مقاله در مورد کارآموزی شرکت برق

بخشی از مقاله

كارآموزي شركت برق

مقدمه
حال كه با استعانت از ذات حق اين توفيق حاصل آمده كه بتوانيم رشد و شكوفائي ميهن اسلاميان گام برداريم و در را ه تعالي ارزشهاي والاي انساني بكوشيم، كمال مسرت را دارم كه توانسته‌ام در اين راه توفيق خدمتگزاري به آحاد افراد جامعه‌ام را داشته باشم. بدين وسيله قبلاً‌ از مساعدت و همكاري مديريت محترم امور مالي و كليه همكاران ارجمندم كه در جهت ارتقاء سطح معلومات وافزايش قابليتها و توانائيهايم صبورانه كوشيده‌اند، كمال امتنان را داشته و مراتب سپاسگذاري خويش را معروض مي‌دارم.

گزارش پاياني طرح رشد و ارتقاء كه هم اكنون ملاحظه فرمائيد در ارتباط يا اطلاعات موجود از طرح و چگونگي عملكرد سيستم حسابداري اعمال شده در اداره مالي شركت توزيع نيروي برق شهرستان هادي شهر. شركت توزيع نيروي برق شهرستان هادي شهر يكي از چند شركت اقماري شركت برق منطقه‌اي آذربايجان غربي بوده كه بصورت شركت سهامي خاص درتاريخ اول اسفند ماه سال 1372 تأسيس يافته است. جهت آگاهي بيشتر در اين بخش از مقدمه به ارائه تعريفي كه از شركتهاي سهامي در قانون تجارت آمده است مي‌پردازيم:
شركت سهامي شركتي است كه با رعايت مقررات مدني راجع به شرائط صحت قرار دادها و قواعد اختصاصي قانون تجارت و ثبت شركتها و شرائط مورد توافق بين شركاء براي امور انتظامي اعم از تجارتي و غير تجارتي تشكيل و سرمايه آن به سهام تساوي القيمت تقسيم و

مسئوليت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمي سهام آنها و سود حاصله است.
با توجه به تعريف فوق شركتهاي سهامي خاص به شركتهاي اطلاق مي‌گردد كه تمام سرمايه آنها در موقع تأسيس منحصراً‌ توسط موسسين تأمين و يا تعهد گرديده باشد.

فصل اول
تعاريف و اصطلاحات

هدف تهيه گزارش:
با توجه به اهداف عالمه وزارت نيروي در جهت رشد ارتقاء پرسنل و گذراندن دوزهاي گرايش كمك كارشناسي مالي (fnc ) جهت دريافت مدرك فوق ديپلم و همچني به علت اينكه در شركت توزيع نيروي هادي شهر كتابچه يا جزوه‌اي در رابطه با نحوه عملكرد حسابداري درآمد و مشتركين اين جزوه را بنويسيم.

استفاده كنندگان از اين گزارش:
جهت كاربران درون سازماني و ادارات خدمات مشتركين و حسابداران درآمد و كارآموزان اين رشته مي‌باشد.
در حاضر اعضاء هيئت مديره اين شركت متشكل از 3 نفر بشرح نامبردگان ذيل مي‌باشد:
- آقاي مهندس سيد علي بربند: رئيس هيأت مديره
- آقاي مهندس محمد آهوي آتشين: عضو اصلي هيأت مديره
- آقاي محمد قهرماني: عضو اصلي هيأت مديره

- اين شركت از لحاظ سازماندهي واحدهاي اجرائي و تعين حيطه،‌نظارت هر يك برابر نمودارهاي سازماني،‌ آنچنان كه در شرح وظائف و مسئوليتهاي واحدهاي مختلف مشهود مي‌باشد،‌براساس ماهيت عملكرد زير مجمو عه‌هاي خود را سازماندهي نموده است. كه به نظر اين حقير داراي برخي مزايا و معايت بشرح ذيل مي‌باشد:
محاسن:
1- توجه اصلي اين نوع تقسيم بندي به مهارتهاي شغلي و تخصصي مي‌

باشد و در اين راستا مديران از نظر وظائف محوله متخصص و كارآمد مي‌باشند.
2- تسهيل درامر آموزش و تربيت افراد متخصص از طريق تخصصي كردن وظائف و مسئوليتها.
3- مديران واحدها تنها در محدوده وظائف مسئوليتهاي محوله ذينفع بوده و اين امر سبب مي‌شود تا مديريت عالي بتواند بر فعاليتهاي مديران واحدها نظارت دقيق داشته باشد و اين امر باعث سهولت در امر نظارت و كنترل سازماني مي‌گردد.

معايب:
1- مسئوليت‌ كل عملكرد فقط بر عهده مديريت ارشد هر واحد مي‌باشد.
2- با توجه به ساختار اين نوع تقسيم بندي كه همانا،‌پرورش مديران متخصص و كارشناسان و نتيجاً‌ افزايش راندمان و بهره‌وري مي‌باشد. مشكل مي‌توان مديراني يا تجارت وسيع (مديران عمومي و لازم براي ارتقاء بر رده‌هاي اجرايي بالاتر پر ورش داد. در پايان متذكر مي‌گدرم كه گزارش پاياني طرح رشد و ارتقاء اين حقير خالي از نواقص و اشتباهات نبوده، لذا متواضعانه خواستار دقت نظر مسئولين و خوانندگان محترم مي‌باشم تا در جهت رفع نواقص گزارش مذكور و افزايش اطلاعات خود بكوشم.
نمودار سازمان امور اداري و مالي حوزه ستادي

تحت نظارت حسابدار مسئول حقوق
تحت نظارت حسابدار مسئول تنظيم اسناد
تعاريف و اصطلاحات
متقاضي:
متقاضي عبارتست از شخص حقيقي يا حقوقي كه برقراري انشعاب يا انشعابلات برق و يا تغيير در قدرت را در خواست نموده ولي هنوز درخواست وي انجام نشده باشد.
مشترك:
مشترك عبارتست از شخصي حقيقي يا حقوقي كه برقراري انشعاب يا انشعابات مورد تقاضايش طبق مقررات برقرار شده باشد.
شركت :
شركت عبارتست از شركت سهامي برق كه بموجب مقررات قانوني بكار توليد،‌انتقال و توزيع نيرو و يا بخشي از اين امور اشتغال داشته و برق متقاضي را تأمين مي‌نمايد.
تبصره:
شركتهاي برق كه در مناطق آزاد تجاري و صنعتي فعاليت مي‌نمايند داراي تعرفه‌ها و آئين نامه‌هاي خاص خود هستند.
شبكه فشار ضعيف عمومي:
شبكه فشار ضعيف عمومي عبارتست از كليه خطوط هوايي يا زميني كه جهت توزيع نيرو از پستهاي عمومي توزيع در معابر و گذرگاههاي عمومي دايره شده و معمولاً‌ از طريق جعبه انشعاب يا جعبه مستقيم و يا بطور مستقيم به خطوط سرويس مربوط مي‌شوند و كلاً‌ متعلق به شركت مي‌باشند.
شبكه فشار قوي عمومي:

شبكه‌هاي فشار قوي عمومي عبارتست از كليه خطوط هوايي يا زميني و پستهاي فشار قوي با ولتاژ‌هاي HKV و بيشتر كه برحسب مورد جهت انتقال يا توزيع نيروي برق دائر مي‌گيرند و كلاً‌متعلق به شركت مي‌باشند همچنين خطوط و پستهاي هوائي و زميني با ولتاژ KV130.63 را شامل مي‌شود.
خطوط و پستهاي هوائي يا زميني با ولتاژ‌هاي KV/33.20.11 بطور اخذ شبكه فشار متوسط ناميده مي‌شوند.خطوط هوائي يا زميني و پستهاي با ولتاژ‌هاي KV/400.230 بطور اخص شبكه انتقال ناميده مي‌شوند.

خطوط نيرورساني اختصاصي:
خطوط انتقال و فوق توزيع كه شبكه عمومي موجود را به نقطه تحويل متصل مي‌كند خطوط نيرو رساني اختصاصي ناميده مي‌شوند.
وسايل اندازه‌گيري:
وسايل اندازه‌گيري عبارتند از: كنتوريا كنتورها،‌ فيوزها و ساير محلقات و كليه وسايل و دستگاههاي مربوطه كه به منظور محدود كردن يا سنجش مقدار توان و انرژي برق (اكتيو و راكتيو) طبق قرار داد در نقطه تحويل نصب مي‌گردند و كلاً‌ متعلق به شركت يا در اختيار آن مي‌باشند. محل نصب اين وسايل در تمامي موارد توسط شركت تعيين مي‌گرد.
نقطه تحويل:
عبارتست از: نقطه‌اي كه تأسيسات برقي مشترك اتصال داده مي‌شود و در آن محل وسايل اندازه‌گيري نصب مي‌شود.
قرار داد برقراري انشعاب برق:
عبارتست از: قرار داد منعقده بين شركت و متقاضي كه طبق مفاد آن انشعاب برق دائر مي‌گردد.
انشعاب برق:
عبارتست از : فراهم بودن امكانات استفاده از انرژي الكتريكي توسط خطوط سرويس و وسايل اندازه‌گيري كه طبق مقررات داير شده است.
انشعاب برق فشار ضعيف و فشار قوي:
عبارتست از: انشعاب برق تك فاز با ولتاژ 220V و سه فاز با ولتاژ 380v و انشعاب برق فشار قوي عبارتست از انشعاب برق با ولتاژ 11KV و بيشتر.
تأمين برق:

تأمين برق عبارتست از: دسترس قرار دادن توان و انرژي در نقطه تحويل با ولتاژ و فركانس مقرر موجود در شبكه،‌ اعم از اينكه توان و انرژي موجود استفاده بشود يا نشود.
انواع انشعابات برق:
الف: انشعاب برق مصارف خانگي:
به انشعاباتي اطلاق مي‌شود كه صرفاً‌ به منظور بكار انداختن و استفاده كردن و تجهيزات متعارف خانگي در واحدهاي مسكنوي دائر مي‌گردد.
واحد مسكوني در مناطق شهري عبارتست از مكاني براي زندگي كه به تشخيص شركت حداقل داراي يك اطاق و يك آشپزخانه و يك سرويس بوده و وردي آن (اعم از اينكه درب داشته باشد و يا نداشته باشد) مستقل و يا مرتبط به راهروي اشتراكي و سيم كشي آن مجزا باشد. تشخيص واحد مسكوني در روستاها بعهده شركت مي‌باشد.
ب: انشعاب برق مصارف اشتراكي:
اين انشعاب بكار انداختن تأسيسات مانند آسانسور، ‌شوفاژ،‌ تهويه مطبوع يا روشنايي عمومي و امثال آن در بلوكها و مجموعه‌هاي ساختماني مسكوني و شهركهاي مسكوني صنعتي و عمومي بطور جدا از ساير انشعابات دائر مي‌گيردد.
ج: انشعاب برق مصارف عمومي
انشعاب برق مصارف عمومي به انشعاباتي اطلاق مي‌گردد كه جهت خدمات عمومي غير انتفاعي به كار مي‌رود.

د: انشعابات برق مصارف تجاري:

انشعاباتي كه عموماً‌ براي محل كسب و تجارت دائر مي‌گردند مشمول اين تعرفه‌ مي‌باشند. ضمناً‌ مصارف انشعاباتي كه با هيچ يك از بندهاي اين ماده مطابق نداشته باشد مشمول تعرفه تجاري است.
بهاري برق مصارف اشتراكي انشعابات تجارتي نيز با تعرفه تجاري محاسبه و دريافت مي‌شوند.
ذ: انشعاب برق توليد كشاورزي:
به انشعاباتي اطلاق مي‌شود كه از نيروي برق جهت پمپاژ آبهاي سطحي،‌ زيرزميني و يا پمپاژ مجدد آب براي توليد فرآورده‌هاي كشاورزي استفاده مي‌شود و داراي پروانه معتبر بهر‌ه‌برداري از سازمانهاي آب منطقه‌اي نيز هستند.
ر: انشعاب برق توليد (صنعت و معدن):
به انشعاباتي اطلاق مي‌شود كه براي بكار انداختن و بهره‌برداري از صنايع،‌كارخانه‌ها، استخراج معادن،‌صنايع كشاورزي براي توليد فرآورده‌هاي كشاورزي و دامي در كارگاهها (مانند توليد قارچ،‌ پرورش كرم ابريشم،‌شيلات، ‌تكثير و پرورش آّبزيان در آبهاي داخلي،‌مرغداريها و دامداريها) و صنايع كوچك و صنوف توليدي استفاده مي‌شود.

ز: انشعاب برق مصارف آزاد:

اين انشعاب ويژه متقاضياني است كه تمايل به پرداخت هزينه‌هاي عمومي برقراري انشعاب برق را ندارند. برقهاي غير دائم،‌ چراغاني‌ها و تابلوهاي تبليغاتي از جمله اينگونه انشعابها محسوب مي‌گدند.
واگذاري انشعاب:
اين واحد پاسخگوئي تقاضاي مشتركين جديد در زمينه درخواست اشتراك برق تكفاز و يا سه فاز مي‌باشد در اين واحد براي متقاضيان اشتراك برق سه نوع فرم مخصوص تقاضاي انشعاب برق در نظر گرفته شده است.
فرم شماره يك : مخصوص منازل مسكوني شمالي.
فرم شماره دو: مخصوص منازل مسكوني جنوبي و يا تجاري يك طبقه
فرم شماره سه : مخصوص منازل مسكوني دو طبقه
درابتا شخص متقاضي انشعاب جديد برق با مراجعه به متصدي قبول تقاضاي انشعاب برق در يكي از امور برق نواحي 8 گانه و (برقهاي سرخس، ‌فريمان،‌چناران) برحسب مورد يكي از فرمهاي ياد شده (1، 2، 3) را تكميل نموده و تحويل مي‌نمايد، كه دراين فرم شخصي تقاضاي نام و آدرس محل نصب انشعاب را به همراه كروكي محل قيد مي‌نمايد. متصدي قبول تقاضا فرم شماهر (2108) را در دو نسخه جهت متقاضي تكميل مي‌نمايد. در گوشه سمت بالاي اين فرم شماره‌اي زده شده كه اين شماره 4 رديف مي‌باشند كه شماره مذكور موقتي مي‌با

شد. در پايان وقت اداري فرمها در دفتري وارد شده كه حاوي اطلاعات ذيل مي‌باشد:
1- متراژ زير بناي ساختمان
2- مقدار كابل مورد مصرف
3- آمپراژ مورد نياز
4- فاصله ساختمان تا نزديكترين ستون برق يا ترانس
5- توجه به ميزان بازدهي ترنس موجود در صورت واگذاري انشعاب
6- تهيه كروكي مسير حفاري در صورت نياز به آسفالت شكافي.
در صورت دادن انشعاب به صفاضي از kw 30 برق درخواستي اعم از15A ويا A 25 تكفاز يا سه فاز، مسكوني يا تجاري براي متقاضي فيشهاي 4 /چهار برگي پرنموده و پس از پرداخت وجه به بانك ملي و نگهداري دو نسخه از فيشها توسط بانك دو نسخه ديگر به انضمام پرونده به متصدي خدمات مشتركين ارجاع داده ميشود.
لازم به يادآوريست كه مبلغ اين فيشها با توجه به موارد 6 گانه فوق محاسبه و اختصاص مي‌يابد و مامور طرح و نظارت به واحد خدمات مشتركين گزارش نموده و هزينه‌هاي آن توسط رئيس خدمات و مشتركين با توجه به جدول هزينه‌هاي عمومي برقراري انشعاب برق محاسبه و براي دريافت اين گونه هزينه‌ها فيش بانكي صادر ميگردد.
پس از فيش بانكي مزبور توسط مشترك مسئول مربوطه به پرونده متقاضي شماره اشتراك داده و اين شماره را روي قبوض و فرمهاي شماره3108 و پوشه پرونده متقاضي ثبت مي‌نمايد و اطلاعات پرونده را در دفتر مشتركين ثبت نموده و فرم 3108 را به امضاء متقاضي ميرساند و نسخه مربوط به مشترك از قبوض پرداختي را به وي داده و نسخه مربوط به شركت را ضميمه پرونده مي‌نمايد.

سپس دستور كار نصب انشعاب صادر و پس از تائيد آن توسط مسئول اداري و مالي و رئيس اداره خدمات مشتركين و يا مسئول مربوطه اشتراك داده ميشود و در نوبت نصب قرار ميگيرد پس از نصب انشعاب پرونده مجددا به متصدي خدمات مشتركين ارجاع ميشود تا در دفتر مشتركين در رديف خود شماره تند كنتور و كيلووات اوليه كنتور و تاريخ نصب آن از روي فرم شماره 3108 وارد ميشود و اطلاعات آن شامل اشتراك نام
شرائط درخواست برقراري و هرگونه تغيير در برقرار انشعاب برق:

هر شخص حقيقي يا حقوقي مي‌تواند براي هر واحد مسكوني تجاري، ‌عمومي، ‌صنعتي، كشاورزي و غيره درخواست برقراري يا هر گونه تغيير در انشعاب برق را بنمايد.
قبول درخواست برقراري (يا تغيير در ) انشعاب برق منوط به حصول شرايط زير است:
الف: شركت امكانات لازم جهت برقراري يا تغيير درانشعاب برق مورد نياز متقاضي را داشته باشد.
ب: متقاضي هيچگونه بدهي بابت بهاي برق يا هزينه‌هاي تأمين برق در محل مورد نظر يا هر محل ديگري به شركت يا ساير شركتهاي برق تابعه وزارت نيرو نداشته باشد.
ضوابط برخورداري از نرخ برق مصارف توليد (صنعت و معدن):
منوط به ارائه يكي از مدارك زير از وزارتخانه‌هاي صنايع،‌معادن و فلزات، ‌جهاد سازندگي، كشاورزي يا واحدهاي تابعه آنها مي‌باشد.
ـ موافقت اصولي ـ پروانه تأسيس
ـ پروانه بهره‌برداري ـ كارت شناسائي
ـ گواهي فعاليت صنعتي
كليه مدارك نامبرده براي مدت قيد شده در آن معتبر بوده و چنانچه پس از انقضاء مدت فوق مشترك نسبت به تمديد اعتبار آنها يا ارائه يكي از مج وزهاي ديگر اقدام ننمايد، مشمو تعرفه تجاري خواهد شد.
ضوابط برخورداري از نرخ برق مصارف توليد كشاورزي:
ضوابط برخورداري از نرخ برق مصارف توليد كشاورزي منوط به ارائه پروانه معتبر بهره‌برداري از سازمانهاي آب و رعايت قدرت مجاز الكترو پمپ قيد شده در پروانه مذكور مي‌باشد.

صدور قبض المثني در صورت قصور مشترك در نگهداري آن
شرح خدمات فشار ضعيف 25A سه فاز و كمتر 30KW و بيشتر
تكفاز I‌ سه فاز III فشار ضعيف فشار قوي
تغيير مكان داخل وسايل اندازه‌گيري 36300 ريال 90750 ريال 242000 ريال طبق برآورد شركت
آزمايش وسايل اندازه‌گيري 12100 ريال 24200 ريال 242000 ريال 60500 ريال
خدمات قطع و وصل 12100 ريال 24200 ريال 42350 ريال 60500 ريال
صدور قبض المثني در صورت قصور مشترك در نگهداري آن 1210ريال 1210 ريال 42350 ريال 2420 ريال
تغيير نام 12100 ريال 24200 ريال 42350 ريال 60500 ريال
برآورد هزينه‌هاي خدماتي و لوزم مصرفي كه در جدول فوق الذكر ذكر نگرديده‌اند بعهده شركت مي‌باشد.
قطع موقت انشعاب برق:
شركت در موارد مشروحه زير انشعاب برق مشترك يا استفاده كننده را موقتاً‌ قطع خواهند نمود.
الف: در صورتيكه تنها مشترك يا مصرف كننده برق پس از تسويه حساب تقاضاي قطع موقت انشعاب برق را بنمايد.
ب: اگر مشترك يا استفاده كننده در اجراي مفاد مقررات مندرج در اين آئي

ن نامه و يا در انجام تعهدات خود در مورد انشعاب برق قصور نمايد.
پ: اگر صورتحسابهاي برق مصرفي و يا ساير بدهيها در سر رسيد مقرر پرداخت نشود.
ث: در صورتيكه امكان قرائت كنتور در سه دوره متوالي بدليل بسته بودن درب ميسر نگردد.
ج: هر گاه حكم يا قرار داد لازم الاجرا از سوي مقامات قضائي در زمينه قطع برق صادر گردد.
چ: در مورد مشتركين كشاورزي در صورتيكه سازمان آب منطقه‌اي در خواست قطع نمايد.
ح: هر گاه وزارت نيرو قطع برق استفاده كننده از برق را به شركت اعلام نمايد.

فصل دوم
حسابداري دولتي

تعريف حسابداري دولتي
حسابداري دولتي نظامي است كه اطلاعات مالي مربوط به فعاليتهاي وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتي را به منظور تصميم گيري صحيح مالي و كنترل برنامه‌هاي مصوب بودجه سالانه و منابع مالي مورد استفاده دولت با جمع آوري طبقه بندي و تلخيص و گزارش مي‌نمايد. صورتهاي مالي سازمانهاي دولتي اصولاً به منظور رفع نيازهاي اساسي زير تهيه و تدوين مي‌شوند:
1-نياز قانوني 2-نياز نظارتي 3-نياز اطلاعاتي

تفاوتهاي سيستم حسابداري دولتي و حسابداري بازرگاني

همانطور كه در ابتدا گفتيم سيستم حسابداري اداره برق يك سيستم حسابداري بازرگاني مي‌باشد لذا تفاوتهاي اين سيستم را با حسابداري دولتي بيان مي‌نمائيم:
1-صورتهاي مالي 2-نحوه ثبت اموال، ماشين آلات و تجهيزات
3-حسابهاي مستقل 4-الزام به رعايت قوانين و مقررات مالي و محاسباتي
5-كنترل بودجه‌اي 6-مبناي حسابداري دولتي با بازرگاني

تعريف مبناي حسابداري
انتخاب زمان شناسنايي و ثبت درآمدها و هزينه‌ها در دفاتر حسابداري را مبناي حسابداري مي‌گويند.
به بيان ساده‌تر مبناي حسابداري يعني اينكه در آمدها و هزينه‌ها را چه زماني شناسنايي و در دفاتر ثبت نماييم.

انواع مباني حسابداري
1-مبناي نقدي 2-مبناي تعهدي 3-مبناي نيمه تعهدي
4-مبناي تعهدي تعديل شده 5-مبناي نقدي تعديل شده

مبناي حسابداري مورد استفاده در سيستم حسابداري دولتي ايران
با توجه به تعريف هزينه در ماده 23 قانون محاسبات عمومي كشور، مبناي حسابداري نقدي تعديل شده در مورد شناسايي و ثبت هزينه‌ها در حسابداري دولتي ايران اعمال مي‌شود و در مورد درآمدها مبناي نقدي مورد استفاده است.
و اما حسابداري اداره برق كه يك حسابداري بازرگاني است، براي ثبت فعاليتهاي مالي معمولاً

مبناي حسابداري تعهدي كه يكي از اصول و مفروضات بنيادي حسابداري است بكار برده ميشود. در حسابداري تعهدي، در آمدها هنگام تحقق يا قطعي شدن و هزينه‌ها هنگام وقوع يا تحمل (بدون توجه به دوره‌اي كه در آن دريافت يا پرداخت انجام شده است) شناسنايي و در حسابهاي دوره مالي مربوط ثبت مي‌گردند استفاده از اين مبنا مستلزم ثبت حسابهاي دريافتني مربوط به كالاها و خدمات ارائه شده قبل از دريافت وجه آنها، و نيز ثبت حسابهاي پرداختني مربوط به خدمات و

كالاهاي دريافت شده قبل از پرداخت وجه آنهاست. در حسابداري دولتي، معمولاً بجاي استفاده از حسابداري تعهدي كامل، از حسابداري نقدي و ساير مبناهاي حسابداري متناسب با نوع فعاليتهاي مالي هر سازمان دولتي يا حساب مستقل استفاده مي‌شود. در حسابداري نقدي، فقط فعاليتهاي مالي مربوط به درآمدهايي كه عملاً وصول شده و هزينه‌هايي كه عملاً پرداخت شده است در حسابها منعكس مي‌گردد. بنابراين در اين مبنا، صورت حسابهاي ارسالي كه وجوه آنها هنوز دريافت نشده يا صورت حسابهاي دريافتي كه وجوه آنها هنوز پرداخت نشده است در حسابهاي دريافتني و پرداختني ثبت نمي‌شود.

سازمان مالي دستگاههاي دولتي
سازمان مالي دستگاههاي دولتي، كه وجوه و اموال و منابع مالي آنها متعلق به دولت است با مؤسسات خصوصي كه در آنها سرمايه و حقوق و مالكيتهاي فردي وجود دارد، داراي تفاوتهاي اساسي است. در اغلب كشورها، سازمانهاي دولتي در دو شكل كلي انتفاعي و غير انتفاعي ايجاد و اداره مي‌شود. سازمانهاي دولتي انتفاعي هزينه‌ها را معمولاً از محل درآمدهاي خود كه با فروش كالا و خدمات تحصيل مي‌نمايند، تأمين مي‌كنند. بنابراين، سيستم حسابداري اين نوع سازمانها بايد امكان شناسايي درآمدها وهزينه‌هاي واقعي هر سال مالي و مقايسه آنها با يكد

يگر و تعيين ميزان داراييها، بدهيها و ارزش ويژه را در پايان سال مالي فراهم نمايد. سازمانهاي دولتي غير انتفاعي هزينه‌هاي خود را از محل مالياتها، عوارض و ساير وجوه دريافتني از محل اعتبارات مصوب تأمين مي‌كنند. اين نوع سازمانها بايد در پايان هر دوره مالي، صورت درآمدها، هزينه ها، داراييها، بدهيها و مازاد خود را تهيه نمايند.

مقاصد و اهداف سازمان مالي دستگاههاي دولتي
1- ايجاد مكانيسم و روشهاي مناسب براي كنترل درآمد و ساير دريافتها.
2- برقراري روشهاي مناسب جهت كنترل وجوه نقد، اسناد و اوراق بهادار.
3- اعمال كنترلهاي متمركز بر هزينه‌هاي جاري و هزينه‌هاي سرمايه اي.
4- ايجاد روشهاي مناسب جهت كنترل اموال، ماشين آلات و تجهيزات.
5- فراهم نمودن امكان كنترل نحوه اجراي برنامه‌ها و طرحها و فعاليتها.
6- كنترل عمليات و فعاليتهاي كاركنان سازمانهاي دولتي در انجام وظايف مالي.
7- حقايق مربوط به وضع درآمدها و هزينه ها، دريافتها، پرداختها براي اطلاع همگان.
كنترل و ارزيابي برنامه‌هاي مصوب
به منظور ايجاد امكانات و اطلاعات لازم براي تنظيم برنامه‌ها و سياستهاي اقتصادي و مالي آينده سازمان حسابداري دولتي بايد تسهيلات لازم را براي ارزيابي نحوه اجراي برنامه‌ها و عمليات مصوب فراهم آورد.

كنترلهاي مالي در سازمانهاي دولتي

ارزيابي عملكرد سازمانهاي دولتي به مراتب مشكلتر از مؤسسات بازرگاني است.
زيرا ميزان كارآيي سازمانهاي دولتي فقط با ارزيابي خدمات و حاصل نهايي برنامه‌ها و فعاليتهاي اجرا شده كه اثر مستقيم بر رفاه، امنيت، بهداشت، آموزش و بطور كلي سطح زندگي مردم دارد، امكان پذير است. براي ارزيابي خدمات ارائه شده توسط سازمانهاي دولتي، هزينه‌هاي انجام شده براي برنامه، طرحها و فعاليتهاي مصوب با نتايج حاصل از اجراي آنها ارتباط داده مي‌شود.
خصوصيات سيستم كنترلهاي مالي

به منظور نيل به اهداف و مقاصد مذكور، سيستم كنترلهاي مالي سازمانهاي دولتي بايد داراي خصوصيات زير باشد:
1- تشكيلات سازماني مناسب كه وظايف و مسئوليتهاي سازمان و واحدهاي تابع آن و نيزپستهاي سازماني و شرح وظايف، اختيارات و مسئوليتهاي هر يك از آنها را به نحو روشن و قابل درك نشان دهد.
2- وجود تشريفات، مراحل و روشهاي مربوط به پيشنهاد با تصويب، انجام ثبت طبقه‌بندي و تلخيص فعاليتهاي مالي و نگاهداري و حفظ وجوه و اموال سازمان.
3- وجود سيستمي كه در آن، براي برنامه ريزيها و تصميم گيريهاي مالي، از دفاتر حسابها و صورتهاي مالي استفاده صحيح و كامل به عمل آيد و تدوين و ارائه
استانداردها، موازين و معيارهايي كه نتايج واقعي حاصل از اجراي برنامه‌ها و
فعاليتها با آنها تطبيق و مقايسه گردد.
اصول و موازين حسابداري
اصول و ضوابط مهم حسابداري بازرگاني عبارت است از:

1- اصل تفكيك شخصيت حقوقي مؤسسات از شخصيت حقيقي صاحب يا صاحبان آنها.
2- اصل واحد پول در حسابداري.
3- اصل لزوم قبول دوره مالي.
4- اصل دوام فعاليتهاي مالي مؤسسات.
5- اصل تعيين ارزش اقلام دارائي بر اساس قيمت تمام شده
6- اصل واقعيت

7- اصل تساوي دارائي، با بدهي و سرمايه
8- اصل همانندي (همانندي اصطلاحات حسابداري و مالي و طبقه بندي متحد الشكل حسابها)
9- اصل ثبات رويه
10- اصل افشاء حقايق.
11- اصل احتياط
12- اصل وضع هزينه‌هاي يك دوره از درآمدهاي همان دوره.
13- اصل قابليت اغماض از نكات غير قابل توجه.
14- گزارش نويني
15- حسابرسي (مميزي حساب)
16- اصل سازمان.
رعايت و پيروي از اين اصول و ضوابط در حسابداري دولتي نيز لازم و ضروري است.
اصول و موازين مخصوص حسابداري دولتي
علاوه بر ضوابط و قواعد ذكر شده برخي اصول و موازين خاص نيز بايد در سيستم حسابداري دولتي پيروي و اجرا شود، اهم اصول مخصوص حسابداري دولتي ذيلاً مورد مطالعه قرار مي‌گيرد:
حسابهاي مستقل براي وجوه دولتي:
يكي از خصوصيات حسابداري دولتي نگاهداري حسابهاي جداگانه براي انواع مختلف وجوه دولتي است. بطور كلي يكي از هدفهاي اساسي ايجاد حسابهاي مستقل برقراري سيستم بهتري براي كنترل فعاليتهاي دولت و تطبيق انها با مقررات موضوعه مي‌باشد و تعداد اين حسابها نبايد بيش از حد لزوم باشد.
حسابداري بودجه اي
بودجه عبارت است از برنامه كامل عمليات يك سازمان كه بصورت ارقام و اعداد نمايش داده شده است و مربوط به يك مدت معين از زمان مي‌باشد. بودجه سندي است كه حاكي از اراده قانونگذار راجع به حدود فعاليتهاي مالي و دخل و خرج موسسات عمومي مي‌باشد، و بهترين وسيله براي كنترل عمليات بشمار مي‌آيد. به منظور برقراري اين كنترل و پيروزي از پيش بيني آن بودجه (اصل كنترل بودجه) سازمانهاي دولتي ناچار از ايجاد سيستم حسابداري بودجه‌اي مي‌باشند.

تقدم روش حسابداري تعهدي در ثبت اقلام هزينه
سيستم حسابداري تعهدي و مزاياي آن در صفحات قبل مورد بحث قرار گرفت. در حسابداري دولتي استفاده از روش حسابداري تعهدي در مورد ثبت اقلام هزينه مهم‌تر از بكار بردن اين شيوه در مورد ثبت درآمدها تلقي مي‌شود.

تامين اعتبار و ايجاد تعهد

در نتيجه لزوم ايجاد حسابهاي مستقل براي وجوه دولتي و استفاده از سيستم حسابداري و بودجه‌اي از موسسات عمومي، پرداخت كليه مخارج اين موسسات بايد قبلاً تعهد شود. انجام شدن اين تعهد در عرف اداري ايران تامين اعتبار ناميده مي‌شود.
نبودن حسابداري سود و زيان
سازمانهاي عمومي به منظور كسب سود تاسيس نمي‌شوند. بنابراين حسابداري سودو زيان نيز در اين قبيل موسسات وجود ندارد مگر در برخي سازمانهاي عام المنفعه از قبيل تاسيسات برق، آب گاز و تلفن. بطور كلي در سازمانهاي دولتي حسابداري درامد وهزينه به جاي حسابداري سود و زيان مورد عمل مي‌باشد.
نبودن حسابهاي سرمايه
درحسابداري دولتي حسابهايي كه حاكي از علاقه مالكيت افراد نسبت به اموال دولتي باشد وجود ندارد، در اين سيستم حسابهاي نظير حساب سرمايه شركاء و سهام سرمايه و نظاير آن را كه در حسابداري موسسات بازرگاني وجود دارد، نمي‌توان يافت.
تقدم مقررات و قوانين
در كليه مراحل ثبت، طبقه بندي، تلخيص حسابها، و تفسير نتايج حاصل تبعيت از اصول و موازين فن حسابداري و مقررات و قوانين ضروري است. اما در حسابداري دولتي چنانچه نظر قانونگذار يا مقررات اجرائي سازمانها با اصول و موازين و روشهاي قبول شده حسابداري تناقص و مغايرت داشته باشد. قوانين و مقررات مرجح و لازم الرعايه است.
اصل تفكيك اقلام ثابت
در حسابداري دولتي بايد اقلام ثابت، مانند دارائي ثابت و بدهي بلند مدت در حسابهاي مستقل و جدا از اقلام جاري (دارائي جاري و بدهي جاري) نگاهداري شود. علت اساسي اين امر اين است كه اقلام دارائي ثابت معمولاً قابل مصرف براي هزينه‌هاي جاري نيست. و همچنين قروض بلند مدت از محل درآمدهاي جاري پرداخت نمي‌شود.

لزوم پروي از اصول و موازين حسابداري بازرگاني در سازمانهايي كه از طريق موسسات انتفاعي خصوصي اداره مي‌شوند

تعدادي از سامازنهاي وابسته به دولت و شهرداريها به شكل موسسات بازرگاني خصوصي اداره مي‌وش د. اين سازمانها مشمول همه محدوديتهاي سياسي، خصوصيات و طرز اداره و كنترل مالي كه در ادارات دولتي وجود دارد نمي‌باشد. سرمايه اين موسسات كلاً يا بعضاً متعلق به دولت است يا اينكه دولت بزرگترين سهامدار آن بشمار مي‌آيد. هدفهاي اين قبيل سازمانها غالباً توسط مقامات دولتي تعيين مي‌شود. و فعاليت اكثر آنها عبارت است از انجام دادن خدمات عام المنفعه يا توليد و فروش كالاهاي مورد نياز مردم.

در اين گونه سازمانها بايد سيستم حسابداري و طرز نگاهداري و طبقه بندي حسابها، تا جائي كه قوانين و مقررات اجازه مي‌دهد، تابع اصول و موازين حسابداري بازرگاني و صنعتي باشد.
از جمله سازمان يا دستگاه دولتي كه مي‌توان نام برد و سيستم حسابداري و طرز نگاهداري و طبقه بندي حسابهاي ان بايد تابع اين اصول باشد؛ اداره برق است كه بيشتر يا نوع حسابداري آن اشنا مي‌شويم.

طبقه بندي حسابهاي موسسات دولتي
تعيين تشخيص حسابهائي كه بايد در سازمانهاي دولتي نگاهداري شود. و طبقه بندي صحيح اين حسابها، ضروري و داراي اهميت خاص است. مهمترين مقاصد طبقه‌بندي حسابهاي موسسات دولتي عبارت است از :
1- برقراري سيستم واحد حسابداري در موسسات وابسته به دولت و اجراي اصل ثبات رويه در حسابداري ادارت دولتي
2- كمك به تهيه و اجراي بودجه
3- كمك به تعيين قيمت تمام شده در سازمانهايي كه سيستم حسابداري بهاي تمام شده دارند.
4- تسهيل تهيه گزارشها و صورت حسابها و نمايش نتيجه فعاليتهاي مالي
5- تهيه و تنظيم امارهاي مالي و اقتصادي
6- اقدام به مطالعات و بررسي‌هاي مقايسه‌اي در عملكرد موسسات دولتي
طبقه بندي حسابها در هر سازمان بايد به دقت و با توجه به وضع خاص آن سازمان بعمل آيد و داراي شرايط زير باشد:

الف- با حجم فعاليتهاي سازمان تطبيق كند و شامل كليه حسابهاي مورد لزوم باشد
ب-وضع هر رشته از فعاليتهاي را كه در موسسه مورد نظر انجام مي‌شود بوضوح نشان دهد.
ت- انجام شدن مراحل مختلف حسابداري و بخصوص تنظيم حسابها را در دفتر كل به نحو ساده و آسان ممكن سازد.
ث- تا حدودي داراي قابليت انعطاف باشد.

انواع حساب را مي‌توان به انحاء مختلف طبقه بندي كرد، روشي كه در اين جا براي طبقه بندي حسابهاي دولتي بكار خواهد رفت عبارت است از طبقه بندي حسابهاي درامد و حسابهاي هزينه، و همچنين معرفي حسابهاي مهمي كه در ترازنامة يك موسسه دولتي ممكن است وجود داشته باشد.

طبقه بندي حسابهاي ترازنامه سازمانهاي دولتي
ترازنامه‌اي كه ملاحظه مي‌شود نمونه‌اي از انواع و طبقه بندي حسابهاي مهم مربوط به ترازنامه را در موسسات دولتي نشان مي‌دهد. بايد توجه داشت كه ترازنامه ذيل فقط به عنوان يك نمونه مي‌باشد. بديهي است، حسابهاي مذكور در اين ترازنامه شامل كليه حسابهايي كه ممكن است در يك موسسه دولتي وجود داشته باشد نيست. همچنين ممكن است برخي از موسسات دولتي بعضي از اين حسابها را كه در ترازنامه ذكر شده است دارا نباشند.

طبقه بندي حسابهاي ترازنامه مبلغ
عنوان حسابهاي مستقل براي وجوه دولتي

الف- دارائي و ساير اقلام بدهكار
1- دارائي
دارائي - بغير از دارائي ثابت
صندوق - (وجه نقد - موجودي در بانكها)
تنخواه گردان
بدهكاران (مطالبات)
كسر مي‌شود : اندوخته براي ماطلبات مشكوك الوصول اسناد كسر مي‌شود: اندوخته براي اسناد مشكوك الوصول ماليات دريافنتي ـ جاري (سفته‌هاي وصولي)
كسر مي‌شود : ماليات جاري مشكوك الوصول ماليات دريافتي - معوقه
كسر مي‌شود : ماليات معوقه مشكوك الوصول حقوق دولت براي اموال موديان مالياتي
كسر مي‌شود : اقلام مشكوك الوصول

طبقه بندي حسابهاي ترازنامه مبلغ
عنوان حسابهاي مستقل براي وجوه دولتي
بدهي ساير حسابهاي دولتي
بدهي ساير سازمانهاي دولتي
وجوه دريافتي بابت خدمات خاص با افراد و موسسات
موجوديها:

موجودي كالا (شامل كالاي خريداري شده ساخته شده و در جريان ساخت)
موجودي ملزومات
پيش پرداختنها(پيش پرداخت بهره، پيش پرداخت بيمه و...)
سرمايه گذاريها
سود و بهره دريافتني از محل سرمايه گذاريها
دارائي ثابت:
زمين
ساختمان
كسر مي‌شود : ذخيره استهلاك براي ساختمان اعياني غير از ساختمان
كسر مي‌شود : ذخيره استهلاك
ماشين آلات
كسر مي‌شود : ذخيره استهلاك براي ماشين آلات
اثاثيه
كسر مي‌شود : ذخيره استهلاك براي اثاثه
2- ساير اقلام بدهكار
پيش بيني درآمد (درآمد پيش بيني شده در بودجه)
كسر مي‌شود : درامد ( وصول شده - تمتة بستانكار)
ذخيره پيش بيني شده براي استهلاك اوراق قرضه
كسر مي‌شود : اندوخته استهلاك اوراق قرضه (تمته بستانكار)

طبقه بندي حسابهاي ترازنامه مبلغ
عنوان حسابهاي مستقل براي وجوه دولتي
اوراق قرضه مجاز (صادر نشده)
ب- بدهي (ديون) و ساير اقلام بستانكار
1- بدهي
بدهيها - بغير از بدهيهاي طويل المدت
اسناد هزينه پدراختني
ساير اسناد پرداختني (سفته‌هاي بانكي پرداختني)
بستانكاران
وجوه پرداختني در اجراي آراء محاكم صالحه
وجوه پرداختني بابت قراردادها (طلب پيمانكاران)
وجوه پرداختني به پيمانكاران بابت تضمين حسن انجام كار
بدهي ساير حسابهاي دولتي

بدهي به ساير سازمانهاي دولتي
وجوه پرداختني بابت حقوق بازنشستگان
اوراق قرضه پرداختني كه موعد پرداخت آنها رسيده است
بهره پرداختني - جاري
پيش دريافت ماليات
حقوق پرداختني (ديون بابت مقرري كارمندان)
بدهيهاي طويل المدت
اوراق قرضه پرداختني
ساير قروض پرداختني طويل المدت
بهره پرداختني - طويل المدت
2- ساير اقلام بستانكار
اعتبارات پيش بيني شده در بودجه
كسر مي‌شود : هزينه‌ها (اعتبارات مصرف شده تمتمه بدهكار)
طبقه بندي حسابهاي ترازنامه مبلغ
عنوان حسابهاي مستقل براي وجوه دولتي
تعهدات تمته بدهكار
اندوخته براي پرداخت تعهدات
اندوخته براي استهلاك اوراق قرضه
اندوخته براي پرداخت حقوق بازنشستگي
موجود حسابهاي وجوه اماني
پ-مازاد

مازاد تخصيص نيافته

در مقابل هر كدام از عناوين مذكور در ترازنامه اعداد مربوط به هر يك از حسابهاي مستقل در ستون مخصوص همان حساب نوشته مي‌شود.
در مطالعه ترازنامه فوق بايد نكات زير مورد توجه قرار گيرد:
1- هر يك از ستونهايي كه در سمت چپ اين ترازنامه قرار دارد به ثبت ارقام مربوط به يكي از حسابهاي مستقل براي وجوه دولتي اختصاص دارد.

2- بعضي از عناوين مذكور در اين ترازنامه فقط مربوط به يكي از حسابهاي مستقل دولتي مي‌باشد. ولي برخي ديگر از عناوين مربوط به بيش از يك حساب است و در مقابل آن ارقامي در دو يا چند ستون نوشته مي‌شود.
3- مي توان ترازنامه موسسات دولتي را به نحو ديگري نيز طبقه بندي و حسابها را بر حسب اينكه حسابهاي تخميني (بودجه‌اي ) يا حسابهاي تحقيقي(سرمايه اي) باشند تقسيم بندي كرد.
4- در اين ترازنامه حسابها به 3 گروه اصلي تقسيم شده‌اند : دارائي - بدهي - مازاد
حسابداري بودجه اي
عبارت است از حسابهائي است كه وضع اجراي بودجه را در هر زمان نشان مي‌دهد. مثلاً: پيش بيني يا درمآند پيش بيني شده در بودجه يكي از حسباهاي بودجه‌اي است كه در حقيقت معرف دارائي نمي‌باشد بلكه حاكي از اقلامي است كه انتاظ مي‌رود در آينده نزديك در شمار دارائي‌هاي موسسه قرار مي‌گيرد.

حسابهاي سرمايه‌اي
برخلاف حسباهاي بودجه اي، حاكي از دارائي و ديون و ديون واقعي موسسه مي‌باشد. مانند: حساب صندوق، حساب بدهكاران، حساب بستانكاران و حساب اوراق قرضه پرداختني.

دارائي جاري
دارائي جاري عبارت است از وجه نقد و ساير اقلام دارائي كه قابليت تبديل آنها به نقد زياد است. و انتظار مي‌رود در آينده نزديك و در جريان عادي فعاليتهاي مالي يك موسسه (معمولاً در دوره مالي يا سال مالي آينده) به نقد تبديل شود. مانند: صندوق (وجه نقد)، موجود در بانكها، ‌اسناد دريافتني انواع و طبقه بندي حسابهاي دارائي در سازمانهاي مختلف ممكن است با توجه به نوع فعاليتهاي مالي سازمانها تغيير كند. در اين ترازنامه بجاي عنوان دارائي جاري كه معمولاً در ستون دارائي

ترازنامه موسسات بازرگاني ديده مي‌شود عنوان دارائي - بغير از دارائي ثابت انتخاب شده است. زيرا حسابهائي كه تحت اين عنوان آمده است علاوه بر انواع دارائي جاري شامل برخي اقلام ديگر از قبيل سرمايه گذاريها نيز مي‌باشد. بعضي از حسابهاي دارائي جاري نيز به چند حساب تفكيك شده مانند حساب بدهكاران، ماليات دريافتني، جاري ماليات دريافتني - معوق - بدهي ساير حسابهاي و سازمانهاي دولتي و … تقسيم شده است.

دارائي - بغير از دارائي ثابت
1- صندوق (موجودي نقدي)
2- موجودي در بانكها
3- تنخواه گردان
4- بدهكاران
5- اسناد دريافتني
6- ماليات دريافتني - جاري
7- ماليات دريافتني - معوق
8- حقوق دولت نسبت به اموال موديان مالياتي

9- بدهي ساير حسابهاي دولتي
10- بدهي ساير حسابهاي دولتي
11- وجوه دريافتني بابت خدمات خاص به اشخاص و موسسات
12- موجوديها
13- پيش پرداختها

14- سرمايه گذاريها
15- سود، و بهره دريافتني از محل سرمايه گذاري ها.
ذيلاً برخي از حسابهاي دارائي - بغير از دارائي ثابت به اختصار تعريف و مطالعه مي‌شود.

ماليات دريافتني - جاري و معوق
معمولاً، سازمانهاي دولتي هنگام تنظيم ترازنامه مبالغي از موديان مالياتي بابت ماليات قطعي شده آنان طلبكار است. اين نوع طلب موسسات دولتي را مي‌توان بدو گروه تقسيم كرد:
يكي ماليات سال جاريكه هنوز به حبطه وصول در نيامده ديگري ماليات معوق سالهاي قبل كه وصول آن بعهده تعويق افتاده است.
بدهيهاي ساير حسابهاي دولتي
يكي از خصوصيات حسابداري دولتي وجود حسابهاي مستقل براي وجوه دولتي است و هر يك از اين حسابها يك واحد كامل حسابداري و داراي دارائي، بدهي، درآمد، هزينه، و مازاد مخصوص به خود مي‌باشد.
بنابراين ممكن است يكي از اين حسابها از يك يا چند حساب ديگر مطالباتي داشته باشد. اين مطالبات تحت عنوان (بدهي ساير حسابهاي دولتي) در شمار اقلام دارئي در تراز نامه آن حساب ذكر مي‌شود.

بدهيهاي ساير سازمانهاي دولتي
موجودي اين حساب معرف مطالباتي است كه يك موسسه دولتي از ساير سازمانهاي دولتي دارد.
وجوه دريافتني بابت انجام دادن خدمات خاص به نفع اشخاص و موسسات.

سرمايه گذاريها

هر موسسه دولتي ممكن است به موجب برخي قوانين و مقررات و تحت شرايط خاص مقداري از وجوه نقد خود را به مصرف سرمايه گذاريهايي در موسسات خصوصي يا عمومي يا تحصيل تعدادي اوراق بهادار و خريد تمام يا قسمتي از تاسيسات انتفاعي، برساند، سرمايه گذاريهاي موسسات دولتي غالباً به منظور معيني بعمل مي‌آيد.

دارائي ثابت
دارائي ثابت عبارت است از اقلامي از دارائي است كه طبيعتاً غير منقول و ثابت مي‌باشد، مانند زمين و ساختمان و يا به جهت تخصيص آنها به امر معين و به سبب اينكه در جريان مادي فعاليتهاي مالي يك موسسه دچار تغييرات عمده نمي‌شود و مورد خريد و فروش و نقل و انتقال قرار نمي‌گيرد به اين اسم ناميده مي‌شود، ماشين آلات، وسائط نقليه، اثاثه و امثال آنها را مي‌توان نام برد.
روشهاي مهم تحصيل دارايي ثابت
1- قسمت اعظم دارائي ثابت موسسات دولتي عبارت از ساختمان و تاسيساتي است كه توسط اين موسسات ساخته شده است، و هر روز نيز بر تعداد اين قبيل دارائي ثابت افزوده مي‌شود.
2- دومين طريق تحصيل دارائي ثابت در موسسات دولتي عبارت است از خريد انواع
اين دارائي زمين و بيشتر اقسام دارائي ثابت منقول مانند اثاثه و ماشين آلات و در برخي از موارد ساختمان به اين ترتيب به ملكيت سازمانهاي دولتي در مي‌آيد.
3- قسمت از دارائي ثابت سازمانهاي دولتي ممكن است بصورت وقف يا هبه توسط اشخاص و موسسات خصوصي به دولت واگذار شده باشد.
4- گاهي نيز بعضي ا زموسسات دولتي قسمتي از دارائي ثابت خود را از سازمان دولتي ديگر دريافت مي‌دارند. همچنين ممكن است يك واحد دولتي قسمتي از دارائي ثابت خود را كه احتياج ندارد به سازمان ديگر بدهد.
5- در برخي موارد استثنايي ممكن است يك موسسه دولتي به جاي فروش و حراج تمام يا قسمتي از اموال موديان مالياتي، كه به منظور وصول ماليات دولت توقيف شده است شخصاً آنها را تصاحب كند.
حسابهائي را كه مي‌توان تحت عنوان دارائي ثابت در ترازنامه آورد عبارتند از:
1- زمين 2-ساختمان 3-اعياني غير از ساختمان

4- ماشين آلات 5- اثاثه

اعياني غير از ساختمان
بايد توجه داشت كه اعياني يا اعيان عبارت از اموال مادي است كه در خارج موجود
مي باشد و بوسيله حس لامسه مي‌توان آنها را لمس نمود مانند: خانه، باغ و امثال آن. عنوان اعيان غير از ساختمان در ترازنامه شامل همه نوع اعياني غير از ساختمان مي‌باشد.
ساير اقلام بدهكار
حسابهائي كه در ترازنامه موسسات دولتي تحت عنوان (ساير اقلام بدهكار) قرار مي‌گيرد اكثر مبالغي را كه احتمالاً در آينده نزديك به دارائي سازمان افزود. خواهد‌شد نشان مي‌دهد. اين حسابها در دفاتر دارائي تتمه بدهكار مي‌باشد.

پيش بيني درآمد
حساب پيش بيني درآمد يا درآمد پيش بيني شده در بودجه در آغاز دوره مالي در دفاتر حساب افتتاح و معادل درآمدي كه در سند بودجه براي دوره مالي پيش بيني شده است بدهكار مي‌شود و طرز ثبت آن در دفتر روزنامه عمومي شرح زير مي‌باشد: (پيش بيني درآمد بيشتر از اعتبارات باشد)
درآمد پيش بيني شده ***
اعتبارات پيش بيني شده ***
مازاد تخصيص نيافته ***
(پيش بيني درآمد كمتر از اعتبارات باشد)
درآمد پيش بيني شده ***
مازاد تخصيص نيافته ***
اعتبارات پيش بيني شده ***

ذخيره پيش بيني شده براي استهلاك اوراق قرضه
موجودي اين حساب اندوخته‌اي است كه به تدريج و در سالهاي بين تاريخ دريافت وام و سررسيد پرداخت آن به حساب مذكور منظور مي‌شود.

اوراق قرضه مجاز (صادر نشده)
هنگامي كه در يك موسسه دولتي به صدور فروش اوراق قرضه احساس احتياج شود و مراتب مورد تاييد و تصويب قانونگذار نيز قرار گيرد، در صورتي كه از اجازه و تصويب تماماً استفاده شود و اوراق قرضه براي انتشار آماده گردد، معادل مبلغ اوراق قرضه‌اي كه صدور آن تجويز شده است حساب اوراق قرضه پرداختني در دفاتر بستانكار و حساب اوراق قرضه مجاز صادر نشده بدهكار مي‌شود.
اوراق قرضه مجاز صادر نشده ***

اوراق قرضه پرداختني ***
به تدريج كه اين اوراق قرضه به فروش مي‌رسد، حساب اخير معادل مبلغ اوراق فروخته شده بستانكر مي‌شود. به عبارت ديگر، باقي مانده اين حساب در تاريخ تنظيم ترازنامه، اوراق قرضه مجاز حاضر براي فروش را كه احتمالاً بعد از تاريخ ترازنامه به فروش مي‌رسد نشان مي‌دهد.

بدهيهاي جاري
بدهيهاي جاري عبارت از ديوني است كه بايد در عرض مدتي كوتاه و غالباً از محل دارائي جاري يك موسسه پرداخت شود. انواع مهم بدهي جاري عبارت است از حساب بستانكاران، اسناد پرداختني و پيش دريافت درآمد.
در ترازنامه نمونه هر يك از اقسام بدهي جاري به چند حساب تقسيم و تحت چند عنوان طبقه بندي شده است. مثلاً در ترازنامه مذكور حساب بستانكاران به حسابهاي بستانكاران وجوه پرداختني به منظور اجراي آزاد محاكم صلاحيتدار، طلب پيمانكاران، بدهي به ساير حسابهاي دولتي، بدهي به ساير سازمانهاي دولتي، مطالبات جاري بازنشستگان، بهره پرداختني و ديون بابت مقرري كارمندان تقسيم شده است. همچنين، حساب اسناد پرداختني شامل حسابهاي (اسناد هزينه پرداختني)، (ساير اسناد پرداختني ) و (اوراق قرضه پرداختني كه موعد پرداخت آنها رسيده است) مي‌باشد.
حسابهائي كه تحت عنوان ( بدهيها - بغير از بدهي‌هاي طويل المدت) بايد در آينده نسبتاً دور پرداخت شود بدهيهاي ثابت، يا طويل المدت ناميده مي‌شود.
بدهيها - بغير از بدهيهاي طويل المدت
1- اسناد هزينه پرداختني

2- ساير اسناد پرداختني
3- بستانكاران
4- وجوه پرداختني در اجراي آراء محاكم صلاحيتدار
5- وجوه پرداختني بابت قراردادها (طلب پيمانكاران)
6- وجوه پرداختني به پيمانكاران بابت تضمين حسن انجام كار
7- بدهي به ساير حسابهاي دولتي
8- بدهي به ساير سازمانهاي دولتي

9- وجوه پرداختني بابت حقوق بازنشستگان (مطالبات جاري)
10- اوراق قرضه پرداختني كه موعد آنها رسيده است.
11- بهره پرداختني - جاري
12- پيش دريافت ماليات
13- حقوق پرداختني (ديون بابت مقررري كارمندان)
ذيلاً درباره حسابهاي مذكور در فوق به اختصار توضيحاتي داده مي‌شود :

اسناد هزينه پرداختني
يكي از روشهاي برقراري كنترل پرداختها در موسسات دولتي كسب مجوز كتبي و موافقت مقامات صلاحيتدار (معمولاً بيش حسابداري و متصديان حسابرسي قبلي) براي پرداخت هر يك از اقلام هزينه و خريد مي‌باشد. اين مجوز در فرم خاصي به نام سند هزينه تحصيل مي‌شود.

ساير اسناد پرداختني
سازمانهاي دولتي نيز ممكن است مانند موسسات خصوصي داراي حساب اسناد يا سفته‌هاي پرداختني باشند. اين قبيل اسناد معمولاً توسط موسسات دولتي براي تهيه پول به منظور انجام دادن مخارج جاري صادر مي‌شود. صدور اين قبيل اسناد منوط به تحصيل مجوز از مقامات قانوني مي‌باشند.