بخشی از مقاله
چکیده:
استفاده از پرتوهای یونیزان امری اجتنابناپذیر است .تعیین مقدار اشعهای که پرتوکار دریافت میکند از کارهای اصلی مراکز حفاظتی بوده، تا با استفاده از روشهای مناسب حفاظتی، میزان دزهای دریافتی را بکاهند. با وجود پیشرفتهای بسیاری در اندازهگیری عملی، دزیمتری با دقت زیاد امکانپذیر نیست. این امر سبب ظهور روشهای محاسباتی مونتکارلو شده است. در این مطالعه با استفاده از کد MCNPX، به بررسی دز دزیافتی اعضای بدن پرتوکارهنگام کار با رادیودارو Tc-99m پرداخته شده است. با استفاده از فانتومMIRD و با شبیهسازی روپوش سربی و گلوباکس، تاثیر انواع حفاظها بررسی شده است. به طوری که گلوباکس به عنوان موثرترین حفاظ انتخاب شده است.
کلمات کلیدی: دزیمتری پرتوکاران MCNPX,
مقدمه :
کاهش پرتوگیری کارکنان نیاز به آگاهی از نحوهی پرتوگیری، میزان پرتوگیری و میزان تاثیر روشهای کاهش پرتوگیری از طریق اندازهگیری دارد. بدیهی است که کاهش پرتوگیری کارکنان با در نظر گرفتن مفهوم آلارا1 تنها از طریق استناد به نتایج اندازهگیری صحیح و معقول خواهد بود .[1] منابع پرتوگیری پرتوکاران پزشکی هسته ای شامل پرتوگیری از رادیوداروی مورد استفاده و همچنین بیماران پرتوزا میباشد. در اسپکت2 دز اندازهگیری شده در آمادهسازی رادیوداروها بیشتر از دز دریافتی در طول تزریق است زیرا اکتیویتهای که در طول آمادهسازی در دست پرتوکار است و همچنین زمانی که برای آمادهسازی و تقسیم رادیودارو طول می کشد بیشتر از زمان تزریق رادیودارو به بیمار است .[2]از آنجایی که بیشترین میزان پرتوگیری دست کارکنان در قسمت هاتلب3 میباشد، در این پژوهش افرادی که فعالیتهای مختلفی در هاتلب، از دوشیدن ژنراتور تا تهیه رادیودارو را انجام میدهند، بررسی میشوند.
با توجه به مطالعات انجام شده در زمینهی دز دریافتی دست پرتوکار در طول آمادهسازی رادیودارو به روش شبیهسازی مونتکارلو، همخوانی خوبی بین کد MCNPX و دزیمتری عملی مشاهده شده است، به طوری که مقادیر محاسبه شده از شبیهسازی در محدودهی اندازهگیری شده با TLD قرار دارد .[3] بنابراین با اطمینان از صحت و دقت کد، پروسهی شبیهسازی دز دریافتی اعضای مختلف بدن پرتوکار با استفاده از فانتوم ریاضی سه بعدی MIRD، انجام میشود.در صورتی که شبیهسازی به طور دقیق انجام گیرد، قادر به پیشبینی و تعیین توزیع دز در محیط هدف خواهد بود. کاربرد روزافزون این روشها و افزایش دقت و صحت آنها در شرایط مختلف پرتودهی، سبب شده است که از روش مونتکارلو به عنوان یک روش استاندارد در دزیمتری یاد شود.[4] بنابراین با این شبیهسازی دز هر نقطهی مورد نظر از بدن پرتوکار ناشی از سرنگ و ویال با حفاظها و ضخامتهای مختلف بررسی می شود.
روش کار :
در این مطالعه میزان پرتوگیری بدن پرتوکاران پزشکی هستهای در حین آمادهسازی رادیوداروهای Tc-99m که با احتمال 90% پرتوهای گاما با انرژی 140keV ساطع میکنند - با احتمال 10% الکترون تبدیل داخلی تولید میشود که به دلیل برد کوتاه از محاسبه ی دز آن صرفنظر میشود - ، با استفاده از کد محاسباتی MCNPX نسخه 2,6 ، محاسبه میشود.در بیشتر مطالعات انجام شده در زمینه دزیمتری با استفاده از مونتکارلو پس از ساخت فانتوم مورد نظر با مادهی وکس4، آن را در سیتیاسکن5 گذاشته و با استفاده از برنامهای واسط آن را به ورودی فایل MCNP تبدیل میکنند .[4]
به دلیل اینکه حجمهای تعریف شده ی فانتوم ریاضی نسبت به فانتوم وکسل6 کمتر است، محاسبات کسر جذبی ویژه در آنها بسیار سریعتر انجام میشود. همچنین در فانتوم وکسل سطوح بین اعضا مشخص نیست بنابراین در مواردی که دز رسیده به سطح یک عضو خواسته شود، مناسب نمیباشد .[5]در این شبیه سازی از فانتوم ریاضی شبیهسازی بدن زن بالغ MIRD استفاده شده است و محیط هاتلب با کمک کدMCNPX شبیهسازی انجام شده است. روپوش سربی به صورت مکعبی68×33×0/03cmدرفاصلهی4/2cm از بدن قرار گرفته و از گردن تا کمر فرد را پوشانده است. - شکل-1ب -
گلوباکس به صورت مکعبی سربی است که دو طرف آن دریچهای برای ورود دست دارد، همچنین برای دیدن درون گلوباکس قطعهای 28×28×1/2cm از جنس شیشهی سربی درون گلوباکس قرار داده شده است. - شکل-1الف - با بررسی چند مرکز پزشکی هستهای مشاهده میشود که به طور میانگین روزانه 4 بار باید به آمادهسازی رادیودارو پرداخت و تقریبا در هر بار آمادهسازی رادیودارو، پرتوکار مقداری تکنسیوم با اکتیویتهی حدود 7400 MBq را برمیدارد. با مشاهدهی دقیق فعالیتهای پرتوکارانی با سابقهی کاری بین 1تا2 سال، کل مدت زمان مجاورت چشمهی پرتوزا و دست در طول یک روز به طور تقریبی به صورت زیر میباشد:
-بدن ویال بدون حفاظ - - 30s
-بدن ویال حفاظدار- گلوباکس - - 60s
-بدن سرنگ بیحفاظ- گلوباکس - - 140s
-بدن سرنگ بیحفاظ - - 130s
-بدن ویال حفاظدار - - 110s
بااستفاده از تالی F6، تاریخچهی 108 ذره و سلولهای تعریف شده در نقاط مختلف ، متوسط انرژی آزاد شده در سلولهای مورد نظر به دست میآید و در اکتیویته رادیودارو که متناسب با نوع اسکن، وزن، سن و... بیمار است - در اینجا - 7400MBq، ضرب میشود.رحم، تخمدان، سینه، کلیه و تیروئید، به دلیل حساسیت و موقعیت مکانیشان در بدن، اعضای منتخب برای بررسی دز دریافتی هستند.
