مقاله در مورد ضرورت استاندارد و شرایط آن

بخشی از مقاله

مقدمه

كيفيت مطلوب كالا و انجام صحيح خدمت از زمان آشنايي انسان با كميت و خواص اشياء همراه او بوده است. تا زماني كه توليد، دستي و غير ماشيني و با استفاده از ابزارهاي سنتي انجام مي گرفت. تعيين كيفيت و تشخيص آن كار چندان مشكلي نبود و پي بردن به كيفيت توليد و خدمت با استفاده از حواس پنجگانه ميسر بود اما با پيشرفت علوم، تكنولوژي، افزايش جمعيت، بالا رفتن ميزان مصرف،   ضرورت توليد انبوه و در نتيجه جايگزين شدن ماشين به جاي انسان و ابزار دستي، ديگر سنجش كيفيت با استفاده از حواس پنجگانه و بدون داشتن آزمايشگاه و ابزار و توانائي هاي فني امكان پذير نبود و در نتيجه ايجاد تشكيلاتي را به همين منظور در كشورهاي مختلف جهان من جمله جمهوري اسلامي ايران مطرح مي سازد.

تاريخچه

گذشته از پيشرفت تاريخي غير مدون استاندارد در ايران اولين تشكيلات مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران با تصويب قانون اوزان و مقياس ها در سال 1304 به لحاظ ضرورت تعيين ويژگي ها و نظارت بر كيفيت كالاهاي صادراتي و وارداتي، ايجاد يك تشيكلات رسمي مورد توجه قرار گرفته و هسته اوليه تشكيلات سازماني مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران به صورت اداره اي از وزارت بازرگاني وقت شكل مي گيرد. در سال 1339 با تصويب قانون تأسيس مؤسسه استاندارد ايران، اين مؤسسه كار خود را در چهار چوب هدف ها و مسئوليت هاي تعيين شده آغاز مي نمايد. مؤسسه در سال 1343 به عضويت سازمان بين المللي استاندارد ISO در آمده و اين عضويت تا به امروز شكل به مؤثري ادامه دارد به گونه اي كه در بيش تر كميته هاي فني بين المللي حضور فعال داشته و دبيرخانه بين المللي كميته هاي فني زير در ايران مستقر است.

1. دبيرخانه كميته هاي فني زير در ايران مستقر است

2- دبيرخانه كميته فرعي واژه شناسي اطلاعات و اسناد

3-دبيرخانه كميته فني شرينده ها ( مواد فعال سطحي)

موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران علاوه بر عضويت در سازمان بين المللي استاندارد با سازمان هاي زير همكاري دارد:

1- … كميسيون بين المللي الكتروتكنيك

2- … سازمان بين المللي اندازه شناسي

3- عهد نامه راجع به دفتر بين المللي اوزان و مقياس ها

4- انجمن جهاني سازمان هاي تحقيقات صنعتي و تكنولوژي

مهمترين وظايف و مسئوليت هاي اداره كل استاندارد و تحقيقات صنعتي يزد

1-تعيين، تدوين و نشر استانداردهاي ملي به عنوان تنها مرجع رسمي كشور باستثناي مواد داروئي ( تدوين استانداردهاي داروئي به عهده وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكي مي باشد، تدوين استانداردهاي انرژي هسته اي به سازمان انرژي اتمي واگذار گرديده است و جهت هماهنگي بهتر كارها وجود آمار دقيق استانداردها بايد تماماً ثبت ملي شوند كه اين كار بر عهده مؤسسه استانداردي مي باشد.)

2- انجام تحقيقات كاربردي به منظور تدوين استاندارد. بالا بردن كيفيت كالاهاي توليد داخلي، كمك به بهبود روش هاي توليد و كارآيي صنايع

3- ترويج استاداردهاي ملي

4- نظارت بر اجراي استاندارد هاي اجباري به منظور تأمين ايمني و سلامت جامعه و حفظ منافع مصرف كننده و توليد كننده

5- كنترل كيفيت كالاهاي صادراتي مشمول مقررات استاندارد اجباري و جلوگيري از صرور كالاهاي نامرغوب به منظور فراهم نمودن امكان رقابت با كالاهاي مشابه خارجي و حفظ بازارهاي بين المللي.

6- كنترل كيفيت كالاهاي وارداتي مشمول مقررات استاندارد اجباري به منظور حمايت از مصرف كنندگان و توليد كنندگان داخلي و جلوگيري از ورود كالاهاي نامرغوب خارجي

7- ترويج سيستم بين المللي يكاها SI به عنوان سيستم رسمي اوزان و مقياس ها در كشور و كالبيرده كردن وسايل سنجش ( با سلول هاي ثابت سنگين، با سلول هاي بسيار سبك، وسايل توزين سبك، ترازوهاي مرغي، ديجيتالي و عقربه اي)

8- آزمايش و تطبيق نمونه كالاها با استاندارد مربوط اعلام مشخصات و اظهار نظر مقايسه اي و صدور گواهي نامه هاي لازم

9-تأييد صلاحيت شركت ها و مؤسسات بازرسي كننده داخلي و خارجي ( سررويانس) و بازرسي كالا در مبدأ.

10- انگ گذاري و تعيين عيار فلزات گرانبها

11- تأييد صلاحيت مسئولين كنترل كيفيت كارخانجات توليدي

12- نظارت برسلوهاي شارژ گاز مايع و توزيع گاز مايع

« اهداف استانداردها»

ترفيع منافع جامعه

توسعه تجارت

انتقال و توسعه فن آوري                          

نحوه شكل گيري استانداردها

برآيند حقوق آگاهانه و منافع منصفانه طرفهاي ذينفع تفاهم جمعي، كه به تصويب سازمان رسمي آن نيز برسد.

استانداردهاي ملي

ويژگي هاي كيفي، مشخصات عمل كردي و يا ايمني محصول كه با توجه به شرايط اقتصادي و تكنولوژي كشور و ملحوظ داشتن آخرين اطلاعات و دستاوردهاي فني براساس ضوابط مشخص تنظيم مي شود. پس از تصويب در كميته هاي ملي مربوط استاندارد ملي ناميده مي شود. در حال حاضر حدود 5600 فقره استاندارد ملي تدوين گرديده است و تعداد زيادي از آن ها چندين بار تجديد نظر شده اند.

استاندارد اجباري

استاندارد هائيكه اجراء آنها به عرض قانون اجباري اعلام مي گردد و توليد كنندگان و عرضه كنندگان موظفند محصولات خود را منطبق با استاندارد ملي زيربط توليد و ارائه نمايند.

استاندارد تشويقي

براي محصولي كه با رعايت استاندارد ملي توليد يا عرضه گردد چنان چه اجراي استاندارد ملي مربوط اجباري نباشد پس ازكسب مجوز از موسسه مي توان از علامت استاندارد به صورت تشويقي استفاده نمود.

علامت استاندارد ايران

واحدهاي دارنده پروانه كاربرد علامت استاندارد ايران از مؤسسه، مجاز خواهند بود از علامت استاندارد ايران براي معرفي محصولات خود استفاده نمايند عدم رعايت ويژگي هاي استانداردهاي اجباري مشمول پيگرد قانوني و ابطات پروانه كاربرد علامت استاندارد خواهد بود. كاربرد علامت استاندارد ايران نشانگر تعهد توليد كننده يا ارائه كننده محصول به رعايت ضوابط و موازين و استمرار انطباق مشخصات كالا با استاندارد ملي مي‌باشد. توليد، تمركز، توزيع و فروش كالاهاي مشمول اجراي اجباري استاندارد با كيفيت پايين تر از استاندارد و يا بدون علامت استاندارد ايران ممنوع مي باشد.

علائم استاندارد

علائم استاندارد در اجلاسيه مورخه23 دي 1358 به تصويب شوراي عالي استاندارد رسيد و همگي به استثناي يك مورد داراي كادر اصلي به صورت S است و ميتواند هم گوياي كلمه SAFETY ( ايمني) و هم علامت اختصاري STANDARD (استاندارد) باشد. طرح هاي داخل كادر نيز به نحوي با موضوع كار ارتباط دارند و طرح داخل علامت اصلي كلمه (ايران) است و در صورت وارونه نمودن علامت، نام اختصاري مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران به زبان انگليسي ISIRI مشاهده مي شود.

تصاوير زير علائم استاندارد و كاربردهاي آن را نشان مي دهد:

علامت اصلي و كامل استاندارد ايران براي كالاهايي كه ويژگي هاي آنها از هر حيث با استاندارد ملي ايران مطابقت داشته باشند و همچنين بر روي گواهينامه ها، اوراق و بسته بندي كالاهاي استاندارد شده و مصنوعات مختلف بكار برده مي شود.

علامتي كه مي توان در صورت لزوم با اضافه نمودن علامت يا شكل براي مقاصد مختلف استاندارد كالاها بكار برده مي شود.

علامت استاندارد ايمني فقط براي كالاهائي كه از نظر ايمني داراي اهميت بوده و با استاندارد مربوط منطبق باشند، بكار برده مي شود.

در موارد بسيار نادر و استثنايي كه كالا از نظر فني مواجه با اشكالاتي گردد بكار برده مي‌شود.

علامت ويژه مصنوعات كالا با عيار 22

علامت ويژه مصنوعات كالا با عيار 18

علامت ويژه مصنوعات طلا با عيار 14

علامت ويژه مصنوعات نقره با عيار 90

علامت ويژه مصنوعات نقره با عيار 84

شبكه اطلاع رساني

ايجاد شبكه اطلاع رساني كه بتواند اطلاعات به هنگام را در اختيار سطوح مختلف مديران و كاربران قرار دهد در دنياي ارتباطات امروز امري لازم و ضروري ميباشد. مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران با ايجاد شبكه اطلاع رساني اين امكان را فراهم نموده اسيت تا اقشار مختلف جامعه بتوانند اطلاعات مورد نياز مرتبط با استاندارد را از اين طريق در اختيار داشته باشند و اين اداره كل با در اختيار داشتن يك خط اينترنت مي تواند اطلاعات مورد نياز كاربران را در بخش هاي مختلف صنعت در اختيار آنان قرار دهد. آدرس شبكه اينترنت مؤسسه www.IsiRi. org مي باشد.

اداره اوزان و مقياس ها

اداره اوزان و مقياس ها طبق ماده 4 قانون اصلاح قوانين و مقررات مؤسسه استاندارد، ترويج سيستم بين المللي يكاها به عنوان سيستم رسمي اوزان و مقياس ها در كشور و كاليبره كردن وسايل سنجش است. با توجه به اين كه هرگونه وسيله توزين بايد داراي علامت مخصوص دولتي باشد اين اداره وظايف خود را به شرح ذيل انجام مي دهد:

صدور گواهي كاليبراسيون براي باسكول هاي ثابت همكف منصوب توسط شركت هاي سازنده وسايل توزين در استان و علامت گذاري آنها، آزمون سنواتي و درخواستي از باسكول هاي ثابت همكف و تائيد صحت كار آنها از نظر استاندارد، آزمون سنواتي
( ادواري) از وسايل سنجش داخل شهر شامل انواع ترازو ( مرغي، ديجيتالي، عقربه اي خودكار) و باسكول هاي متحرك، آزمون دوره اي از باسكول هاي متحرك در ميادين ميوه و تره بار استان، آزمون دوره اي از باسكون هاي شارژ گاز مايع و كشتار گاههاي مرغ و دام استان، كاليبره، انگ گذاري و صدور گواهي كاليبراسيون براي وزنه هاي با دقت عادي و وزنه باسكول متحرك، صدور گواهي كاليبراسيون براي كليه وسايل اندازه گيري جرم از ترازوهاي دقيق و حساس آزمايشگاهي تا باسكول هاي ثابت همكف.

« استاداردهاي 9000ISO »

هدف از تدوين اين سري استاندارد به وجود آوردن الگوئي بين المللي براي پياده سازي و استقرار سيستمهاي مديريت و تضمين كيفيت بوده كه مورد استقبال فراوان در سطح دنيا قرار گرفت.

مزاياي بكارگيري استاندارد:

• بررسي مجدد فعاليتهاي سازمان براساس اهداف سازمان و رفع كاستي ها.
• شفافيت فرآيندها و شاخص ها در سازمان
• جلوگيري از دوباره كاري ها به واسطه تعريف فعاليتهاي برنامه ريزي شده و سيستماتيك.
• كاهش هزينه ها – ايجاد اطمينان و اعتماد در بيرون سازمان
• ايجاد اطمينان و اعتماد درون سازمان ( مشتري)
• افزايش توان رقابت در عرصه بين المللي.

دامنه كاربردي:

اين استاندارد در كليه سازمان هاي توليدي، خدماتي، پژوهشي و آموزشي و… كاربر دارد.

« استاندارد 14000 ISO»

استاندارد خانواده 14000 ISO شامل استانداردهاي بين المللي در رابطه با سيستم هاي زيست محيطي مي باشد.

اين استاندارد در سال 1996 ميلادي توسط كميته فني 207 سازمان ايزو به وجود آمد. يك سيستم مديريت زيست محيطي مي تواند به عنوان بخشي از سيستم جامعه مديريت به حساب آيد. اين سيستم شامل ساختار سازماني، فعاليتهاي طرح ريزي، تعريف مسئوليت ها. تعيين روشها و فرآيندها و همچنين در اختيار گيري منابع لازم براي تهيه، اجرا، بازنگري، حفظ خط مشي زيست محيطي سازمان است.

مزاياي بكارگيري استاندارد:

• ايجاد سيستمهاي مديريت زيست محيطي كه منجر به حفاظت بيشتر از محيط زيست مي شود.
• به حداقل رسانيدن موانع غير تعرفه اي تجاري و تسهيل تجارب بين الملل با توجه به بها دادن بيشتر به محيط در سازمان ها
• جلب مشتريان بيشتر و افزايش سهم بازار در سطح بين المللي
• افزايش رعايت مقررات و قوانين مربوطه به محيط زيست
• استفاده بهينه از منابع طبيعي – تسهيل تجارب بين الملل
• ايجاد ارزش افزوده بيشتر براي سازمان

دامنه كاربرد:

اين استاندارد براي كليه منابع كاربرد دارد.

« استاندارد 18001 ohsAs »

سري ارزيابي بهداشت حرفه اي ohsAs استانداردي واحد در پاسخ به نياز فوري سازمان ها طراحي نموده و اين استاندارد قابل مميزي و اخذ گواهينامه مي باشد كه به دو بخش تقسيم شده است 18001 ohsAs كه شامل مشخصاتي مي باشد كه براساس آنها گواهي كسب مي شود و 18002 ohsAs كه راهنمايي جهت پياده سازي يك سيستم مديريت بهداشت حرفه اي و ايمني مي باشد.

ساختار استاندارد 18001 ohsAs سازگار ب استانداردهاي 1996: 14001 و 2000: 9001 ISO مي باشد سازمان ها به راحتي بتوانند سيستم مديريت كيفيت محيط زيست و بهداشت و ايمني شغلي را با يكديگر ادغام كرده و سيستم واحدي را ايجاد نمايند.

مزاياي بكارگيري استاندارد:

• تفكري طرح ريزي شده و مستند در ارتباط با بهداشت شغلي و ايمني
• ساختاري روشن براي مديريت ohsAs
• ايجاد محيط كاري ايمن تر و سالم تر
• افزايش آگاهي و دانش در خصوص مديريت ايمني و بهداشت شغلي
• كاهش ريسك حوادث رويدادها و… هاي شغلي

دامنه كاربرد:

اين استاندارد در كليه سازمان هاي توليدي و خدماتي داراي كاربرد مي باشد.

« استاندارد 17025 ISO/IEC»

روند تخصصي شدن فعاليتهاي موسسات و سازمان هاي تدوين كننده استاندارد و برآن مي دارد تا نيازمندي هاي خاصي را جهت حصول اطمينان از كيفيت خدمات اين نوع سازمان ها تدوين نمايند.

17025 ISO /IEC يكي از اين استاندارد هاي تخصصي است كه براي تشريح سيستم مديريت كيفيت آزمايشگاهها تدوين شده است. اين استاندارد كه با همكاري كميته بين المللي الكترونيك ( IEC) و سازمان بين المللي استاندارد ISO تهيه شده است. الزامات خود را در دو بخش سيستم مديريت كيفيت و نيازمندي هاي فني مطرح نموده است.

مزاياي به كارگيري استاندارد:

• ايجاد اطمينان در مشتريان در خصوص خدمات آزمايشگاهها
• كسب سهم بازار مشتريان داراي گواهينامه 9000QS يا 16949 ISO/TS ( طبق الزامات اين استاندارد در سازمان هاي دارنده گواهي مذكور به استفاده از خدمات آزمايشگاههاي داراي گواهي 17025 ISO/ IEC مي باشد)
• ايجاد قابليت اخذ تاييد منفي از موسسه استاندارد ملي
• سازگاري با سيستم هاي مديريت كيفيت 9001 ISO( بخصوص براي آزمايشگاههايي كه بخش از يك سازمان بزرگ داراي گواهينامه 9001 ISO مي باشند)
• استفاده از مزاياي عمومي استقرار سيستمهاي مديريت كيفيت در سازمانها

دامنه كاربرد:

اين استاندارد براي كليه آزمايشگاههاي ارائه دهنده خدمات اندازه گيري، تست، آزمون و كاليبراسيون ( آزمايشگاههاي صنعتي) بدون توجه به تعداد پرسنل يا گستردگي محدوده فعاليتهاي آن قابل كاربرد مي باشد.

« استاندارد 16949 ISO/TS »

با وجود آنكه استانداردهاي سري 9000 ISO به دليل ماهيت مستقل خود، براي بسياري از نهادها به عنوان پايه و اساس ساختن سيستم مديريت كيفيت قرار گرفته، اما برخي از حوزه هاي، اقتصادي بخصوص، مانند صنايع خودرو كه علاقه بيشتري بر برآورد شدن خواسته هاي كيفي خود دارند اقدام به تدوين الزامات ويژه نموده اند و اجراي اين خواسته ها را براي تامين كنندگان خود الزام نموده اند.

امروزه سيستم كيفيت بر مبناي 16949 ISO/TSI را بهترين الگوي سيستم مديريت كيفيت در جهان براي صنعت خودرو مي باشد.

مزاياي به كارگيري استاندارد:

-انطباق كامل با استاندارد 2000: 9001 ISO و قابليت تلفيق بخصوص براي داده هاي توليدي كه هم براي صنعت خودرو و هم خارج از آن فعاليت مي نمايند.

-قابليت انطباق و سازگاري با استاندارد مديريت، زيست محيطي 1400 ISO

- استقرار يك سيستم مديريت كيفيت فرآيند گر كه متضمن ايجاد بهبود مداوم در سازمان و حركت به سمت مدلهاي TQM و تعالي سازمان است.

- قابليت انطباق سيستم با الزامات خودرو سازمان ايراني

- استفاده از مزاياي عمومي سيستمهاي مديريت كيفيت.

دامنه كاربرد:

اين استاندارد براي سازمانهاي توليد كننده و تأمين كننده قطعات خودرو تدوين شده است. اين مشخصه فني مي تواند براي زنجيره تأمين خودروسازي نيز استفاده شود.
( پيمانكاران فرعي، قطعه سازان طرف قرارداد با خودرو ساز)

«خط مشي كيفيت اداره ي كل استاندارد و تحقيقات صنعتي استان يزد »

اداره ي كل استاندارد استان يزد سياست هاي كل موسسه ي استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران را مطابق با قوانين و مقررات، شناسه ها و دستور العمل هاي مربوطه اجرا نموده و در اين راستا اقدامات ذيل را براي جلب رضايت هر چه بيش تر تمامي طرفهاي ذي حق و ذي نفع برآوردن نيازها و انتظارات آنها در حد مقررات و مسئوليت ها انجام مي دهد.

• گسترش اجراي تشويقي استاندارد هاي ملي از راه توسعه ي كاربرد علامت استاندارد ايران

2. نظارت دقيق بر اجراي استاندارد هاي اجباري اعم از توليدات داخلي، صادرات و واردات.

3-شفاف سازي گردش كارهاي اداره ي كل و توسعه ي نظام اطلاع رساني در چارچوب دولت، الكترونيك

4- ترغيب و گسترش مشاركت آگاهانه ي عموم مردم به ويژه نمايندگان تشكل هاي تخصصي و حرفه اي ذيربط در تدوين استانداردها و در راستاي شعار سال 2004 سازمان بين المللي استاندارد ( استاندارد هاي ملي در خدمت جامع جهاني اطلاعات)

5- توسعه ي فرهنگ استاندارد از طريق آموزش عمومي و تبليغات

6- ارتقاء كارايي، اثر بخشي، بهره وري فعاليت هاي ادارة كل

7- برتري دادن تدابير پيشگيرانه بر اقدامات اصلاح و جيراني

8- بالا بردن انظار عمومي از كيفيت محصولات، سطح استانداردها، تقويت اعتماد و گرايش جامعه به مصرف كالاهاي داراي علامت استاندارد ايران.

9- ايجاد اطمينان به مشتريان در جهت حفظ دارايي هاي آن.

به منظور سازمان دهي بهتر فعاليت ها و موفقيت بيش تر يك سيستم مديريت كيفيت منطبق با استاندارد ايران.

ايزو 9001 ( 1380) طراحي و مستقر گرديده است و در اين راستا فرآيندهاي موجود شناسايي و تعريف مي شود و به طور منظم توسط نماينده ي مديريت و تحت نظارت مدير كل مورد باز نگهداري قرار مي گيرد. از نتايج حاصله براي اتخاذ تدابير لازم در بهبود مداوم عمل كرد سيستم مديريت كيفيت اداره ي كل استفاده مي شود.

به منظور پيگيري و نظارت بر حسن اجراي سياست هاي فوق نماينده اي از سوي مدير كل تعيين گرديده است كه علاوه بر وظايف معمول خود:

الف: نسبت به ايجاد، اجرا و برقراري فرآيندهاي مورد نياز براي سيستم مديريت كيفيت اطمينان حاصل مي كند.

ب : مرتباً در مورد عمل كرد سيستم مديريت كيفيت و هرنوع نياز براي بهبود به مدير كل گزارش مي دهد.

ج: نسبت به گسترش آگاهي در مورد خواسته هاي مشتري در سراسر سازمان اطمينان حاصل مي نمايد.

با توجه به تعهدي كه كليه ي كاركنان در تحقق اين خط مشي دارند شكي نيست كه همكاران با درك كامل مفاد اين خط مشي و روش هاي اجرايي و دستورالعمل هاي ناشي از آن با علاقه و پشتكار در اجراي آنها و حفظ اعتبار اداره كل و بالطبع، موسسه نهايت جديد و مشاركت را به كار خواهند برد.

شرح وظايف : مدير كل

1- تعيين سياست ها، برنامه هاي اجرايي جهت تحقق اهداف اداره ي كل در راستاي اهداف بلند مدت و كوتاه مدت مؤسسه ي استاندارد

2- نظارت و كنترل و بازرسي برنامه هاي اجرايي

3- هماهنگي با كار گروه صنايع و معادن و اجراي مصوبات كميته ي برنامه ريزي استان

شرح وظايف : مسئول دفتر

1- رابطه ي شبكه ي دولت

2- تهيه و تنظيم ليست متقاضيان ملاقات با مدير كل

3- اقدام لازم جهت برقراري ارتباط با مدير كل و پاسخ گويي به تماس هاي تلفني

4- تنظيم برنامه هاي جلسات دفتر مديريت

5- ثبت نامه ها، اوراق، پرونده ها و ساير مكاتبات در دفتر انديكاتور و انديكس ويژه مدير كل.