مستقل ، با ايجاد ارتباط و تشريك مساعي، سعي به حل آن مي‌نمايند. هم اكنون حدود شش بيليون نفر بر روي زمين زندگي مي‌كنند. پيش بيني مي‌شود در آينده نزديك، با ازدياد جمعيت، زماني خواهد رسيد كه پنج بيليون انسان توسط كامپيوتر از طريق شبكه‌هاي كامپيوتري همچون نرونها به‌هم متصل گردند كه در آن زمان با پيشرفت هوش مصنوعي، ودر نظر گرفتن مطالبي كه در پي خواهد آمد، انسان قادر خواهد بود؛ همچون نرونهاي مغز با همكاري و همفكري، مسائل بسيار پيچيده‌تري را حل نمايد.
تور با هدف استفاده بهتر از منابع كامپيوتري تعريف گرديد. پيش زمينه ايجاد اين فناوري برمي‌گردد به بيش از دويست سال پيش2. به دنبال اختراع باتري الكتريكي توسط الكساندرو ولتا در سال 1800 ،توماس اديسون و نيكلا تسلا با اختراع لامپ و كشف جريان برق، راه را براي استفاده همگاني از الكتريسيته گشودند. احتمالاً ولتا در آن زمان، چشم‌اندازي از آينده نداشت كه اين اختراع، به ايجادشبكه نيروگاههاي برق منجر خواهد شدكه دسترسي مطمئن، يكسان
ونفوذكننده‌اي را در نيروگاههاي برق ايجاد نموده و جزئي جداناپذير از اجتماع مي‌گردد.
اطمينان ، منتشر شوندگي و سهولت استفاده از شبكه نيروگاههاي برق، دانشمندان كامپيوتر را بر آن داشت تا در اواسط دهه 90، طراحي زير ساختار مشابه‌اي با نام نيروي محاسباتي تور، براي محاسبات توزيع شده وموازي در نظر بگيرند. انگيزه چنين كاري در ابتدا، اجراي برنامه‌هاي كاربردي علمي بود كه به منابع زياد(محاسباتي و داده)نياز داشت وامكان تأمين آن با استفاده از كامپيوتر شخصي يا سوپركامپيوتر موجود در يك سازمان ممكن نبود[3].تور، حل مسائل بزرگ علوم،مهندسي وتجاري راكه نيازمند منابع زياد هستند را با اشتراك ،انتخاب ومجتمع‌سازي منابع مختلف كه از نظر
جغرافيايي توزيع شده‌اند ( شامل سوپر كامپيوتر، سيستم‌هاي حافظه، منابع داده‌اي و دستگاههاي خاصي كه سازمانهاي مختلف دارا هستند) امكان پذير مي‌سازد. هميشه در ساخت تور، توسعه و به‌كارگيري سرويسهاي گوناگون مورد نياز است. تور؛ شامل سرويسهاي سطح پايين؛ مانند امنيت، اطلاعات، فهرست راهنما، مديريت منابع (تبادل منابع، اختصاص منابع، كيفيت خدمات) و خدمات و ابزار سطح بالا؛ مانند توسعه سيستم‌هاي كاربردي،مديريت منابع و برنامه‌ريزي (كشف منبع، مذاكره
در مورد هزينه دسترسي، انتخاب منبع، استراتژي برنامه‌ريزي، كيفيت خدمات و مديريت اجرا) است كه در مورد اينها برنامه‌ريزي و مديريت اجرا ، نقش مهمتري را دارا هستند. هدف اصلي تور، اشتراك هماهنگ منابع و حل مسئله در يك سازمان مجازي پوياست. اشتراك مورد اشاره در اينجا، تنها به
ر مورد لزوم براي حل با هم مسائل، و رفع نياز به منابع در صنعت، علوم و مهندسي را نيز شامل مي‌شود. اين اشتراك‌گذاري منابع، كاملاً كنترل شده خواهد بود. اينكه چه به اشتراك گذاشته شود، كه مجاز به استفاده از منبع است و چه شرايطي حاكم بر اشتراك منابع است، كاملاً براي تأمين‌كننده منابع و استفاده‌كنندگان آن تعريف شده است.
مجموعه‌اي از اشخاص حقيقي و يا سازمانها كه تابع چنين قواعد اشتراك منابع باشند، تشكيل يك سازمان مجازي را مي‌دهند. مثالهايي از آن در ذيل مي‌آيد:
تأمين‌كننده‌هاي خدمات كاربردي، تأمين‌كننده‌هاي خدمات حافظه‌هاي كامپيوتري، اع
ضاي يك كنسرسيوم صنعتي كه در مناقصه ساخت يك هواپيماي جديد شركت دارند و تيم مديريت بحران و بانكهاي اطلاعاتي و سيستم‌هاي شبيه‌سازي كه از آنها براي برنامه‌ريزي براي پاسخ به شرايط اضطراري استفاده مي‌شود.همان‌طور كه اين مثالها مشخص مي‌كنند، ساار جمعيتي و ساختار اجتماعي مي‌توانند متفاوت باشند.
فناوري محاسباتي توزيع شده جاري، نيازهاي متذكر شده در بالا را برآورده نمي‌كنند. فناوري اينترنت موجود، تنها ارتباطات و تبادل اطلاعات را بين كامپيوترها ممكن مي‌سازد و در زمينه استفاده هماهنگ از منابع در محلهاي مختلف، راه حل ارائه نمي‌دهد. در چند سال گذشته، محققان به پيشرفتهاي قابل ملاحظه‌اي در زمينه ايجاد زير ساختار تور بر روي اينترنت نايل آمده‌اند.
زير ساختاري به نام گلوباس با امكانات فوق و قابليت دسترسي به برنامه مبدأ آن، در مرحله تحقيقاتي هم اكنون در دسترس است. شركت آي بي ام و گلوباس، توسعه اين زير ساختار را كه شامل اشتراك منابع غير سخت‌افزاری؛ مانند برنامه‌هاي وب كاربردي باشد را در مارس 2002 اعلام كردند. اين دو شركت به معرفي معماري خدمات تور باز (OGSA:Open Grid Services Architecture) پرداختند كه مجموعه‌اي است از مشخصات و استانداردها كه فوايد محاسباتي تور و خدمات وب را تواماً داراست [4].
ي و فناوري گروه سرور آي بي ام كه در مارس 2002 در معرفي اين فناوري ابراز شده است، توجه فرماييد: "اين يك جهش است كه ما را به مرحله بعدي محاسبات مي‌رساند. اينترنت از مرحله نامه الكترونيكي، محتوا و تجارت الكترونيكي تكامل بيشتري مي‌يابد. تور تبديل به يك بستر محاسباتي واقعي مي‌شود كه كيفيت خدمات محاسباتي بنگاه را با توانايي اشتراك منابع توزيع شده در اينترنت تركيب مي‌نمايد و اين شامل برنامه‌هاي كاربردي، داده، حافظه، سرورها و تمام چيزهاي موجود بين اين موارد مي‌باشد".
همين‌طور ادد كسلمن ، مدير مركز تح
قيقات فناوري تور در امريكا، در اين رابطه بيان مي‌كند:
"معماري خدمات تور باز، امكان توسعه و مجتمع سازي برنامه‌هاي كاربردي را براي محاسبات تور ميسر مي‌سازد؛ به طوري‌كه اين امر باعث حركت به ماوراي حيطه فني و علمي و ورود به دنياي واقعي كسب و كار مي‌گردد".
جاناتان اونيس تحليل‌گر ارشد و مشاور فناوري اطلاعات شركت ايلومينانا در امريكا در اين رابطه معتقد است:
"كسب وكار الكترونيكي، تنها قلب فناوري اطلاعات نيست؛ بلكه قلب تپنده كسب و كار جهاني است. خدمات وب، محاسبات تور و مجازي‌سازي، سه تا از مهمترين فنوني است‌كه ما را به مرحله بعد استفاده از اينترنت به‌عنوان بستر محاسبات كسب و كار مي‌رساند".
در ادامه، اثرات اين فناوري را بر تجارت و اقتصاد، به طور اجمالي بررسي مي‌كنيم.
اثرات فناوريهاي جديد
استفاده از فناوری جديد، تغييراتی را در بخشهای جامعه موجب مي‌گردد. نکاتی چند را در اين رابطه بررسی مي‌نماييم [5] و [6:
همزمان با انقلاب صنعتي؛ يعني انقلابي كه سوخت فسيلي را جايگزين قدرت بازو نمود، رشد سريع جمعيت مشاهده مي‌شود. حاصل رشد جمعيت، ازدياد تعداد مشتريان در سطح جهان است، و اين خود، خدمات به مشتري را در سطح محلي، منطقه‌ای وجهاني مطرح نموده است.
جهان در صد سال قبل، شاهد رشد فوق‌العاده در فناوري و دانش، همراه با تغييرات قابل‌ملاحظه‌اي در اقتصاد، ساختار اجتماعي و كسب و كار بوده است. چنانچه داده را به‌عنوان نماد در نظر بگيريم، اطلاعات، داده‌هاي پردازش شده‌اي است كه به سؤالاتي از نوع چه كسي؟ چه چيزي؟ كجا؟ چه زمان؟ پاسخ مي‌دهد. دانش كاربرد داده و اطلاعات در پاسخ به سؤال، از نوع چگونه است.
به‌كارگيري داده، اطلاعات، دانش و استنتاج صحيح از آنها در پاسخ به سؤالات از نوع چرا را ميتوان هوش ناميد. مشخص است كه هر چه اطلاعات و دانش شخص بيشتر باشد، به نتايج بهتری دست يافته و در نتيجه هوشمند‌تر خواهد بود. مسير تكاملي كه اينترنت؛ همانند اقتصاد طي مي‌نمايد، از داده شروع شده و با اطلاعات، تا هم‌اكنون ادامه داشته و مراحل دانش و هوشمندي را در پي دارد. فناوري توسعه سيستم‌هاي عامل‌گرا و تور، ابزاري براي اين تكامل خواهند بود.
انقلاب فناوري اطلاعات كه با ساخت كامپيوتر آغاز گرديد؛ همانند انقلاب صنعتي كه قدرت بدني انسان را تقويت نمود، باعث ازدياد شنوايي (تلفن)، بينايي (تلويزيون) و در نهايت، ازدياد هوش انسان (كامپيوتر و اينترنت، عامل نرم افزاری و تور) خواهد شد. انسان قادر به حل مسائل و رفع مشكلاتي خواهد شد كه قبلاً از آن عاجز بوده است. انقلاب فناوري اطلاعات، اقتصادي برتر را در بر خواهد داشت كه پويا بوده، هوشمندي و بهره‌برداري از نو‌آوري و ابتكارات در آن بيشتر باشد. فناوري اطلاعات، بر بخشهای جامعه تأثير گذاشته و تغييراتی را موجب مي‌شود؛ از جمله اين تغييرات، موارد ذيل را ميتوان برشمرد:
ـ بازاريابي محصولات و خدمات: در ارتباط با کامپيوتر، تقليل قيمت و ازدياد سرعت و افزايش توانايي در انجام امور باعث شده است، افراد زيادي به کامپيوتر و اينترنت دسترسی داشته باشند كه از منظر تجارت الکترونيکی، به معنای ازدياد روزافزون مشتريان و توسعه ب
ازار الكترونيكي بوده و تحول در روشهاي بازاريابي محصولات و خدمات را به همراه داشته است.
ـ كيفيت خدمات: فناوري اطلاعات، باعث پديد آمدن سيستم‌هايي شده است كه مي‌توانند حس كنند (صدا، تصوير، حرارت، تماس، بو)، تشخيص بدهند، تصميم بگيرند و عمل نمايند. فناوري اطلاعات، باعث بالا رفتن كيفيت خدمات به مشتريان شده است. نمونه‌های آن را در عمليات بانكي، حمل و نقل جاده‌اي و غيره ميتوان يافت.
ـ تأثيرات بخشي: انقلاب فناوری اطلاعات، باعث ايجاد تحول و تغيير در بخشهای علمي، اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و ارزشي جوامع شده، و دولت، سازمانهاي خصوصي و دولتي، نيرو و بهداشت را تحت تأثير قرار داده است. اين تغييرات، مسلماً بر مشتريان و خدمات ارائه شده به آنان نيز تأثير مي‌گذارد.
ـ حذف تدريجي ساختارسلسله مراتبي: با به كارگيري فناوري اطلاعات، ارتفاع ساختارهاي سلسله مراتبي، به سمت هم سطح شدن پيش مي‌روند. اين تغيير ساختار سازماني، در سازمانها و دولتها مشهود است.
ـ تقليل زمان كار: زماني را كه افراد، صرف كسب درآمد مي‌نمايند، در حال تقليل يافتن است. زمان تخصيص داده شده براي كسب درآمد، افت زيادي را نشان مي‌دهد كه نشان از تغيير نيازهاي مشتريان دارد.
ـ تغيير الگوي مصرف: امروزه هزينه تفريحات، بخش بسيار بيشتري از هزينه كل را نسبت به قبل نشان مي‌دهد. خانه، پوشاك و غذا كه در 125 سال قبل، 4/3 هزينه را تشكيل مي‌داد، امروزه فقط 12درصد را به خود اختصاص مي‌دهد. انقلاب فناوري اطلاعات، تأثير زيادي روي بالا رفتن استفاده و هزينه نمودن بشر براي سلامت و بهداشت، تعليم و تفريحات داشته است كه اين امر، نشان‌دهنده توسعه بازارهاي مصرف جديدي است كه بحث خصوصي‌سازي را براي ارائه خدمات كيفي مطرح مي‌نمايد.
ـ بازار مشتری محور: تكامل انقلاب فناوري اطلاعات، قوانين اقتصاد بازار را به سمت مشتري محوري تغيير مي‌دهد. با ايجاد رقابت بين توليدكنندگان و ايجاد و امكان مقايسه و بررسي دقيق‌تر و سريع‌تر محصولات توسط مشتري، بازار الكترونيكي به سمت بازار تكامل يافته آدام اسميت سوق داده مي‌شود.
