بخشی از مقاله
دستور العمل خلاصه طراحی و نحوه کنترل نقشه های برق ساختمان های مسکونی
هدف
رعایت حداقل های تعریف شده توسط مقررات ملی و مصوبات سازمان در نقشه های برق ساختمان است
وظایف طراح وکنترل کننده
کنترل نقشه ها در سازمان، نافی مسئولیت های طراح نمی باشد، مسئولیت نهایی نقشه کنترل شده در هر حال پر عهده مهندسی طراح می باشد . وظیفه طراح بر آورده نمودن هدف تعريف شده فوق از طریق ارائه نقشه هایی است که قابل اجرا بوده و کلیه مقررات در آن رعایت شده باشد .
وظیفه کنترل کننده، بررسی فنی نقشه ها براساس مقررات، برای رسیدن به هدف تعريف شده فوق است. فقط موارد معین و تعریف شده کنترل می شوند ولی این موضوع مسئولیت طراح در انجام وظایف خود را منتفی نمی نماید .
کنترل کنندگان می کوشند با راهنمایی خیلی مختصر و اشاره به مقررات مربوطه، با ارائه آدرس آن و یا استدلال منطقی و فنی در ارتقا دانش و فرهنگ سازی و توصیه به طراح محترم در برطرف کردن عیب کمک کنند .
از مجبور کردن طراح به انجام کار از یک راه خاص خودداری می گردد، طراح می تواند طراحی را از هر راه قانونی مورد نظر خودش انجام دهد.
اشکالاتی که در حال حاضر چشم پوشی می گردد
1 - به منظور تسهیل در کار برای اشکالات کم اهمیت ، نقشه ها به طراح برگردانده نمی شود و فقط به تذکر و پیشنهاد اکتفا می شود.
2- به آنچه که بیش از نیاز باشد ایراد گرفته نمی شود مگر اینکه به نحوی نامعقول و فاحش ، از یک واقعیت دورباشد .
۳- چنانچه هنگام بازنگری های بعدی، اشکالاتی در نقشه دیده شود که در کنترل اوليه ذكر نشده ، کنترل کنندگان به منظور تسهیل در کار، از باز گرداندن نقشه برای اصلاح آن خودداری نموده و فقط به یک تذکر بر روی نقشه اکتفا می نمایند، به جز اشکالات اساسی)
مستندات به ترتیب اولویت
١. مقررات ملی ساختمان
۲، استاندارد ملی ایران شماره ۱۹۳۷(آئين نامه تاسیسات الکتریکی ساختمانها)
۳، استاندارد IEC۳۴۶
۴. سایر استانداردهای مندرج در پیوست 6 مبحث سیزدهم { NF PA, BS , DIN , UL , ...)
توجه : فصل سیزدهم مقررات ملی فاقد بسیاری از جزئیات اجرایی است و همانگونه که می دانید نشریه ۱۱۰ در مراتب فوق قرار ندارد ولی چون یک مرجع قانونی است در هر کجا که با مبحث سیزدهيم تناقص ندارد می توانیم به آن استناد کنیم
آنچه که کنترل می شود
موجود بودن همه نقشه های لازم که به تفکیک عبارتند از :
پلان های روشنایی و زنگ اخبار
پلان های پریز
تابلوها
پلان های تلفن، تلویزیون و سیستم مکالمه و در باز کن
تغذیه سیستم های مکانیکی مثل فن کویل
جزئیات چاه ارت
پلان های اعلام حریق (در صورت نیاز )
شبکه ارت برقگیر ساختمان (در صورت نیاز)
پلان های سیستم دزدگیر ( در صورت نیاز)
پلان های سیستم دیتا (در صورت نیاز)
پلان های سیستم صوتی و تصویری (در صورت نیاز)
رایزر دیاگرام سیستم های فوق
درج علائم و توضیحات اجرایی مربوطه
استفاده از علائم استاندارد
درج IP هر وسیله ای که در مکان های مرطوب نصب می شود. البته برای روشنایی، استفاده از چراغ حباب دار کفایت می کند
تطبيق كليه نقشه های معماری و تاسیسات برقی و مکانیکی
ترکیب بندی صحیح مدارات از نظر بار مجاز خط، افت ولتاژ، حفظ تعادل بار در مدارات سه فاز
در همه نقشه های پلان بایستی خطوط تغذيه آدرس دهی شوند. آدرس هر خط شامل نام تابلو و نام خط تغذیه کننده است. مثلا
GPB-2 , GPB/L2
توجه شود که یک خط، اشتباها با دو فیدر تغذيه نشود و با تغذیه آن از قلم نیفتاده باشد و با خط مورد نظر رینگ نشده باشد
با توجه به وابستگی تاسیسات برق به کاربری فضاهای مختلف لازم است کاربرد هر فضا مشخص و معلوم باشد
گاهی در نقشه های ساختمانهای بزرگ مسکونی و نیز در اغلب باختمان های اداری، درمانی و ... با مشکل نامشخص بودن کاربری فضاها مواجه می شویم
مشخصه های تجهیزات بکار رفته و بایستی درج گردد. در حدی که بتوان برای اجرا تجهیز مورد نظر را بدون ابهام و انتخاب و خریداری کرد.)
بایستی بین کلیه تجهیزات انتخاب شده، تطابق منطقی و فنی موجود باشد
مثلا کلید قطع و وصل تک فاز برای تجهیز سه فاز استفاده نشده باشد و نقشه های لازم برای تمامی ساختمان موجود باشد، مثلا گاهی طراحی روشنایی و پریز برای حیاط ساختمان و یا تراس از قلم می افتد
حتما می بایست بر روی پلان برق رسانی قید شود که تهیه و نشتی لوازم اندازه گیری (کنتور) بر عهده شرکت توزیع نیروی برق بوده و از عهده مهندس ناظر تاسیسات برقی ساختمان خارج می باشد
مسیر عبور کابلها و لوله ها می بایست در طبقه همکف نشان داده شود
نکات مهم در پلان های روشنایی
چراغ های مناسب انتخاب شده و توزیع نور یکنواخت باشد
کوچکترین قیدر قابل قبول برای خطوط روشنایی برابر 10 A است .
سیم ارت برای تمام چراغ ها منظور شود
حداکثر تعداد چراغ نقطه روشنایی روی هر خط در فضاهای متعدد برابر 12 عدد است. ولی یک فضای واحد محدودیت تعداد ندارد و فقط محدود به بار مجاز خط می باشد.
استفاده از کلید مینیاتوری برای خاموش و روشن کردن چراغ یا هر وسیله دیگر ممنوع است. گاهی برای کنترل روشنایی فضاهای بزرگ این کار اشتباه را انجام می دهند. در این شرایط می توان از کلیدهای گردان استفاده نمود
در مکان هایی از قبیل حمام ، پشت بام و حیاط و هي مکانی که خطر پاشیدن آب به چراغ وجود دارد، باید از چراغ حباب دار ضد آب استفاده شود. (ip45)
حداکثر افت ولتاژ در خطوط روشنایی برابر 3% از تابلو کنتور تا انتهای خط روشنایی است. این مشکل در روشنایی محوطه وسیع مانند پارکینگ ، مجتمع ها، فضای باز مجموعه ها و یا راه پله ساختمان های بلند پیش می آید. توجه شود که بار روشنایی بر خلاف پریز از نوع بار گسترده است
کلیدها باید با توجه به کار برد. از نوع مناسب انتخاب و در جای صحیح و مناسب جانمایی کردند. (مثلا کلید تک پل برای راه پله استفاده نشود.)
از تغذیه چراغها از خطوط پریز خودداری گردد و روشنایی اضطراری برای مشاعات ساختمان از قبیل راه های خروج ، راه پله ها، ورودی ساختمان ، لابی و .... منظور شده باشد و منبع تامین انرژی آن مشخص باشد. ( بلند مرتبه)
باید تغذیه به کلید داده شود نه چراغ
در روشنایی راه پله از تایمر راه پله یا چشم (حسگر) الکترونیکی استفاده شود.
طرح روشنایی رایزر چاه آسانسور ارائه شود.
نکات مهم در پلان های پریز
در تمام ساختمان از پریز ارت دار استفاده شود
در مکانهای مرطوب پارکینگ و حیاط، دستشویی تراس، پشت بام، پاسیو و ...) از پریز ارت دار و درب دار با IP۴۵ (با رعایت ارتفاع
۳۰ / ۱ از کف تمام شده استفاده شود.
حداکثر تعداد پریز روی هر خط برابر ۱۲ عدد است. اغلب در فضاهایی مانند پارکینگ های بزرگ و انبارهای مجتمع ها با این مشکل مواجه می شویم
حداکثر مجاز افت ولتاژ در خطوط پریز برابر 5% از تابلو کنتور تا آخرین پریز روی هر خط است. (این مشکل در محوطه های وسیع مانند پارکینگ مجتمع ها پیش می آید)
براساس کاربری هر فضا، ممکن است به تعدادی پریز نیاز باشد و اگر تعداد پریز موجود در یک فضا کم باشد اشکال گرفته می شود. استفاده از پریز برای مکان هایی مانند حمام ( به عنوان مثال برای جکوزی و ...) مجاز نمی باشد
نکات مهم در پلان های سیستم مکالمه و درب بازکن و زنگ اخبار
لازم است برای درب ورودی در آپارتمان یک زنگ اخبار منظور گردد
برای تغذیه زنگ اخبار بهتر است از یک خط مستقل با فیدر ۴ آمپر استفاده شود. با این حال استفاده از خط روشنایی ۱۰ آمپر نیز مانعی ندارد گرچه تونسيه هم نمی شود. تغذیه زنگ اخبار از خط پریز مجاز نمی باشد.)
بایستی در هر واحد آپارتمان یک گوشی آیفون ، در محل مناسب جانمایی شود
برای تغذیه گوشی آیفون تصویری می توان از همان فیدر زنگ اخبار استفاده کرد
نکات مهم در جزئیات چاه ارت
در نقشه جزئیات چاه ارت علاوه بر ترسیم شکل های لازم بایستی سطح مقطع سیم، ابعاد الكترود و حداکثر مجاز آن (2أهم) ذکر گردد(بر اساس مبحث ۱۳ مقررات ملی ساختمان و سایر استانداردهای موجود در این زمینه)
با توجه به امکان خوردگی در صورت استفاده از ذغال و نمک، توصیه می گردد تا به جای آن از مواد کاهش دهنده مقاومت مانند بنتونیت، LOM و غیره استفاده گردد.
نکات مهم در پلان های تلفن و تلویزیون
در کنار هر پریز آنتن تلویزیون ، حداقل یک پریز برق پیش بینی شود مقتضی است در جاهای مناسب و براساس نیاز، پریز تلویزیون و تلفن منظور گردد
وجود پریز برق در مجاورت حداقل یک پریز تلفن الزامی است
حداقل قطر سیم تلفن برابر 6 میلی متر است. گرچه به دليل ظریف بودن این سطح مقطع و امکان پارگی آن در حین اجرا استفاده از سطح بالاتر و یا حداقل متطور نمودن تعداد مناسبی رشته سیم دار روز در کابل های تلفن برای جایگزینی رشته های معیوب توصیه میشود
بایستی یک جعبه تقسیم اصلی برای ورود کابل اصلی تلفن و توزیع رشته های آن در طبقه همکف جانمایی گردد
به منظور حفظ حریم خصوصی افراد و جلوگیری از اشتباه و یاسوء استفاده دیگران ، در ساختمان های معمولی از جعبه تقسیم اصلی تلفن تا داخل آپارتمان . بایستی از یک کابل اختصاصی یکپارچه استفاده شود و از قطع این کابل و ترمینال بندی آن در جعبه های سر راه خودداری گردد
در صورت نیاز و در طول مسیر ،فقط از جعبه های عبور کابل استفاده می شود.
ممکن است در برج های بلند و پرجمعیت ، به علت تعدد و طولانی شدن کابل ها نتوان از این روش استفاده کرد در این صورت می توان در بعضی طبقات جعبه تقسیم هایی را قرار داد و از هر کدام ، آپارتمان های چند طبقه را با کابل اختصاصی یکپارچه تغذیه شود
توجه : این جعبه ها بایستی فقط در دسترس افراد صلاحیت دار قرار گیرد
بطور کلی هر روشی که بتواند در این مورد خاص، حریم خصوصی افراد را حفظ کند، قابل قبول است.
نکات مهم در تابلوی کنتور
حفاظت اصلی تابلو باید متناسب با دیماند مورد نیاز از نوع اتوماتیک باشد .
برای مشاعات با توجه به میزان مصرف، انشعاب مجزا در نظر گرفته شود و تعداد رشته سیم برای هر یک از خروجی های تک فاز برابر ۳ و برای خروجی های سه فاز برابر 5 رشته می باشد
سطح مقطع سیم های خروجی ها باید متناسب با جریان فیدر مربوطه و طول مسیر باشد
کلید RCD می تواند بعد از کلید مینیاتوری تابلو کنتور یا در ورودی تابلو آپارتمان و مشاعات نصب شود
برای مدارات سه فاز باید از کلید RCD چهار سیمه استفاده شود.
یک رشته سیم مسی با مقطع حداقل ۲۵ میلی متر مربع از چاه ارت به تابلو کنتور وارد شده و روی شیشه ارت تابلوی کنتوری بسته می شود. لازم به ذکر است که این سیم نمی تواند افشان باشد
تابلو کنتور می بایست در طبقه همکف و در مکانی مناسب و مورد تایید شرکت توزیع نیروی برق جانمایی شود
نکات مهم در تابلوی اصلی مشاعات
تابلو مشاعات باید خروجی های زیر را دارا باشد : یک خروجی سه فاز برای تابلو آسانسور با 5 رشته سیم 6 یا ۱۰ و فیدر معمولا ۲۰آمپر، البته با توجه به قدرت موتور آسانسور)
یک خروجی تک فاز برای تقویت کننده آنتن (با ۳ رشته سیم 5.1 میلی متر مربع)
یک خروجی تک فاز برای تابلوی اعلام حريق (يا 3رشته سیم 5.1 میلی متر مربع).
در ساختمانهای بلند مرتبه تابلوی اعلام حریق می بایست از تابلوی اضطراری تغذیه شود
یک خروجی تک فاز برای تغذیه سیستم مکالمه و درب باز کن (با 3رشته سیم 5.1 میلی متر مربع)
معمولا پمپ های تقویت فشار آب و آتش نشانی از این تابلو تغذیه می شوند و در این صورت برای هر کدام یک خروجی با ۳ یا ۴ رشته سیم (بسته به تک فاز یا سه فاز بودن موتور) و کلید مینیاتوری تیپ C (موتوری) متناسب با قدرت موتور لازم است
: چند خروجی برای تغذیه خطوط روشنایی و پریز در فضاهای مشاع) ارتفاع نسب کلیدها و پريزها 1.2 متر خواهد بود .
یک یا چند خروجی برای اگزاست فن هایی که باید از تابلو تغذیه شوند(در صورت وجود)
یک یا چند خروجی برای تابلوهای فرعی مشاع که از تابلو اصلی مشاعات تغذیه می شوند (در صورت وجود)
محل نصب تابلو اصلی مشاعات معمولا در نزدیکی تابلو کنتور ، در طبقه همکف است.
یک یا چند خروجی برای درهای اتوماتیک پارکینگ در ساختمانهای بلند مرتبه می بایست از تابلوی اضطراری تغذیه شود
نصب RCD در ورودی تابلوی اصلی مشاعات به عنوان یکی از حفاظها الزامی است.
نکات در تابلوی آسانسور
این تابلو باید خروجی های زیر را دارا باشد
یک یا دو خروجی برای روشنایی موتورخانه
یک خروجی برای روشنایی و فن و زنگ اخبار کابین و شارژ باطری بلاک اوت
یک یا دو خروجی برای پریز های موتورخانه
یک خروجی به فاز برای تابلوی کنترل آسانسور (با 5 رشته سیم)
این تابلو داخل موتور خانه آسانسور، در یک جای مناسب نصب می گردد.
لازم به ذکر است که روشنایی چاه آسانسور از تابلوی اشتراکی که در طبقه همکف نصب می شود. تغذیه می گردد
استفاده از مسیر (شافت) آسانسور به عنوان کانال بالا رو برای هر نوع مداری جز مدار های مربوط به خود آسانسور ممنوع است.
تابلوی آسانسور می باید مجهز به سیستم بلاک اوت باشد .
تابلوی برق آپارتمان
این تابلو باید دارای یک کلید اصلی با یک کلید مینیاتوری مناسب باشد
توجه : می توان از یک کلید RCBO ( کلید ترکیبی شامل کلید های RCD+ مینیاتوری) برای هر دو منظور فوق استفاده کرد
حداقل تعداد رشته و مقطع کابل ورودی آپارتمان 6*3 برای تکفاز 6*5 برای سه فاز و ۲۵A می باشد
تابلوی آپارتمان در جای مناسبی نصب گردد
چند خروجی برای روشنایی با 3 رشته سیم حداقل و فیدر حداقل ۱۰ آمپر
چند خروجی برای پریز با 3 رشته سیم حداقل فیدر حداقل ۱۶ آمپر
یک خروجی برای زنگ اخبار و آیفون تصویری با ۳ رشته بسیچم حداقل Imam و فیدر مناسب (ترجیحا ۴A)
یک یا چند خروجی برای کولر (۳*۴ ) و یا هر مصرف کننده عمده دیگر با تعداد رشته سیم و سطح مقطع مناسب
نکات کلی در تابلوهای برق
در همه تابلوها بایستی سیم و کابل با فیدر خود متناسب باشد. به نحوی که سیم و کابل همواره حفاظت گردد و همچنین هر دو آن باید با بار مربوطه تناسب داشته باشند
لازم است در تمام تابلوهای برق ، تعداد خروجی ها متناسب با نقشه های پلان و مصرف کننده های موجود باشد
کلیه تابلوهای برق بایستی نامگذاری شده باشند.. بایستی توان یا جریان کل نامی تابلو نوشته شده باشد
بایستی توان نامی مصرف کننده ها، از قبل پمپ های آب و آتش نشانی و ... در خطوط خروجی مربوطه نوشته شده باشد. معمولا این کار برای خطوط روشنایی و پریز لازم نیست .
نکات مهم در رایزر دیاگرام تابلوهای برق
در رایزر دیاگرام تابلوهای برق بایستی تمام تابلوهای برق نشان داده شود
نام کلیه تابلو ها درج شده باشد
موقعیت استقرار در تابلو در طبقات مشخص گردد.
رایزر با پلان تطابق کامل داشته باشد
ارتباط بین تابلو ها نشان داده شود
مشخصات هادی های رابط بین تابلوها، از قبیل سطح مقطع ، تعداد رشته ها ، سیم و کابل و ... درج شده باشد
مشخصات درج شده برای شادی های رابط یا مندرجات نقشه تابلو ها هماهنگی کامل داشته باشد
سیم ارتباطی تابلو اصلی با چاه ارت به انضمام سطح مقطع و جنس آن نشان داده شود
نکات مهم در رایزر دیاگرام سیستم مکالمه و درب باز کن
ارتباط بین اجزاء سیستم آیفون ترسیم گردد.
در رایزر دیاگرام باید تمامی گوشی های سیستم ، درب باز کن، صفحه کلید جلو درب ساختمان و منبع تغذيه رسم شود
به نحوی که مشخص باشد هریک از اجزاء فوق در کدام طبقه قرار دارد
مشخصات کابل ارتباطی بین اجزا سیستم آیفون ، بویژه تعداد زوج سیم در نقاط مختلف رایرز درج گردد
برای هر گوشی معمولی تعداد 6 رشته سیم لازم است .
بنابراین حداقل تعداد رشته سیم وارده به جعبه اصلی برابر است با ( تعداد گوشی +5 ) و جهت آیفون تصویری برای هر واحد 6 رشته سیم جداگانه لحاظ شود
بسته به تعداد زوج سیم در هر کابل ، بایستی یک یا چند زوج سیم اضافی به منظور جایگزینی زوج های معیوب او نیز توسعه های احتمالی آینده در نظر گرفته شود
حداقل قطر سیم ایفون برابر 0.6 میلیمتر است
رایزر بایستی با پلان تطابق کامل داشته باشد
نکات مهم در رایزر دیاگرام تلفن
در رایزر دیاگرام تلفن باید جعبه تقسیم اصلی ، جعبه های تقسیم فرعی و پریزهای تلفن ترسیم شوند
به نحوی که مشخص باشد هر یک از اجزاء فوق در کدام طبقه قرار دارد
ارتباط بین اجزاء سیستم تلفن ترسیم گردد
مشخصات کابل اصلی ورودی و کابلهای ارتباطی بین اجزاء سیستم تلفن ، به ویژه تعداد زوج سیم در نقاط مختلف رایزر درج گردد.
بسته به تعداد زوج سیم در هر کابل ، بایستی یک یا چند زوج سیم اضافی به منظور جایگزینی زوج سیم های معیوب و نیز توسعه های احتمالی آینده در نظر گرفته شود
حداقل قطر سیم تلفن برابر 0.6 میلی متر است.
رایزر بایستی با پلان تطابق کامل داشته باشد
نکات مهم در رایزر دیاگرام سیستم تلویزیون
در رایزر دیاگرام سیستم تلویزیون بایستی کلیه اجزاء سیستم از جمله آنتن ها، تقویت کننده ها، میکسر هاء اسپلیتر ها، جعبه های عبور کابل و پریزهای تلویزیون ترسیم شوند، به نحوی که مشخص باشد هریک از اجزاء فوق در کدام طبقه قرار دارد.
رایزر بایستی با پلان تطابق داشته باشد.
برقگیر (صاعقه گیر) - برقگیر باید از نوع الکترونیکی باشد. و لوازم و تجهیزاتی که جریان برق صاعقه از آن عبور می نماید (میله مغزی و الکترودهای پیرامونی) باید از جنس الیاژ مس یا فولاد ضد زنگ باشد
